Mjr Stanisław Rostworowski
w liście do żony:
Nocny atak powiódł się doskonale, bo – ze stratą jednego lekko rannego – zdobyło się mocną, Styrem okoloną fortecę. Jeszcze ładniejszy był rajd mjr. [Włodzimierza] Bochenka na Kowel, który przyniósł nam 3 tysiące jeńców i kilka baterii oraz pociągi z lokomotywami, które będą dowozić żywność i amunicję. Posuwamy się więc szybko naprzód, dążąc do uzyskania dogodnej linii obronnej, na której państwo polskie można by osłonić przed powtórną inwazją.
[...] Przyjemnie jest patrzeć na to, z jaką ulgą witają nas wszyscy, nie wyłączając Żydów, gdyż czują, że powraca ład i porządek. Komuniści rabują tak samo biednych, jak i zamożnych, toteż idee ich nigdzie nie trafiają do przekonania, a różnokolorowe afisze nie ujmują już nikogo.
Hrubieszów, 16 września 1920
[Stanisław Rostworowski,
„Listy z wojny..."]
Ppor. Kazimierz Rzewuski
(2. Pułk Ułanów 3. Armii WP):
Stoimy na głównej ulicy, zupełnie wyludnionej. Okna, choć biały dzień, zamknięte okiennicami. Czekamy, chowając się za węgły domów. [...] W pewnym momencie zobaczyłem po drugiej stronie staruszkę, która stoi i patrzy. Krzyczę: „Kobieto, uciekajcie, bo was w tej chwili zabiją", a ona mi na to dobrą polszczyzną: „Ja się tam, panie, śmierci nie boję" i stoi spokojnie dalej. [...]
Ledwieśmy przejechali szosę, słyszymy jakieś piekielne krzyki za sobą: hurra, hurra! Widzimy biegnącą za nami ćmę kozactwa. [...] Kozacy tuż-tuż. Ten i ów z naszych ułanów odwraca się i pali na oślep w tył z karabinków. Jestem już na samym końcu. W pewnym momencie zatrzymuję się, zawracam swego konia – oni swoje też wstrzymują i stoimy tak przez chwilę naprzeciw siebie na trzy–cztery kroki. Cel doskonały: walę z mauzera raz po raz do trzech najbliżej stojących i... trzech leci z koni.
Klewań (Wołyń), 17 września 1920
[Kazimierz Rzewuski, „Moje walki z bolszewikami lipiec–październik
1920 r.", „Wojskowy Przegląd
Historyczny" nr 2, 1993]
Z artykułu w piśmie
„Gwiazdka Cieszyńska":
Niebawem zjechać ma na Śląsk Cieszyński Komisja delimitacyjna, mająca na celu ścisłe rozgraniczenie obszarów przyznanych Polsce i Czechosłowacji. [...] Kiedy po zwycięstwach polskich rośnie znowu nadzieja, że Polska Śląska nie opuści, że stan, stworzony przez Radę Ambasadorów, nie będzie trwały, nie można ustawić kamieni granicznych, przypominających 150 tysiącom ludności polskiej kamienie grobowe, zamykające wolność i sprawiedliwość. Ludność polska z jednej i z drugiej strony granicy polsko-czeskiej jest mocno o tym przekonana, że niesprawiedliwe rozstrzygnięcie nie da się długo utrzymać.
[...] Rząd polski zgodził się na tak niekorzystne załatwienie sprawy śląskiej jedynie dlatego, że znajdował się w przymusowym położeniu. Spodziewał się, że Czesi pomagać będą Polsce w walce z bolszewikami, dostarczając i przepuszczając przez swe terytorium broń i amunicję. Tymczasem rząd czeski ogłosił neutralność swą w wojnie polsko-bolszewickiej, a kolejarze czescy nie przepuszczali wcale idącej z zachodu amunicji. Polska została w błąd wprowadzona, godząc się na układ szkodliwy, nie otrzymawszy w zamian za to żadnej rekompensaty.
Cieszyn, 17 września 1920
[„Czy ustalenie granicy polsko-
-czeskiej jest rzeczą pilną?",
„Gwiazdka Cieszyńska" nr 193/1920]
„Wiktoria 1920" – 31-odcinkowy cotygodniowy cykl ukazujący się w „Rzeczy o Historii", od 17 kwietnia do 13 listopada 2020, a także w innych partnerskich mediach. Cykl przygotowany przez Ośrodek KARTA na zlecenie Biura Programu Niepodległa w ramach obchodów 100. rocznicy odzyskania przez Polskę niepodległości i odbudowy polskiej państwowości.
Biuro Programu Niepodległa jest państwową instytucją kultury powołaną do obsługi Programu Wieloletniego Niepodległa na lata 2017–2022. Dowiedz się więcej: www.niepodlegla.gov.pl
Realizacja zespołu KARTY: Zbigniew Gluza – koncepcja; Michał Ceglarek – wprowadzenia; Agnieszka Dębska – koordynacja; Dominika Budkus, Michał Ceglarek, Agnieszka Dębska, Jeremi Galdamez, Agnieszka Knyt – zespół; Ewa Kwiecińska – ikonografia; Izabela Kotapska – organizacja, i.kotapska@karta.org.pl
Czy wiecie, co ze zwycięstwem nad bolszewikami ma wspólnego „King Kong"? Jak lektura noweli Edgara Alana Poego przyczyniła się do polskiego zwycięstwa? Jak wyglądały rozpowszechniane sto lat temu fake newsy? Odpowiedzi szukajcie na portalu www.bitwa1920.gov.pl Portal powstał w związku z 100 rocznicą Bitwy Warszawskiej. Opowiada jej historię w sposób narracyjny i nowoczesny. Bitwa przedstawiona jest w szerokim historycznym i geopolitycznym kontekście, dowiadujemy się o realiach XX wieku, ale i odczuwalnych do dziś skutkach zwycięstwa. W serwisie, który powstał dzięki współpracy Biura Programu Niepodległa oraz Polskiego Radia, przedstawiamy ponad 30 unikatowych nagrań, z których część pochodzi z Archiwum Polskiego Radia i Rozgłośni Polskiej Radia Wolna Europa. Opowieść skierowana jest do odbiorców w kraju i za granicą – portal dostępny jest w siedmiu wersjach językowych. Zapraszamy na www.bitwa1920.gov.pl
