Na ratunek tatarskiemu cmentarzowi w Zastawku

Na cmentarzu tatarskim w Zastawku koło Terespola odbywają się prace konserwatorskie.

Aktualizacja: 05.07.2019 15:04 Publikacja: 05.07.2019 13:05

Łukasz Węda, Stowarzyszenie Rozwoju Miejscowości Studzianka

Łukasz Węda, Stowarzyszenie Rozwoju Miejscowości Studzianka

Cmentarz w Zastawku, jeden z sześciu istniejących w Polsce cmentarzy tatarskich, powstał po 1679 r. kiedy w miejscowości tej osiedlili się Tatarzy litewscy. Jest jednym z najstarszych zabytków islamu na ziemiach polskich.

Od czasów II wojny światowej cmentarz stopniowo ulegał dewastacji. Niemcy sprofanowali cmentarz i nagrobki. Jak przypomina Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, która prowadzi prace porządkowe, Niemcy podobnie jak wiele macew z pobliskich cmentarzy żydowskich, nagrobków używali do budowy dróg na terenach położonych nad Bugiem. Po wojnie nagrobki, zwłaszcza granitowe, były rozkradane.

Fundacja przypomina, że pomimo wpisania do rejestru zabytków w 1959 r. aż do 1988 r. cmentarz nie był poddawany żadnym zabiegom konserwatorskim. Wówczas poddano konserwacji zachowane 37 nagrobków. Wśród nich znalazły się najstarsze pochodzące jeszcze z początków XVIII wieku. Cmentarz nie miał jednak urzędowego opiekuna i stopniowo zarastał.

W 2018 r. właściciel nekropolii – Muzułmański Związek Religijny, który odzyskał własność cmentarza, otoczył go ogrodzeniem, a wolontariusze Fundacji Dziedzictwa Kulturowego oraz Studenckiego Koła Przewodników Beskidzkich uporządkowali jego teren usuwając śmieci i zarośla. Wskutek przeprowadzonych prac odnaleziono łącznie 53 nagrobki, które w 2019 r. poddawane są konserwacji.

Cmentarz w Zastawku, mimo że przetrwał do obecnych czasów w stanie szczątkowym, jest jednym z nielicznych zabytków tatarskich w Polsce. Najstarszy zachowany nagrobek Samuela Murzy Koryckiego pochodzi z 1704 r.

Prace konserwatorskie na cmentarzu realizowane są przez Fundację Dziedzictwa Kulturowego ze środków ministerstwa kultury w ramach programu „Ochrona zabytków" we współpracy ze Muzułmańskim Związkiem Religijnym, Gminą Terespol oraz Stowarzyszeniem Rozwoju Miejscowości Studzianka.

Prace prowadzi zespół pod kierunkiem prof. Janusza Smazy z Wydziału Konserwacji i Restauracji Dzieł Sztuki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Profesor Janusz Smaza był tym konserwatorem, który prowadził pierwsze prace konserwatorskie na tym cmentarzu w 1988 r.

- Prace konserwatorskie na cmentarzu w Zastawku to element szerszych działań naszej Fundacji prowadzących do renowacji zabytków kultury Tatarów litewskich w naszym kraju. W ubiegłym roku zakończyliśmy prace konserwatorskie na cmentarzu w Studziance, gdzie poddaliśmy konserwacji niemalże 200 nagrobków. Nasze działania mają zwiększyć społeczną świadomość istnienia materialnych śladów wielowiekowej obecności tatarskiej w Polsce – mówi dr Michał Laszczkowski prezes Fundacji Dziedzictwa Kulturowego.

Cmentarz w Zastawku, jeden z sześciu istniejących w Polsce cmentarzy tatarskich, powstał po 1679 r. kiedy w miejscowości tej osiedlili się Tatarzy litewscy. Jest jednym z najstarszych zabytków islamu na ziemiach polskich.

Od czasów II wojny światowej cmentarz stopniowo ulegał dewastacji. Niemcy sprofanowali cmentarz i nagrobki. Jak przypomina Fundacja Dziedzictwa Kulturowego, która prowadzi prace porządkowe, Niemcy podobnie jak wiele macew z pobliskich cmentarzy żydowskich, nagrobków używali do budowy dróg na terenach położonych nad Bugiem. Po wojnie nagrobki, zwłaszcza granitowe, były rozkradane.

2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Historia
Pomogliśmy im odejść z honorem. Powstanie w getcie warszawskim
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Historia
Jan Karski: nietypowy polski bohater
Historia
Yasukuni: świątynia sprawców i ofiar
Historia
„Paszporty życia”. Dyplomatyczna szansa na przetrwanie Holokaustu
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Historia
Naruszony spokój faraonów. Jak plądrowano grobowce w Egipcie