„Sprowadzenie obrazu do Polski będzie miało także aspekt naukowy. Badacze malarstwa Siemiradzkiego będą mieli okazję do poznania dzieła, które dopełni stan badań nad jego twórczością" – uzasadniło objęcie ochroną prawną obrazu Ministerstwo Kultury.
Obraz Henryka Siemiradzkiego „Chopin w salonie księcia Antoniego Radziwiłła w roku 1829" powstał w 1887 r. na zamówienie poznańskiego wydawcy, pedagoga i literata Karola Kozłowskiego. Kurator z Muzeum w Nieborowie i Arkadii Monika Antczak w nocie opisującej ten obraz napisała, że w twórczości Siemiradzkiego dzieło to zajmuje wyjątkowe miejsce. „Siemiradzki ukazał scenę koncertu Fryderyka Chopina, który mógłby odbyć się w 1829 r. w jednej z posiadłości Antoniego Henryka Radziwiłła. Jest to wyimaginowana scena, mimo że Chopin rzeczywiście był gościem Radziwiłłów w Antoninie, Berlinie i Poznaniu. Jednakże w roku 1829 nie mógł dać koncertu ani w berlińskim pałacu przy Wilhelmstrase 77, ani w poznańskiej siedzibie Radziwiłła (dawnym kolegium jezuitów)" – uważa Monika Antczak. Dodaje, że chociaż w 1829 r. Chopin przebywał u Radziwiłłów w Antoninie, ale Siemiradzki „z całą pewnością nie przedstawił w swoim dziele antonińskiego pałacu, którego reprezentacyjna sala jest wysoka na trzy kondygnacje, z charakterystycznymi galeriami wspartymi na filarach".
Centralną postacią Radziwiłł
Wokół grającego na fortepianie Chopina zgromadzili się domownicy i zaproszeni goście. Centralną część kompozycji stanowi jednak nie Chopin, lecz książę Antoni Henryk Radziwiłł oraz jego córka Eliza. Antoni Henryk był synem wojewody wileńskiego, ordynata kleckiego i właściciela Nieborowa Michała Hieronima Radziwiłła oraz Heleny z Przeździeckich, twórczyni parku w Arkadii. W 1796 r. ożenił się z księżniczką pruską Fryderyką Luizą, bratanicą Fryderyka II. Ich małżeństwo dało początek tzw. linii berlińskiej Radziwiłłów.
Antoni Henryk był politykiem, kompozytorem, wiolonczelistą, po kongresie wiedeńskim otrzymał stanowisko namiestnika Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Zasłynął jako twórca muzyki do dramatu „Faust" Johanna Wolfganga von Goethego. „W Berlinie oraz w Poznaniu wraz z żoną prowadził otwarty salon artystyczny, w którym gromadził się świat muzyków, poetów, malarzy i gdzie odbywały się kameralne koncerty, także z udziałem samego księcia" – przypomina Monika Antczak.
I dodaje, że z korespondencji Chopina można wnioskować o „jego ciepłych relacjach z rodziną Radziwiłłów". W październiku 1829 r. Chopin przebywał kolejny raz w Antoninie, gdzie uczestniczył w urodzinowym przyjęciu księżniczki Elizy, akompaniował jej podczas wykonania partii Małgorzaty z opery „Faust". Podczas swojego tygodniowego pobytu w Antoninie koncertował i udzielał lekcji gry na fortepianie Elizie oraz jej młodszej siostrze Wandzie.
Jak dodaje kuratorka z nieborowskiego muzeum, w Państwowym Muzeum Rosyjskim w Petersburgu znajduje się olejny szkic do obrazu Siemiradzkiego, według którego artysta planował zupełnie inny układ rozłożenia postaci.
