IPN zerwał umowę z Pomorskim Uniwersytetem Medycznym

W Pomorskim Uniwersytecie Medycznym w Szczecinie od jesieni 2012 roku działa Polska Baza Genetyczna Ofiar Totalitaryzmów, nie tylko posiada ona bazę w postaci materiału biologicznego pobranego od bliskich ofiar zbrodni niemieckich, sowieckich oraz polskiej bezpieki w latach powojennych, ale też zajmuje się identyfikacją ofiar.

Pod koniec grudnia Instytut Pamięci Narodowej w piśmie skierowanym do Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie wypowiedział porozumienie o współpracy zawarte w 2012 r. Zostało ono rozwiązane z półrocznym okresem wypowiedzenia. Z pisma do którego dotarliśmy, które jest sygnowane przez prezesa IPN dr Jarosława Szarka, nie wynika jaki jest powód zerwania współpracy z uczelnią i ośrodkiem zajmującym się identyfikacją ofiar zbrodni totalitaryzmów.

Zapytaliśmy IPN czy to oznacza, że IPN nie będzie już korzystał z wsparcia naukowego pracowników PUM przy identyfikacji odnalezionych szczątków? Czy IPN nie będzie też korzystał z materiału biologicznego zgromadzonego przez PBOT w Szczecinie do identyfikacji odnalezionych szczątków? Na tak postawione pytania nie otrzymaliśmy odpowiedzi.

Sławomir Bardski z Biuro Prezesa i Komunikacji Społecznej IPN odpowiedział „Rzeczpospolitej" w następujący sposób. „Porozumienie pomiędzy IPN a PUM w Szczecinie z dnia 28 września 2012 r. w sprawie utworzenia Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów, zostało wypowiedziane przez Prezesa IPN z uwagi na fakt, iż w związku z wejściem w życie nowelizacji ustawy o zmianie ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej - Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu oraz niektórych innych ustaw z dnia 29 kwietnia 2016 r. (Dz.U. z 2016 r. poz. 749), która nałożyła na Prezesa IPN obowiązek utworzenia i prowadzenia Bazy Materiału Genetycznego w Instytucie, porozumienie z PUM w Szczecinie nie jest wykonywane."

Przypomnijmy, że Instytut Pamięci Narodowej oraz Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie postanowiły powołać 28 września 2012 roku Polską Bazę Genetyczną Ofiar Totalitaryzmów. Jej celem było identyfikowanie ofiar zbrodni sprzed lat, w tym gromadzenie materiału genetycznego potrzebnego do ustalenia tożsamości.

Z informacji umieszczonej na stronie internetowej Bazy wynika, że w ramach projektu zebrano materiał porównawczy od 1 500 krewnych ofiar, zabezpieczono materiał od 750 ekshumowanych ofiar. W trakcie trwania projektu zakończono badania DNA przeszło 250 ofiar ich profile genetyczne zostały umieszczone w bazie profili DNA. Średnio laboratoria kończyły badania 6 ofiar miesięcznie.

Naukowy Polskiej Bazy Genetycznej Ofiar Totalitaryzmów zidentyfikowała ponad 100 ofiar zbrodni reżimów totalitarnych, w tym żołnierzy podziemia niepodległościowego m.in. Danutę Siedzikównę „Inkę", Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę" czy Feliksa Selmanowicza „Zagończyka".

W wyniku prac IPN w Kwaterze "Ł" Cmentarza Wojskowego na Powązkach w latach 2012-2017 ujawnione zostały szczątki ok. 220 osób. Do tej pory udało się zidentyfikować 71 nich.

Zwróciliśmy się do IPN z prośbą o odpowiedź na pytania od ilu osób zostały pobrane materiały, które znajdują się w Bazie Materiału Genetycznego IPN od momentu jej powstania, a także szczątki ilu osób zostały zidentyfikowane w oparciu o materiały zgromadzone w tej bazie. Nie otrzymaliśmy odpowiedzi na tak postawione pytania. Zostaliśmy odesłani do corocznych sprawozdań z działalności IPN.

Ze sprawozdania za 2019 r. IPN wynika, że „nadrzędnym celem prowadzonych prac poszukiwawczych nieznanych miejsc pochówku ofiar zbrodni przeciwko narodowi polskiemu jest identyfikacja tożsamości osób, których szczątki zostały odnalezione". Do głównych zadań Wydziału Identyfikacji Biura Poszukiwań i Identyfikacji należy „prowadzenie i ciągłe poszerzanie Bazy Materiału Genetycznego IPN, poszukiwanie i ustalanie danych krewnych ofiar, pobieranie materiału biologicznego, współpraca z prokuratorami pionu śledczego IPN, organizacja i zabezpieczenie antropologiczne, medyczno-sądowe prowadzonych prac ekshumacyjnych oraz dokonywanie oględzin antropologicznych, wydawanie opinii i ekspertyz".

Ze sprawozdania wynika, że w roku 2019 trwały prace nad rejestracją danych w Bazie Materiału Genetycznego IPN żyjących krewnych ofiar zbrodni przeciwko narodowi polskiemu i wyników badań genetycznych dotyczących ekshumowanych zwłok, szczątków lub prochów ludzkich. Do grudnia 2019 r. w Bazie Materiału Genetycznego IPN zarejestrowano 1 208 prób materiału porównawczego, pochodzącego od krewnych poszukiwanych ofiar, z czego ponad 250 prób pozyskano i zabezpieczono w 2019 r. Prace poszukiwawcze doprowadziły do odnalezienia miejsc pochówku, z których ekshumowano szczątki nie mniej niż 110 osób (szczątki 59 osób ekshumowane w ramach prac objętych śledztwem prokuratorów oraz szczątki 51 osób w wyniku prac nie objętych śledztwami). Badania genetyczne szczątków ekshumowanych w sprawach objętych postępowaniami karnymi były zlecane przez prokuratorów. W pozostałych przypadkach badania genetyczne ekshumowanych szczątków były zlecane przez pion poszukiwań i identyfikacji.