Urzędnicy ratusza zwracają uwagę, że w czasie II wojny światowej w wyniku działań z okresu Powstania Warszawskiego oraz celowych wyburzeń prowadzonych przez Niemców zniszczeniu uległo 80 proc. zabudowy miasta, w tym 92 proc. budynków zabytkowych. Szacuje się, że w połowie 1945 roku na terenie Warszawy zalegało 20 mln metrów sześciennych gruzu.
Pomimo odbudowy, a także prowadzonych po wojnie remontów budynków w przestrzeni Warszawy zachowały się ślady walk z okresu Powstania. Z okazji 76. rocznicy Powstania Warszawskiego warszawski ratusz zachęca do spacerów, podczas których można zobaczyć „te poruszające ślady walk i poznać tragiczną historię miasta”.
Najwięcej „ran pamięci” można znaleźć w Śródmieściu, na Powiślu, na Mokotowie i Ochocie, nieco rzadziej można na nie natrafić na Żoliborzu, Bielanach, Woli oraz na Pradze.
– Zachowanie niektórych z uszkodzeń jest efektem wieloletniego braku remontów elewacji, w wielu przypadkach jest to jednak działanie intencjonalne – mieszkańcy chcą zachować pamięć o wojennych losach ich kamienic – przypomina Karolina Gałecka, rzeczniczka ratusza.
Dodaje, że zachowane ślady po kulach stanowią „wymowny element krajobrazu kulturowego Warszawy, konieczność ich zachowania nie podlega dyskusji, ale niektóre remonty fasad kładą im kres”. Takie przykłady widoczne są np. na ul. Chmielnej 73B – na tzw. Domu Kolejowym, gdzie po protestach społeczników inwestor przerwał tynkowanie uszkodzeń po kulach. Podobnie było przy ul. Smolnej 14, gdzie zachowano tylko fragment z dziurami w cokole kamienicy. W niektórych miejscach specjalnie zostawiono fragment elewacji z postrzelinami lub ochroniono je szybą. Ratusz w tym kontekście wymienia budynki przy ul. Wilczej 72, Belwederskiej 32, Marcinkowskiego 7 czy zachodniej ścianie Hali Mirowskiej. Ciekawym przykładem jest fasada budynku szkoły przy ul. Czarnieckiego 49. Na elewacji zachowało się 3 tysiące śladów ostrzału. Zachowano je zgodnie z zaleceniami konserwatorskimi, na wschodniej i północnej części elewacji. Remont został sfinansowany przez miasto i wyniósł 1,4 mln zł. Podobnym przykładem całkowitego zachowania śladów jest arkada przed Domem Artysty Plastyka przy ul. Mazowieckiej 11A.
