Virtuti Militari: tylko dla odważnych

Wystawa w Podchorążówce w Łazienkach opowiada o najwyższym polskim odznaczeniu za zasługi w walce zbrojnej. Do dziś uhonorowano nim ponad 26 tysięcy osób.

Publikacja: 28.09.2019 08:00

Foto: materiały prasowe

Order Virtuti Militari ustanowił król Stanisław August Poniatowski w 1792 roku na prośbę bratanka księcia Józefa Poniatowskiego, dowodzącego zwycięską bitwą z Rosjanami pod Zieleńcami w obronie Konstytucji 3 Maja.

Pierwotnie order miał kształt owalny. Jego projekt opracował nadworny medalier królewski Jan Filip Holzhaeusser, a odlany został w Mennicy Warszawskiej. Na awersie widniał napis „SAR” (Stanislaus Augustus Rex), zwieńczony koroną królewską; a pod monogramem umieszczono dwie gałązki palmowe.

Natomiast na rewersie wygrawerowano napis „Virtuti Militari” (z łaciny Cnocie Wojskowej lub Męstwu Żołnierskiemu). Wkrótce po ustanowieniu statutu orderu w 1792 roku zmieniono jego wygląd, nadając mu kształt krzyża.

Bohaterowie bitwy pod Zieleńcami

Pierwsze odznaczenia otrzymali oficerowie i żołnierze, którzy wyróżnili się pod Zieleńcami (18 czerwca 1792 roku) .Obok Józefa Poniatowskiego byli to m.in. generałowie Tadeusz Kościuszko i Michał Wielhorski oraz książę Eustachy Sanguszko. W tym samym roku uhonorowano bohaterów spod Dubienki.

Historia odznaczenia zmieniała się wraz z burzliwymi dziejami. Po rozbiorach order reaktywowano pod koniec 1806 roku. Po utworzeniu przez Napoleon Księstwa Warszawskiego odznaczenie zmieniło nazwę na Order Wojskowy Księstwa Warszawskiego. Zmodyfikowano tez wówczas jego wygląd,. zastępując napis „SAR” dewizą „Rex et Patria” (Król i ojczyzna).

W 1815 roku, gdy powstało Królestwo Polskie, odznaczenie zmieniło nazwę na Order Wojskowy Polski. W 1831 roku powstańcy listopadowi przywrócili nadawanie Orderu Virtuti Militari w pierwotnej wersji. Po klęsce powstania car Mikołaj I zdegradował order do rangi rosyjskiej odznaki, którą nadawano żołnierzom, tłumiącym ppolskie owstanie listopadowe.

W niepodległej Rzeczpospolitej

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Sejm Ustawodawczy Rzeczypospolitej Polskiej przywrócił odznaczenie, nadając mu nazwę Orderu Wojskowego Virtuti Militari. Przyznawano go wtedy dekretem Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego na wniosek Kapituły Tymczasowej Orderu.

W 1933 roku prezydent Ignacy Mościcki podpisał nową ustawę. Stanowiła ona: „Order Wojenny Virtuti Militari jest nagrodą wybitnych czynów wojennych, połączonych z całkowitą ofiarnością, w myśl hasła Honor i Ojczyzna”.

W okresie PRL order znów zmienił swój wygląd; z krzyża usunięto koronę i dołączono napis „PRL”. Zniesiono kapitułę orderu, nadawała go Rada Państwa. W 1976 roku, w proteście przeciw odznaczeniu sowieckiego przywódcy Leonida Breżniewa orderem I klasy, przedwojenni dowódcy wojskowi złożyli na Jasnej Górze swoje ordery Virtuti Militari.

Odznaczenie odzyskało swój kształt sprzed II wojny światowej dopiero po upadku komunizmu. W 1992 roku przywrócono mu pierwotny wygląd z czasów II Rzeczypospolitej i ponownie nadan nazwę Order Wojenny Virtuti Militari oraz powołano Kapitułę Orderu.

Wystawa w Łazienkach opowiada zarazem o wybitnych postaciach, o narodowych bohaterach, ale także o obcokrajowcach uhonorowanych odznaczeniem, jak np. marszałek Ferdinand Foch. Podkreśla też udział kobiet w walce, przypominając, że od 1809 roku ponad trzystu z nich przyznano Virtuti Militari.

Wystawa „Virtuti Militari” czynna do 12 grudnia

Order Virtuti Militari ustanowił król Stanisław August Poniatowski w 1792 roku na prośbę bratanka księcia Józefa Poniatowskiego, dowodzącego zwycięską bitwą z Rosjanami pod Zieleńcami w obronie Konstytucji 3 Maja.

Pierwotnie order miał kształt owalny. Jego projekt opracował nadworny medalier królewski Jan Filip Holzhaeusser, a odlany został w Mennicy Warszawskiej. Na awersie widniał napis „SAR” (Stanislaus Augustus Rex), zwieńczony koroną królewską; a pod monogramem umieszczono dwie gałązki palmowe.

Pozostało 85% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Historia
Nie tylko Barents. Słynni holenderscy żeglarze i ich odkrycia
Historia
Jezus – największa zagadka Biblii
Historia
„A więc Bóg nie istnieje”. Dlaczego Kazimierz Łyszczyński został skazany na śmierć
Historia
Tadeusz Sendzimir: polski Edison metalurgii
Historia
Jerozolima. Nowa biografia starego miasta