Z art. 6 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych wynika, że obowiązek podatkowy w podatku od nieruchomości powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zaistniały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku. Jeżeli natomiast okolicznością, od której jest uzależniony obowiązek podatkowy, jest istnienie budowli albo budynku lub ich części, to obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia roku następującego po roku, w którym budowa została zakończona albo w którym rozpoczęto użytkowanie budowli albo budynku lub ich części przed ich ostatecznym wykończeniem.
Nawet niezgodnie z prawem
Jak wynika z wyroku WSA w Poznaniu z 17 września 2014 r. (III SA/Po 421/14), dla stwierdzenia obowiązku podatkowego istotne jest istnienie budynków lub ich użytkowanie, a ściślej rzecz ujmując: zakończenie budowy lub rozpoczęcie użytkowania przed ostatecznym wykończeniem. Zdaniem sądu, bez wpływu na zasadność opodatkowania nieruchomości pozostaje okoliczność jej nielegalnego wybudowania i użytkowania. Przepisy prawa podatkowego uzależniają bowiem opodatkowanie budynków od określonego stanu faktycznego (zakończenia budowy lub rozpoczęcia użytkowania przed ostatecznym wykończeniem budynku), a nie od stanu prawnego (uzyskania prawa do wybudowania lub użytkowania budynku). Wynika to wprost z art. 6 ust. 2 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, który w zakresie określenia momentu powstania obowiązku podatkowego odwołuje się do zakończenia budowy oraz rozpoczęcia użytkowania budynku lub budowli (lub ich części) przed ich ostatecznym wykończeniem bez względu na to, czy zostały spełnione przesłanki budowy i użytkowania tych obiektów przewidziane w przepisach prawa budowlanego. Sąd podkreślił, że rozpoczęcie użytkowania budynku lub budowli należy rozumieć w znaczeniu potocznym. Nie ma tu żadnego znaczenia to, czy odbyło się to zgodnie z prawem i czy rzeczywiście obiekt nadawał się do wykorzystywania. Rozpoczęcie użytkowania wiąże się więc z określonym stanem faktycznym, a nie z prawną możliwością użytkowania obiektu. Przepisy podatkowe nie uzależniają bowiem rozpoczęcia użytkowania obiektu od ewentualnej potrzeby uzyskania stosownych rozstrzygnięć pozwalających na użytkowanie przedmiotu opodatkowania.
Nie można premiować nieuczciwych
Sąd dodatkowo zwrócił uwagę, że w prawie podatkowym wysoce niepożądane byłoby zaakceptowanie sytuacji, w której w przypadku zaistnienia stanu faktycznego objętego zakresem opodatkowania obowiązki podatkowe ponosiliby jedynie podatnicy, którzy dopełnili prawnych wymogów przewidzianych w innych dziedzinach prawa (w tym przypadku: prawa budowlanego), natomiast zwolnieni z tych obowiązków byliby podatnicy, którzy takich wymogów nie spełnili, uzyskując w ten sposób niejako gratyfikację swojego bezprawnego działania.
Nieważność pozwolenia nie ma znaczenia
Identyczna teza wynika również z wyroku WSA w Rzeszowie z 24 października 2013 r. (I SA/Rz 607/13). Sąd zwrócił uwagę, że do przyjęcia spełnienia warunku powstania obowiązku podatkowego nie będzie istotne czy budynek został zbudowany zgodnie i na podstawie stosownych decyzji, lecz to czy podatnikowi do budynku przysługuje określony tytuł prawny, czy też po prostu nim włada jako posiadacz samoistny lub (w określonych sytuacjach) zależny. Skoro ustawodawca zdecydował się na objęcie tym podatkiem posiadaczy nieruchomości, które to posiadanie polega jedynie na wykonywaniu władztwa nad rzeczą bez badania uprawnień posiadacza do takiego władania, to tym bardziej nieuprawnione będzie badanie w jakich okolicznościach prawnych został wzniesiony budynek, jeżeli posiadacz nim włada. Podatnikiem może być nawet osoba władająca bez tytułu prawnego. Dlatego sam fakt, że stwierdzono nieważność pozwolenia na budowę przedmiotowego budynku nie skutkuje uchyleniem obowiązku podatkowego. Stan prawny nieruchomości budynkowej nie będzie miał znaczenia dla istnienia obowiązku podatkowego.
Obiekt musi być trwale związany z gruntem
Ustawa o podatkach i opłatach lokalnych definiuje budynek jako obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach. Wyrok WSA w Warszawie z 26 sierpnia 2009 r. (III SA/Wa 114/09) prowadzi do wniosku, że identyczne kryteria decydują o uznaniu za budynek samowoli budowlanych. Jeżeli wzniesiony bez pozwolenia obiekt odpowiada wymogom zawartym w definicji budynku, to należy go opodatkować tak jak budynki wzniesione zgodnie z prawem. Sąd zwrócił jednak uwagę, że problematyczne może okazać się w takiej sytuacji określanie trwałego związku z gruntem takiego obiektu. Nie ma bowiem decyzji zezwalającej na budowę, a przez to nie wiadomo, na jaki okres taki obiekt został wybudowany. Zdaniem sądu, jeżeli w trakcie postępowania zostanie ustalone, że podatnik budował ten obiekt na czas bliżej nieokreślony, to należy uznać, że jest on z gruntem trwale związany. I na odwrót – jeżeli z charakteru obiektu (oględziny) i oświadczenia podatnika wynika, że jest to obiekt tymczasowy, wzniesiony na pewien czas, to nie jest spełniony wynikający z definicji wymóg trwałego związania z gruntem.
