Jak skarżyć ZUS za przewlekłość postępowania

- Nasza spółka ma w ZUS dwie sprawy. Jedną o rozłożenie na raty należności z tytułu składek, drugą – dotyczącą zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego z ustaleniem podstawy wymiaru składek. W obu przypadkach ZUS działa opieszale i przewlekle. Do jakiego sądu wnieść skargi, bo przepisy są tutaj rozbieżne? – pyta czytelnik.

Czytaj także: Zadośćuczynienie za przewlekłość w postępowaniu przeciwko ZUS

Mechanizm skarżenia przewlekłości postępowania ZUS będzie inny w przypadku, gdy przedmiotem zaskarżenia będzie przewlekłość postępowania w rozpatrzeniu wniosku o rozłożenie długu na raty, niż wtedy, gdy chodzi o zgłoszenie do ubezpieczeń i podstawę składek.

Analizując opisaną sytuację, trzeba odnieść się do ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 1302) oraz do ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 1778 ze zm.).

Najpierw ponaglenie

Skargę na przewlekłe postępowanie ZUS w sprawie wniosku o rozłożenie należności składkowych na raty można – zgodnie z art. 52 § 1 i 2 p.p.s.a. – wnieść po wyczerpaniu środków zaskarżenia, jeżeli służyły one skarżącemu w postępowaniu przed organem właściwym w sprawie, chyba że skargę wnosi prokurator, Rzecznik Praw Obywatelskich lub Rzecznik Praw Dziecka. Przez wyczerpanie środków zaskarżenia należy rozumieć sytuację, w której stronie nie przysługuje żaden środek zaskarżenia, taki jak zażalenie, odwołanie lub ponaglenie, przewidziany w ustawie. Jak zaś wskazuje art. 53 § 2b p.p.s.a., skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania można wnieść w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia do właściwego organu.

Na kanwie powyższych regulacji prawnych Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w postanowieniu z 30 kwietnia 2018 r. (I SAB/Gd 5/18) wskazał, że: Z powyższych przepisów wynika, że warunkiem koniecznym skutecznego wniesienia skargi do sądu administracyjnego na bezczynność organu administracji lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest zatem uprzednie, tj. przed złożeniem skargi do sądu administracyjnego, wniesienie ponaglenia".

W tym orzeczeniu WSA przypomniał ponadto o treści art. 37 § 1 kodeksu postępowania administracyjnego. Wynika z niego, że stronie służy prawo do wniesienia ponaglenia, jeżeli:

1) nie załatwiono sprawy w terminie określonym w art. 35 lub w przepisach szczególnych ani w terminie wskazanym zgodnie z art. 36 § 1 (bezczynność),

2) postępowanie jest prowadzone dłużej niż to niezbędne do załatwienia sprawy (przewlekłość).

Zamknięta droga

W tej sprawie przedsiębiorca nie skierował do ZUS ponaglenia w trybie art. 37 k.p.a. W konsekwencji sąd przyjął, że nie wyczerpał przysługujących mu środków zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym.

Okoliczność niewyczerpania środków zaskarżenia uniemożliwia nadanie skardze dalszego biegu i obliguje sąd do odrzucenia skargi jako niedopuszczalnej.

Kwestia administracyjna

Warto tu przywołać stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 13 marca 2018 r. (I SAB/Wa 25/18), który podkreślał, że: Przewlekłość postępowania występuje w przypadku podejmowania przez organ czynności niezmierzających bezpośrednio do załatwienia sprawy (organ powinien wykonywać czynności celowe, a nie jakiekolwiek), albo co prawda organ podejmuje czynności w sprawie, ale czyni to w znacznych odstępach czasu, a także w przypadku przedłużania przez organ zakończenia postępowania i nieustannego wyznaczania nowych terminów zakończenia sprawy bez podania rzeczywistych i uzasadnionych przyczyn takiego działania – co prowadzi do znacznego przesunięcia w czasie załatwienia sprawy decyzją administracyjną.

Z powyższego wynika więc, że spółka może wnieść skargę na przewlekłe prowadzenie postępowania przez ZUS w sprawie rozłożenie na raty zaległości składkowych, ale do wojewódzkiego sądu administracyjnego, a nie do sądu powszechnego. Jednak wcześniej musi złożyć ponaglenie do ZUS w tej sprawie. W razie braku tego ponaglenia, sąd administracyjny odrzuci skargę.

Sprawa o ubezpieczenia...

Inaczej jednak wygląda sprawa wniesienia ewentualnej skargi na przewlekle prowadzenie sprawy związanej ze zgłoszeniem do ubezpieczenia społecznego i ustalaniem podstawy wymiaru składek. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi w art. 3 § 2 pkt 8 określa wprawdzie, że kontrola działalności administracji publicznej przez sądy administracyjne obejmuje orzekanie w sprawach skarg na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania w przypadkach określonych w pkt 1-4 lub przewlekłe prowadzenie postępowania w przypadku określonym w pkt 4a. Jednak te przepisy nie mogą mieć tu zastosowania.

Taki kierunek interpretacyjny prezentuje orzecznictwo sądowe. Przykładem jest postanowienie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim z 15 grudnia 2017 r. (II SAB/Go 127/17). Tam podkreślono, że: Należy wskazać, iż skarga na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania (art. 3 § 2 pkt 8 p.p.s.a.) jest dopuszczalna tylko w takich granicach, w jakich służy skarga do sądu administracyjnego na decyzje, postanowienia oraz na akty i czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące przyznania, stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa. Warunkiem dopuszczalności skargi na przewlekłość postępowanie jest więc istnienie podstawy prawnej do określonego zachowania się organu. Przy czym nie zawsze działania lub zaniechania organów administracji publicznej będą objęte kognicją sądów administracyjnych.

... do sądu powszechnego

Jednocześnie we wspomnianym orzeczeniu wskazano, że do rozpoznania skargi na przewlekłe prowadzenie postępowania przez ZUS w przedmiocie zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego i ustalania podstawy wymiaru składek właściwe są sądy powszechne. W tym zaś zakresie przywołano treść regulacji art. 83 ust. 1 – 3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Przepisy te określają sprawy, w których decyzje wydaje ZUS, a w których:

- istnieje możliwość odwołania do właściwego sądu w terminie i według zasad określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego,