- We wrześniu 2015 r. zmarł mój mąż, który prowadził działalność gospodarczą. Nabyłam po nim spadek z tzw. dobrodziejstwem inwentarza. Był spis inwentarza, który wykazał, że w spadku jest auto i inne ruchomości. ZUS przysłał mi jednak decyzję o ponoszeniu odpowiedzialności bez wskazania, że odpowiadam do wartości spadku z inwentarza. Czy jest ona prawidłowa i czy w takiej sytuacji mogę ponosić odpowiedzialność? – pyta czytelniczka.
Z mocy art. 31 i art. 32 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (dalej: ustawa o sus) do należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych stosuje się m.in. art. 98 § 1 i 2 pkt 1, 2, 5 i 7, art. 100 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa. Jak wynika z art. 98 § 1 ustawy o sus do odpowiedzialności spadkobierców za zobowiązania podatkowe spadkodawcy odnoszą się przepisy kodeksu cywilnego o przyjęciu i odrzuceniu spadku oraz o odpowiedzialności za długi spadkowe. Potwierdził to np. Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z 13 lipca 2005 r. (III AUa 535/05). Podkreślił, że zasady odpowiedzialności spadkobiercy za długi składkowe w pełni stosuje się do odpowiedzialności za zobowiązania podatkowe spadkodawcy oraz odpowiedzialności za nieopłacone składki społeczne.
Ważny sposób przyjęcia
Zgodnie z art. 100 § 1 ordynacji podatkowej organ podatkowy w jednej decyzji orzeka o zakresie odpowiedzialności lub uprawnień poszczególnych spadkobierców na podstawie decyzji ostatecznych wydanych wobec spadkodawcy oraz jego zobowiązań wynikających z prawidłowych deklaracji. Co jednak istotne, obciążenie spadkobiercy składkami, które ciążyły na spadkodawcy, jest możliwe dopiero po wydaniu decyzji określającej zobowiązanie konkretnego spadkobiercy na mocy art. 100 ordynacji podatkowej. Przy czy musi to być taka decyzja, co do prawidłowości której nie toczy się postępowanie sądowe (por. wyrok WSA w Lublinie z 3 listopada 2011 r., III SA/Lu 310/11).
Z tego zatem wynika, że małżonka spadkodawcy, który był przedsiębiorcą, co do zasady odpowiada za długi składkowe wobec ZUS na mocy stosownej decyzji organu, ale zakres tej odpowiedzialności zależy od sposobu przyjęcia spadku. Przyjęcie go z dobrodziejstwem inwentarza oznacza, że spadkobierca będzie obciążony za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w inwentarzu stanu czynnego spadku. W takim przypadku spadkobierca odpowiada całym swoim majątkiem za wszystkie zobowiązania podatkowe spadkodawcy, lecz w sposób ograniczony – do wartości stanu czynnego spadku. Gdy długi spadkowe przewyższają aktywa spadku, odpowiedzialność spadkobiercy jest wyłączona ponad kwotę aktywów. Tak wskazał WSA w Lublinie w wyroku z 25 stycznia 2012 r. (I SA/Lu 528/11).
Bez pomijania faktów
Wobec tego konieczne jest zastrzeżenie w decyzji ZUS o ograniczeniu odpowiedzialności spadkobiercy (małżonki przedsiębiorcy), która powołuje się na przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Jak bowiem podkreślił Sąd Okręgowy w Legnicy w wyroku z 29 kwietnia 2016 r. (V U 207/16) wydanym w zbliżonym stanie faktycznym, takie zastrzeżenie jest o tyle istotne, że organ egzekucyjny jest związany później treścią rozstrzygnięcia decyzji ZUS.
