Nowe wyzwania przed rynkiem biopaliw

W dniu 5 października 2015 r. weszła w życie nowa dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2015/1513 z dnia 9 września 2015 r.

Publikacja: 15.11.2015 13:31

Nowe wyzwania przed rynkiem biopaliw

Foto: Fotorzepa, Sławomir Mielnik Sławomir Mielnik

Zmienia ona dwie istotne dla sektora transportu dyrektywy: 98/70/WE odnoszącą się do jakości benzyny i olejów napędowych oraz 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych.

Dotychczasowe regulacje

W Polsce implementacji dotychczasowych przepisów dyrektywy 2009/28/WE dotyczących transportu dokonano w drodze zakończonych w tym roku zmian do ustawy o biokomponentach i biopaliwach ciekłych oraz ustawy o systemie monitorowania i kontrolowania jakości paliw (trwają obecnie jeszcze prace nad niektórymi aktami wykonawczymi do znowelizowanych ustaw).

Istotną zmianą było wprowadzenie do polskiego ustawodawstwa tak zwanych kryteriów zrównoważonego rozwoju. Jak bowiem wskazano w preambule dyrektywy 2009/28/WE, wzrastające światowe zapotrzebowanie na biopaliwa i biomasę nie powinno prowadzić do niszczenia terenów o dużej bioróżnorodności. Weryfikacja spełniania przez te produkty kryteriów zrównoważonego rozwoju ma gwarantować, że biopaliwa i biopłyny będą kwalifikować się do objęcia stosowanymi przez państwa członkowskie zachętami czy systemami wsparcia publicznego jedynie wówczas, gdy nie będą pochodzić z terenów o dużej bioróżnorodności oraz obszarów wyznaczonych do celów ochrony przyrody lub ochrony rzadkich lub zagrożonych ekosystemów bądź gatunków.

Na skutek omawianych zmian, do realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego (to znaczy obowiązku zapewnienia minimalnego udziału biokomponentów i innych paliw odnawialnych w ogólnej ilości paliw ciekłych i biopaliw ciekłych zużywanych w ciągu roku kalendarzowego w transporcie drogowym i kolejowym) wykorzystywać należy jedynie biokomponenty spełniające zdefiniowane w ustawie kryteria zrównoważonego rozwoju. Polskie ustawodawstwo w ślad za dyrektywą reguluje też sposób potwierdzania spełnienia tych kryteriów przez poszczególne produkty.

Nowa dyrektywa

W następstwie prowadzonych na szczeblu europejskim kolejnych analiz funkcjonowania rynku biopaliw, w 2012 roku przedstawiono propozycje modyfikacji obowiązujących rozwiązań, które po długiej dyskusji co do ostatecznego ich kształtu, wprowadza wchodząca właśnie w życie dyrektywa 2015/1513.

Źródłem zmian jest przywołana w preambule nowej dyrektywy teza, że w sytuacji, gdy obszary przeznaczone wcześniej do produkcji na potrzeby rynków żywnościowych i paszowych są przeznaczane pod produkcję biopaliw, zapotrzebowanie na te pierwsze produkty musi być zaspokajane przez intensyfikację bieżącej produkcji lub przeznaczanie pod produkcję innych gruntów, niebędących użytkami rolnymi. Ten ostatni przypadek, jak podkreślono w dyrektywie, stanowi pośrednią zmianę sposobu użytkowania gruntów i – jeżeli wiąże się z przekształceniem obszarów o dużych zasobach węgla – może paradoksalnie prowadzić do znacznych emisji gazów cieplarnianych. Potrzeba znalezienia rozwiązań pozwalających zmniejszać niekorzystne skutki związane z pośrednią zmianą użytkowania gruntów (tzw. ILUC) legła u podstaw nowych propozycji.

Limit dla biopaliw konwencjonalnych

Niewątpliwe jedną z najważniejszych zmian wprowadzanych przez nową dyrektywę jest określenie limitu poziomu biopaliw tak zwanej pierwszej generacji. Jak wskazano w preambule dyrektywy 2015/1513, ograniczenie ilości biopaliw i biopłynów produkowanych z roślin zbożowych i innych roślin wysokoskrobiowych, roślin cukrowych i oleistych oraz roślin uprawianych przede wszystkim do celów energetycznych pozwoli zminimalizować skutki pośredniej zmiany użytkowania gruntów i przygotować proces stopniowego przestawiania się na zaawansowane biopaliwa.

Propozycja limitu budziła liczne spory w toku prac nad dyrektywą. Niektóre państwa członkowskie wskazywały, że jego wprowadzenie powinno być jedynie możliwością, a nie obowiązkiem państwa członkowskiego. Kwestionowano również proponowaną wysokość limitu, argumentując, że w niektórych krajach takie ograniczenie może utrudnić realizację zobowiązań dotyczących ilości energii ze źródeł odnawialnych, a także uderzać w istniejące inwestycje producentów biopaliw. W preambule nowej dyrektywy podkreślono jednak, że biopaliwa wyprodukowane przez instalacje działające przed końcem 2013 r. mają w dalszym ciągu pełny dostęp do rynku, zatem wprowadzenie limitu nie będzie miało wpływu na uzasadnione oczekiwania podmiotów prowadzących takie instalacje.

Nowa regulacja przesądziła ostatecznie, że do obliczania udziału energii ze źródeł odnawialnych we wszystkich rodzajach transportu (cel wyznaczony na rok 2020 to 10%), maksymalna ilość branych pod uwagę biopaliw produkowanych z roślin zbożowych i innych roślin wysokoskrobiowych, roślin cukrowych i oleistych oraz roślin uprawianych przede wszystkim do celów energetycznych, a więc tak zwanych biopaliw pierwszej generacji, nie może przekraczać 7 %. Oczywiście, państwa członkowskie mogą ustalić ten limit na jeszcze niższym poziomie.

Promocja nowych technologii

Jak wskazano w preambule nowej dyrektywy, konieczne jest też wspieranie badań i rozwoju nowych, zaawansowanych biopaliw, które nie konkurują z uprawami roślin spożywczych. Dyrektywa wskazuje tu między innymi biopaliwa wytwarzane z odpadów czy alg. Promocji biopaliw kolejnych generacji służyć ma też system tak zwanego podwójnego zaliczania. Polega on na tym, że udział biopaliw wyprodukowanych z określonych surowców (wymienionych w Załączniku IX do dyrektywy) na potrzeby realizacji wskazanego powyżej celu uznawać się będzie za dwukrotnie wyższy.

Kwestia ta częściowo została już zaadresowana w polskim prawie. Ustawa o biokomponentach i biopaliwach ciekłych wskazuje, że udział biokomponentów wytworzonych z odpadów, pozostałości, niespożywczego materiału celulozowego oraz materiału lignocelulozowego, liczony według wartości opałowej, uznaje się na potrzeby realizacji Narodowego Celu Wskaźnikowego za dwukrotnie wyższy. Trwają obecnie prace nad rozporządzeniem, które szczegółowo wskazywać będzie surowce służące do produkcji takich biokomponentów. Warto też zwrócić uwagę, że zgodnie z dyrektywą 2015/1513 biopaliw produkowanych z surowców zaliczanych wielokrotnie nie będzie się wliczać do 7% limitu.

Zgodnie z dyrektywą 2015/1513 każde państwo członkowskie, wspierając nowoczesne biopaliwa, powinno też do dnia 6 kwietnia 2017 r. ustalić krajowy cel w zakresie ich wykorzystania. Wskazaną w dyrektywie wartością referencyjną jest 0,5 % w wartości energetycznej udziału energii ze źródeł odnawialnych we wszystkich rodzajach transportu realizowane za pomocą wielokrotnie zaliczanych biopaliw. W uzasadnionych przypadkach państwa członkowskie będą jednak mogły ustalić krajowy cel na poziomie niższym, niż wskazana w dyrektywie wartość. Będzie to wymagało wskazania obiektywnego uzasadnienia, którym mogą być w szczególności specyficzne warunki techniczne lub klimatyczne krajowego rynku paliw dla transportu (takie jak struktura i stan taboru transportu drogowego) czy czynniki takie jak ograniczony potencjał zrównoważonej produkcji nowoczesnych biopaliw lub ich ograniczona dostępność po racjonalnych kosztowo cenach.

Przyszłość regulacji

Nowa dyrektywa już teraz wskazuje, że skuteczność wprowadzonych na jej mocy środków (zwłaszcza w zakresie ILUC) oraz funkcjonowanie rynku biopaliw będą podlegać kolejnym analizom. Będzie to również wymagało nałożenia nowych obowiązków sprawozdawczych. Następstwem tych analiz może być w przyszłości modyfikacja kryteriów zrównoważonego rozwoju.

Transpozycja postanowień nowej dyrektywy do krajowych porządków prawnych powinna zakończyć się do dnia 10 września 2017 r. Dotychczasowe doświadczenia z implementacją dyrektywy 2009/28/WE wskazywałyby, że proces ten należy rozpocząć jak najszybciej – tym bardziej, że wymagać on będzie konsultacji z podmiotami funkcjonującymi na polskim rynku paliw.

Patrząc w przyszłość, konieczność implementacji nowej dyrektywy mogłaby stać się również okazją do szerszej refleksji nad regulacjami obowiązującymi na polskim rynku paliwowym. Jedną z propozycji uporządkowania obecnych przepisów jest na przykład pojawiający się w dyskusji postulat zastąpienia kilku obecnie obowiązujących ustaw kompleksowym, nowoczesnym prawem naftowym.

dr Grzegorz J. Wąsiewski, radca rawny

Zmienia ona dwie istotne dla sektora transportu dyrektywy: 98/70/WE odnoszącą się do jakości benzyny i olejów napędowych oraz 2009/28/WE w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych.

Dotychczasowe regulacje

Pozostało 97% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami