Monopol gminy na przechowywanie urn sprzeczny z prawem UE - wyrok TSUE

Sprawa trafiła do Trybunału z inicjatywy włoskiego sądu administracyjnego, który rozpatrywał niecodzienny spór. Obywatelka Włoch Antonia Dall'Antonia zamierzała spopielić zwłoki męża i złożyć urnę zawierającą jego prochy w jednym z pomieszczeń spółki Memoria, która oferuje takie usługi bliskim skremowanych zmarłych. Dzięki nim unikają oni  przechowywania  urn u siebie w domach lub złożenia ich na cmentarzu. Pomieszczenia używane do przechowywania urn są estetyczne, ciche, bezpieczne, a ich wystrój sprzyja  zadumie i modlitwie za zmarłych.

Okazało się jednak, że w 2015 r. włoska gmina Padwa zmieniła regulamin dotyczący usług pogrzebowych i wykluczyła możliwość  przechowywania urn przez  prywatnych przedsiębiorców niezależnych od miejskich służb cmentarnych.

Memoria i A. Dall'Antonia wystąpiły do regionalnego sądu administracyjnego dla Wenecji o stwierdzenie nieważności tej decyzji gminy. Sąd zaś postanowił  zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z pytaniem prejudycjalnym, czy decyzja Padwy jest sprzeczna z unijną zasadą swobody przedsiębiorczości ustanowioną w art. 49 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Czytaj też:

Nie można rozsypać prochów zmarłego, ale nikt nie sprawdza, czy spoczęły na cmentarzu

Wkrótce w Polsce? Prochy zmarłego w domu lub na polach pamięci

W dzisiejszym wyroku Trybunał udzielił twierdzącej odpowiedzi na to pytanie. TSUE stwierdził, że choć spór ma wewnętrzny  charakter, to wykładnia przepisu art. 49 Traktatu może być konieczna do jego rozstrzygnięcia w sytuacji, gdy prawo krajowe nakazuje sądowi przyznanie obywatelom danego państwa takich samych praw, jakie obywatele innych państw członkowskich, znajdujący się w takiej samej sytuacji, wywodzą z prawa Unii. Otóż prawo włoskie stanowi, że „wobec obywateli włoskich nie mają zastosowania przepisy włoskiego porządku prawnego, które mają dyskryminujący skutek w porównaniu do warunku i traktowania zagwarantowanego we włoskim porządku prawnym obywatelom Unii".

W ocenie Trybunału decyzja gminy Padwa skutkuje przyznaniem monopolu służbom miejskim na świadczenie usług przechowywania urn. Tymczasem uregulowanie krajowe, które zakazuje obywatelom Unii świadczenia usług przechowywania urn pogrzebowych w danym państwie członkowskim, ustanawia ograniczenie swobody przedsiębiorczości w rozumieniu art. 49 TFUE.

- Takie ograniczenie nie jest uzasadnione podniesionymi przez rząd włoski nadrzędnymi względami interesu ogólnego dotyczącymi ochrony zdrowia publicznego, konieczności zapewnienia należnego szacunku pamięci o zmarłych lub ochrony dominujących we Włoszech wartości moralnych i religijnych, z których te ostatnie sprzeciwiają się istnieniu komercyjnej i modnej działalności związanej z prochami zmarłych, a tym samym temu, aby działalność przechowywania doczesnych szczątków miała cel zarobkowy - stwierdził TSUE.

Jeżeli chodzi o ochronę zdrowia publicznego, Trybunał podkreślił, że prochy pogrzebowe, w odróżnieniu od zwłok, są - z biologicznego punktu widzenia - obojętne, ponieważ zostały wysterylizowane przez wysoką temperaturę, wobec czego ich przechowywanie nie może być ograniczone ze względów zdrowia publicznego.

Ograniczenia wprowadzone przez Padwę nie można też uzasadnić ochroną szacunku dla pamięci o zmarłych. Decyzja wykracza poza to, co jest konieczne dla osiągnięcia tego celu. Istnieją mniej restrykcyjne środki umożliwiające jego realizację w równym stopniu. Można np. wprowadzić  obowiązek zapewnienia przechowywania urn pogrzebowych na podobnych warunkach, jak na cmentarzach komunalnych, a w przypadku zaprzestania działalności, obowiązek przeniesienia tych urn na publiczny cmentarz lub oddania ich bliskim zmarłego.