Jakie są zasady powoływania prokurenta w spółce jawnej

Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej (np. w kwestii prokury oddziałowej).

Prokura powinna być pod rygorem nieważności udzielona na piśmie. Prokurentem może być wyłącznie osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych >patrz przykład 1.

Przykład 1.

Pan Patryk jest ubezwłasnowolniony częściowo. Ma zatem ograniczoną zdolność do czynności prawnych. Nie może być w konsekwencji prokurentem.

Do zbycia przedsiębiorstwa dokonania czynności prawnej, na podstawie której następuje oddanie go do czasowego korzystania, oraz zbywania i obciążania nieruchomości jest wymagane pełnomocnictwo do poszczególnej czynności >patrz przykład 2. Gdy do ważności czynności prawnej potrzebna jest szczególna forma, to pełnomocnictwo do jej dokonania też powinno być udzielone w tej samej postaci i pod tym samym rygorem.

Przykład 2.

Pan Ksawery jest prokurentem w sp.j. Spółka zamierza sprzedać nieruchomość w Płocku przy ul. Pomarańczowej 8 za 500 tys. zł. Samo udzielenie prokury nie wystarczy. Gdyby to pan Ksawery miał w imieniu sp.j. zbyć nieruchomość, to konieczne byłoby dodatkowe udzielenie mu pełnomocnictwa (w formie aktu notarialnego) do dokonania tej konkretnej czynności.

Prokura może być udzielona kilku osobom łącznie (prokura łączna) lub oddzielnie (prokura samoistna). Nie ma przeszkód, aby kierowane do przedsiębiorcy oświadczenia lub doręczenia pism były dokonywane wobec jednej z osób, którym udzielono prokury łącznie >patrz przykład 3. Prokurenci łączni nie muszą działać jednocześnie.

Przykład 3.

Wspólnicy sp.j. udzielili paniom Ludmile i Laurze prokury łącznej. Wszelkie oświadczenia więc kierowane do spółki lub doręczenia na jej adres korespondencji mogą odbywać się albo tylko wobec pani Ludmiły, albo jedynie wobec pani Laury.

Trzecim rodzajem omawianej instytucji jest prokura oddziałowa ograniczona do zakresu spraw wpisanych do rejestru oddziału przedsiębiorstwa >patrz przykład 4.

Przykład 4.

Spółka jawna z/s w Warszawie ma oddział w Płocku. Pani Grecie udzielono samoistnej prokury oddziałowej. Oznacza to, że jest ona uprawniona i zobowiązana do samodzielnego dokonywania wszelkich czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem ww. oddziału sp.j. (zakres tych spraw powinien mieć odzwierciedlenie w KRS tej spółki).

Prokura nie może być przeniesiona. Oznacza to niedopuszczalność ustanawiania przez prokurenta dalszych prokurentów >patrz przykład 5.

Prokurent może ustanowić pełnomocnika do poszczególnej czynności lub pewnego rodzaju czynności >patrz przykład 6. Warunkiem jest, aby takie pełnomocnictwo dotyczyło tylko takich czynności, których dokonywanie jest objęte granicami prokury. Wykluczone jest udzielenie przez prokurenta pełnomocnictwa ogólnego.

Przykład 5.

Pani Ksenia, prokurent (samoistny) w sp.j. ustanowiła dalszym prokurentem panią Beatę. Czynność ta jest więc bezwzględnie nieważna. Nie jest bowiem dopuszczalne przeniesienie prokury.

Przykład 6.

Pani Kamila jest prokurentem (samoistnym) w sp.j. Spółka ta została pozwana przez K sp. z o.o. o 50 tys. zł. Dopuszczalne jest udzielenie przez panią Kamilę pełnomocnictwa procesowego, np. adwokatowi, do reprezentowania sp.j. w procesie o zapłatę.

Prokura może być w każdym czasie odwołana

Prokura wygasa wskutek wykreślenia przedsiębiorcy z rejestru, a także ogłoszenia upadłości, otwarcia likwidacji oraz przekształcenia przedsiębiorcy >patrz przykład 7. Jeżeli postępowanie upadłościowe i likwidacyjne nie doprowadzi do zakończenia działalności gospodarczej, wówczas nie jest to podstawa do automatycznego reaktywowania prokury.

Przykład 7.

Spółka jawna, w której wspólnicy udzielili prokury samoistnej pani Łucji, 31 października 2015 r. została wykreślona z KRS. Z tym dniem więc automatycznie wygasła prokura pani Łucji.

Prokura wygasa także wraz ze śmiercią prokurenta >patrz przykład 8.

Przykład 8.

Wspólnicy sp.j. udzielili prokury samoistnej pani Ilonie, która 15 października 2015 r. zmarła. W dacie jej śmierci zatem prokura automatycznie wygasła.

Istotne jest, że śmierć przedsiębiorcy ani utrata przez niego zdolności do czynności prawnych nie powoduje wygaśnięcia prokury >patrz przykład 9.

Przykład 9.

Panowie Piotr i Paweł, wspólnicy sp.j., udzielili prokury pani Indze. Następnie zostali częściowo ubezwłasnowolnieni. Okoliczność ta nie ma więc żadnego znaczenia dla istnienia prokury, nie powoduje jej wygaśnięcia.

Zarówno udzielenie, jak i wygaśnięcie prokury przedsiębiorca powinien zgłosić do rejestru przedsiębiorców. Zgłoszenie o udzieleniu prokury powinno nadto określać jej rodzaj, a w przypadku prokury łącznej także sposób jej wykonywania.

Do wniosku o wpis prokurentów należy dołączyć zgodę tych osób na ich powołanie. Wymogu tego nie stosuje się, jeżeli wniosek o wpis jest podpisany przez osobę, która podlega wpisowi albo która udzieliła pełnomocnictwa do złożenia wniosku o wpis, albo której zgoda jest wyrażona w protokole z posiedzenia organu powołującego daną osobę lub w umowie spółki.

Zgoda wszystkich wspólników na ustanowienie

Ustanowienie prokury w spółce jawnej wymaga zgody wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia jej spraw, pod warunkiem, że umowa tego podmiotu nie stanowi inaczej (np. wprowadzając wymóg uzyskania zgody tylko jednego z ww. wspólników albo również tych uczestników spółki, którzy są wyłączeni od prowadzenia jej spraw) >patrz przykład 10. Odwołać prokurę zaś może każdy uczestnik, któremu przysługuje owo uprawnienie, chyba że kontrakt danej spółki zawiera odmienne regulacje >patrz przykład 11.

Przykład 10.

Trzech spośród pięciu wspólników spółki jawnej (tj. panowie: Kornel, Izydor i Leon) ma prawo prowadzenia jej spraw. Jeżeli zatem powstanie kwestia ustanowienia prokurenta, to w braku innego umownego zapisu konieczne jest jednogłośne podjęcie uchwały w ww. sprawie przez panów: Kornela, Izydora i Leona. Tylko oni bowiem są uprawnieni do prowadzenia spraw podmiotu. Nawet zatem, gdyby pozostałych dwoje wspólników było temu przeciwnych, to i tak nie będzie to miało żadnego znaczenia, ponieważ są oni zwolnieni z prawa i obowiązku podejmowania spraw spółki.

Przykład 11.

Panie Sylwia i Agnieszka uprawnione są do prowadzenia spraw spółki jawnej. Pierwsza z nich samodzielnie odwołała prokurenta. Pani Agnieszka stwierdziła zaś, że skoro do ustanowienia prokury w świetle umowy podmiotu konieczna była jednomyślna uchwała wszystkich wspólników mających prawo prowadzenia spraw spółki, to również jej odwołanie wymagało zachowania tożsamej procedury. To nie jest jednak właściwy pogląd. Pani Sylwia mogła bez porozumienia z panią Agnieszką odwołać prokurenta. Nie mogłaby tego zrobić, gdyby w kwestii odwołania prokury umowa spółki nakazywała np. jednomyślne podjęcie uchwały przez wspólników mających prawo prowadzenia spraw podmiotu.

Uwaga! Pojęcie „ustanowienie prokury" nie jest równoznaczne z terminem „udzielenie prokury". To pierwsze bowiem jest czynnością o charakterze wewnętrznym, drugie zaś jest czynnością prawną. Udzielenie prokury musi być następstwem jej ustanowienia i odbywa się w formie pisemnej zgodnie z zasadami reprezentacji obowiązującymi w danej sp.j. Odwołanie udzielonej prokury również powinno odbyć się zgodnie z regułami reprezentacji panującymi w konkretnej spółce.

Także teleinformatycznie

Natomiast w sp.j., której umowa została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, wspólnicy mogą ustanowić prokurę przy wykorzystaniu wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym >patrz wzór ww. uchwały. W takim przypadku wniosek o wpis do rejestru składany jest za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Przedmiotowa uchwała powinna być opatrzona bezpiecznymi podpisami elektronicznymi weryfikowanymi za pomocą ważnych kwalifikowanych certyfikatów albo podpisami potwierdzonymi profilem zaufanym ePUAP i jest równoważna z uchwałą w formie pisemnej.

Wzorce dotyczące spółki jawnej udostępnione w systemie teleinformatycznym stanowią zaś załączniki do rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 14 stycznia 2015 r. Wzorzec uchwały o ustanowieniu prokury przez spółkę jawną stanowi załącznik nr 5 do ww. rozporządzenia. Z kolei tryb zakładania konta w systemie teleinformatycznym, sposób korzystania z systemu teleinformatycznego i podejmowania w nim czynności związanych z zawiązaniem spółki jawnej przy wykorzystaniu wzorca umowy oraz innych czynności wykonywanych w systemie teleinformatycznym precyzują unormowania rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 13 stycznia 2015 r.

Autorka jest adwokatem

podstawa prawna: art. 41 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 4)

podstawa prawna: art. 331 § 1, art. 431, 99 § 1 oraz art. 1091-8, art. 498–499, 501–502 oraz 504–505 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 539)

podstawa prawna: rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 13 stycznia 2015 r. w sprawie trybu zakładania konta w systemie teleinformatycznym, sposobu korzystania z systemu teleinformatycznego i podejmowania w nim czynności związanych z zawiązaniem spółki jawnej przy wykorzystaniu wzorca umowy oraz innych czynności wykonywanych w systemie teleinformatycznym (DzU z 2015 r., poz. 64)

podstawa prawna: art. 19a ust. 5 oraz art. 22 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 978)