Głównie takie że, nawet jeśli w toku robót budowlanych pojawi się potrzeba wykonania robót dodatkowych, nieprzewidzianych w projekcie ani nie uwzględnionych przez wykonawcę w swoich kalkulacjach, to nie może on liczyć na zwiększenie wynagrodzenia. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy wykonanie dodatkowych robót budowlanych w ramach ustalonego wynagrodzenia groziłoby wykonawcy rażącą stratą. W takiej sytuacji kodeks cywilny dopuszcza możliwość sądowego podwyższenia ryczałtu lub rozwiązania umowy. Co jednak w sytuacji odwrotnej, kiedy pomimo ryczałtowego wynagrodzenia wykonawca z różnych względów nie wykonał całości prac przewidzianych umową. Czy w takim przypadku możliwa jest również modyfikacja wysokości wynagrodzenia ryczałtowego?
Czytaj także: Odstąpienie od umowy o roboty budowlane - wyrok SN
Po prostu niezmienne
Zarówno w orzecznictwie jak i w doktrynie nie ma sporu co do charakteru wynagrodzenia ryczałtowego – jest ono niezmienne. Przy ustaleniu wynagrodzenia ryczałtowego ryzyko powstania dodatkowych kosztów związanych z nieprzewidzianym wzrostem rozmiaru prac czy też wzrostem kosztów prac obciąża przyjmującego zamówienie. Strony decydując się na wynagrodzenie ryczałtowe powinny liczyć się z jego bezwzględnym jak sztywnym charakterem. Z drugiej strony przyjmuje się, że przeciwwagą dla ryzyka wykonawcy powstania rażącej straty związanej z nieprzewidywalnym wzrostem cen materiałów budowlanych i innych elementów kosztów robót budowlanych jest sytuacja prawna inwestora. Nie może on żądać obniżenia wynagrodzenia ryczałtowego nawet w przypadku, gdy wykonawca osiągnął wyższe od oczekiwanych korzyści, np. na skutek spadku cen materiałów budowlanych i innych elementów kosztów robót budowlanych, gdy dochód osiągnięty przez niego był wyższy od założonego w kalkulacji będącej podstawą określenia wysokości ryczałtu.
Nie będzie zmiany wynagrodzenia
Inaczej rzecz ujmując, ryczałt polega na zadeklarowaniu z góry wysokości wynagrodzenia w kwocie, która nie ulega zmianie w późniejszym terminie. Przy jednoczesnej wyraźnej lub dorozumianej zgodzie stron na to, że wykonawca nie będzie się domagać zapłaty wynagrodzenia wyższego (wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 30 marca 2016 r., sygn. akt I ACa 994/15). Jak wielokrotnie wyjaśniał Sąd Najwyższy, strony decydując się na przyjęcie tej formy, muszą liczyć się z jej bezwzględnym i sztywnym charakterem. W drodze wyjątku, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę (wyrok z 25 marca 2011 r., sygn. akt IV CSK 397/10). Dopuszczalność podwyższenia ryczałtu, czy rozwiązania umowy z przyczyn niezależnych od stron umowy, dotyczy jednak tak znacznej zmiany stosunków, która prowadziłaby do dalece niekorzystnych konsekwencji dla wykonawcy, pozbawiających go w zasadzie umówionego wynagrodzenia, a nawet poniesienia rażącej straty.
W umowie o roboty budowlane, strony mogą określić wysokość wynagrodzenia za wykonane roboty, jako wynagrodzenie ryczałtowe, jak również zastrzec możliwość jego modyfikacji w zależności od konieczności wykonania robót dodatkowych lub zmniejszenia zakresu robót podstawowych. Prawnymi konsekwencjami ukształtowania wynagrodzenia ryczałtowego bez takiej klauzuli jest brak możliwości jego podwyższenia, jak również obniżenia, nawet gdyby dochód osiągnięty przez wykonawcę był wyższy od założonego w kalkulacji będącej podstawą określenia wysokości ryczałtu (wyrok z 25 marca 2015 r. sygn. akt II CSK 389/14). Czy powyższe oznacza, że wykonawca znajduje się w korzystniejszej sytuacji, ponieważ ma on możliwość sądowego podwyższenia wynagrodzenia za dodatkowe prace w przeciwieństwie do inwestora, który niezależnie od niewykonania części robót budowlanych jest związany umówioną wysokością wynagrodzenia? Przeciwnie.