Preferencyjna składka ZUS a zawieszenie działalności

Każdy przedsiębiorca, który rozpoczyna wykonywanie działalności gospodarczej ma prawo do skorzystania z preferencyjnej stawki składek ZUS. Uprawnienie to przysługuje w okresie pierwszych 24 miesięcy prowadzenia działalności gospodarczej. Wątpliwości mogą pojawić się co do możliwość skorzystania z tej ulgi w przypadku zawieszenia jej w tym okresie lub wykreślenia działalności i ponownego założenia.

Rejestracja firmy

Obecnie działa tzw. jedno okienko, dzięki któremu można założyć firmę w jednym miejscu, tj. w urzędzie gminy. We wniosku do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej (CEIDG) o zarejestrowanie biznesu przyszły przedsiębiorca musi podać oddział ZUS, do którego należy.

Następnie CEIDG przesyła te dane do ZUS. Po zarejestrowaniu firmy w ciągu 7 dni przedsiębiorca dokonuje zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego. Natomiast w przypadku twórców i artystów termin ten liczy się od otrzymania decyzji Komisji ds. Zaopatrzenia Emerytalnego wórców, w której ustala się datę rozpoczęcia działalności twórczej lub artystycznej.

W zgłoszeniu działalności gospodarczej, które dokonuje się za pomocą druku ZUS ZUA, należy podać kod właściwy dla osoby prowadzącej firmę z preferencyjną 24 miesięczną obniżoną wysokością składek, tj. kod 05 70 00. Tylko wtedy uzyska się możliwość płacenia niższej składki ZUS przez 24 miesiące.

Obniżone stawki

W okresie pierwszych 24 miesięcy prowadzenia firmy podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Treść formularza

Druk ZUS ZUA zawiera:

- imię i nazwisko przedsiębiorcy,

- adres zamieszkania,

- datę rozpoczęcia działalności gospodarczej,

- kod ubezpieczenia,

- obowiązkowe ubezpieczenia,

- dobrowolne ubezpieczenia,

- oddział NFZ,

- numer PESEL,

- numer NIP,

- numer dowodu osobistego,

- datę wypełnienia formularza.

Po upływie 24 miesięcy obniżonej stawki przedsiębiorca musi dokonać wyrejestrowania płatnika składek ZUS na preferencyjnych warunkach. Dokonuje się tego za pomocą formularza ZUS ZWUA. Zgłoszenie takie powinno być dokonane w ciągu 7 dni od daty utraty tego prawa. Ponownej rejestracji płatnika składek, dokonuje się na druku ZUS ZUA, tak jak poprzednio, jednakże tym razem jako kod ubezpieczenia podajmy 05 10 00.

Należy zwrócić uwagę, że uprawnienie to przysługuje przedsiębiorcy przez pełne 24 miesiące. W niektórych przypadkach okres ten może być wydłużony o dodatkowy miesiąc >patrz przykład 1.

Dodatkowy miesiąc ulgi

Marek K. 1 września 2015 r. zarejestrował działalność gospodarczą. Jednocześnie złożył wymagane druki i skorzystał z prawa do obniżonej stawki składek ZUS. Okres obowiązywania niższej stawki upłynie z końcem sierpnia 2017 r. Natomiast gdyby Marek K. dokonał rejestracji firmy 2 września 2015 r. okres 24 miesięcy upłynąłby z końcem września 2017 r. Niższa stawka obowiązuje przez pełne 24 miesiące, co oznacza, że w sytuacji, w której założenia działalności gospodarczej dokonano by w dniu 2 września 2015 r., okres ten upłynąłby z dniem 2 września 2017 r. i dlatego następuje przedłużenie tego okresu do końca miesiąca. Pokazuje to, że w pewnych przypadkach okres ten będzie dłuższy niż 24 miesiące.

Może dojść również do tego, że prowadzona jest działalność przez kilka tygodni, a następnie dokonuje się wykreślenia działalności gospodarczej z rejestru, a po kliku miesiącach następuje ponowne jej założenie przez tą samą osobę.

W takiej sytuacji, nawet gdy nie upłynął okres 24 miesięcy od założenia pierwszej działalności, nie będzie uprawniało to do skorzystania z preferencyjnej stawki składki ZUS >patrz przykład 2.

Przerwa między prowadzeniem firmy

Michał B. 3 marca 2015 r. założył swój pierwszy biznes. Jednocześnie korzystał z niższej stawki ZUS. Niestety biznes nie przynosił zysków i Michał B. zakończył działalność 31 maja 2015 r. Jednak w lipcu 2015 r. stwierdził, że teraz już wie jak należy poprowadzić firmę, aby przyniosła zyski, dlatego zarejestrował ją ponownie. Niestety w tym przypadku Michał B. nie będzie mógł ubiegać się o ulgę w składkach ZUS. Jest to jego druga działalność gospodarcza, a fakt, że nie upłynął termin 24 miesięcy od założenia pierwszej jest bez znaczenia. W tym przypadku korzystniejsze byłoby zawieszenie prowadzenia działalności.

Praca na rzecz pracodawcy

Uprawnienie do opłacania niższej stawki ZUS przysługuje tylko przy pierwszym zarejestrowaniu biznesu. Jednak pod warunkiem, że w ramach tej działalności przedsiębiorca nie wykonuje tych samych czynności, które wykonywał na rzecz swojego byłego pracodawcy na podstawie umowy o pracę, zarówno w bieżącym jak i poprzednim roku kalendarzowym. Nie dotyczy to umów cywilno-prawnych, np. umów zlecenia, czy umów o dzieło.

Czynności, które były wykonywane na podstawie umowy o prace należy odnieść do powierzonych obowiązków oraz działań faktycznie podejmowanych przez pracownika na konkretnym stanowisku. Nie ma znaczenia fakt, że pracownik mógł wykonywać inne czynności, np. z racji posiadanych przez niego kwalifikacji - patrz przykład 3 i 4.

Praca jako stażysta

Adam K. po studiach pracował w szpitalu jako stażysta. Następnie założył działalność gospodarczą, w ramach której świadczył usługi w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego na rzecz szpitala, w którym był wcześniej zatrudniony. W tym przypadku Adam K. nie będzie miał możliwości skorzystania z preferencyjnego ustalenia wysokości składki. Świadczone usługi odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach stosunku pracy (podobnie wyrok Sądu Najwyższego z 23 marca 2010, I UK 323/09).

Działalność nie może się pokrywać

Janina W. założyła swoją firmę, w której trudni się wypiekaniem domowych ciast. Następnie podpisała umowę ze swoim byłym pracodawcą, na podstawie której miała dostarczać codziennie 2 ciasta. Janina W. była zatrudniona w Domu Wczasowym w kuchni przy zmywaniu naczyń. Janinie W. będzie przysługiwało prawo do skorzystania z niższej stawki ZUS, gdyż przedmiot obecnie wykonywanej działalności nie pokrywa się z wcześniejszymi obowiązkami.

Nabycie uprawnień do ulgi

Spełnienie warunku wykonywania działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy będzie skutkowało utratą prawa do opłacania składek na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru w wysokości nie niższej niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Ponownie prawo to uzyskuje się od dnia zaprzestania wykonywaniu działalności na rzecz byłego pracodawcy, pod warunkiem że nastąpi to w okresie pierwszych 24 miesięcy wykonywania tej działalności >patrz przykład 5.

Zaprzestanie współpracy

Maria K. była kwiaciarką w Gospodarstwie Ogrodniczym. 1 grudnia 2014 r. otworzyła własną działalność, w ramach której zajmowała się opieką nad roślinami i prowadziła kwiaciarnię. Jednym z jej kontrahentów było Gospodarstwo Ogrodnicze. Fakt ten, uniemożliwiał skorzystanie Marii K. z preferencyjnej stawki składek ZUS. 30 września 2015 r. Gospodarstwo Ogrodnicze zakończyło swoją działalność. Teraz Maria K. za pomocą druku ZUS ZUA może zgłosić, iż prowadzi firmę pierwszy raz i do końca 24 miesiąca od założenia biznesu może opłacać niższą stawkę.

Pod pojęciem byłego pracodawcy należy rozumieć każdego pracodawcę, na rzecz którego praca była wykonywana dotychczas tj. przed dniem rozpoczęcia prowadzenia działalności, w tym pracodawcę, z którym prowadzący działalność nie rozwiązał umowy o pracę. Zakres wykonywanych czynności na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy na rzecz którego wykonywana jest działalność nie może pokrywać się z zakresem czynności wykonywanych w ramach stosunku pracy > patrz przykład 6.

Skutki reorganizacji pracodawcy

Jan F. zatrudniony jest jako pracownik fizyczny na budowie w firmie Budlotex, która zajmuje się projektowaniem i budową domów jednorodzinnych. Z powodu dużej liczby zleceń, firma utworzyła nowy podmiot Budlotex Bis, który ma być tylko odpowiedzialny za budowę domów, a Budlotex ma zajmować się tylko projektowaniem. Jan F. jako, że jest zatrudniony na stanowisku pracownika fizycznego zostanie przejęty na zasadach określonych w art. 23 kodeksu pracy. Jan K. chciałby otworzyć własną działalność i skorzystać z niższego ZUS. W tej sytuacji Janowi K. nie będzie przysługiwało takie uprawnienie. Jan K. przed przejęciem zakładu pracy może rozwiązać umowę o pracą, a następnie po założeniu działalności gospodarczej współpracować z Budlotex Bis. Jest to już nowy podmiot, z którym Jana F. nie łączyła żadna umowa o pracę.

Przedsiębiorca może skorzystać ponownie z preferencyjnej stawki ZUS tylko w przypadku, gdy od zakończenia poprzedniej działalności gospodarczej upłynął okres 60 miesięcy (5 lat). W tej sytuacji będzie to możliwe nawet gdy założona działalność nie jest pierwszym prowadzonym biznesem >patrz przykład 7.

Potrzebna pięcioletnia przerwa

Mariusz T. prowadził od maja 2006 r. zakład lakierniczy. Dlatego, że chciał rozszerzyć działalność w listopadzie 2009 r. założył zakład wulkanizacyjny. Wobec tego, że obroty w zakładzie lakierniczym spadły, Mariusz T. w czerwcu 2009 r. zamknął działalność. Obecnie chciałby ponownie otworzyć taki zakład. Niestety Mariusz T. nie będzie miał uprawnienia do niższego ZUS. Pomimo upływu 60 miesięcy od zamknięcia lakierni, przedsiębiorca prowadzi jeszcze zakład wulkanizacyjny. Aby uzyskać niższy ZUS przez 60 miesięcy nie można prowadzić żadnej działalności gospodarczej.

Zawieszenie działalności

Przedsiębiorca niezatrudniający pracowników może zawiesić prowadzenie działalności gospodarczej na okres od 30 dni do 24 miesięcy. Natomiast, gdy zawieszenie obejmuje tylko miesiąc luty, wtedy za minimalny okres zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej przyjmuje się liczbę dni miesiąca lutego przypadającą w danym roku kalendarzowym.

Aby przerwać funkcjonowanie firmy przedsiębiorca musi złożyć odpowiedni wniosek do CEIDG, a stamtąd ZUS otrzymuje informacje i już sam sporządza dokumenty ubezpieczeniowe za przedsiębiorcę, na podstawie których wyrejestrowuje przedsiębiorcę jako płatnika składek. Zawieszenie prowadzenia biznesu powoduje ustanie obowiązku uiszczania ubezpieczenia społecznego od dnia zawieszenia do dnia poprzedzającego wznowienie działalności gospodarczej.

Przez 30 dni od zawieszenia działalności gospodarczej przedsiębiorca ma prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych. Po upływie tego okresu będzie mógł dobrowolnie opłacać składki z tytułu ubezpieczenia emerytalnego i rentowego. W przypadku, gdy przedsiębiorca przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, to podstawę wymiaru składek wylicza się zgodnie z zasadami obowiązującymi dla tej osoby przed zawieszeniem działalności.

Warto zwrócić uwagę na fakt, iż mimo przerwy w działalności firmy w okresie pierwszych 24 miesięcy prowadzenia działalności, nie ulega zawieszeniu okres, przez który przysługuje preferencyjna stawka składek >patrz przykład 6.

Mimo zawieszenia firmy okres preferencyjnej ulgi dalej biegnie

Ryszard S. 1 maja 2014 r. założył firmę produkującą lody. Ze względu na sezon zimowy dokonał zawieszenia działalności gospodarczej w okresie od listopada 2014 do marca 2015 (5 miesięcy). Ryszard S. korzysta z niższej stawki ZUS, gdyż jest to jego pierwsza działalność. Wskazać trzeba, że w tym przypadku nie dojdzie do zawieszenia 24-miesięcznego okresu preferencyjnej stawki ZUS i nie ulegnie on wydłużeniu do 29 miesięcy.

W przypadku zawieszenia działalności, a jednocześnie opłacania dobrowolnych składek na emerytalne i rentowe, od 25 miesiąca wzrośnie stawka składek i nie będzie mogła być niższa niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia.

Konieczny wniosek

Wznowienie działalności następuje poprzez zgłoszenie do CEIDG, a ZUS sam sporządza zgłoszenie płatnika składek i zgłasza osobę prowadzącą działalność gospodarczą na zasadach obowiązujących przed zawieszeniem. Należy pamiętać, iż w związku z zawieszeniem prowadzenia firmy następuje wyrejestrowanie osób współpracujących i członków rodziny, dlatego w przypadku ponownego zgłoszenia trzeba ponownie zgłosić te osoby do ubezpieczenia.

Zawieszenie prowadzenia działalności gospodarczej może również nastąpić w przypadku sprawowania opieki na dzieckiem. Uprawnienie to przysługuje przedsiębiorcy, który prowadzi firmę co najmniej 6 miesięcy.

Wtedy może zawiesić wykonywanie działalności gospodarczej na okres do 3 lat w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez nie 5 roku życia.

W przypadku dziecka, które z powodu stanu zdrowia potwierdzonego orzeczeniem o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności wymaga osobistej opieki osoby prowadzącej działalność gospodarczą, na okres do 6 lat, nie dłużej jednak niż do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.

Wymóg prowadzenia działalności gospodarczej przez co najmniej 6 miesięcy ma przeciwdziałać zakładaniu działalności gospodarczej jedynie w celu uzyskania uprawnień do opieki nad dzieckiem. W takim przypadku wymiar składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe wynosi 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek. Płatnikiem tych składek jest ZUS, który dokona zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego.

Przedsiębiorca może również wystąpić o objęcie ubezpieczeniem zdrowotnym członków jego rodziny, którzy nie są ubezpieczeni w tym zakresie. Podkreślenia wymaga że w przypadku zawieszenia z powodu sprawowania opieki po dacie zawieszenia wskazanej przez przedsiębiorcę będzie on podlegał wykreśleniu, nawet gdy okres zawieszenia z powodu sprawowania opieki będzie krótszy niż 24 miesiące. Dlatego wraz z wniosek o zawieszenie można złożyć wniosek o wznowienie wykonywania działalności. Zawieszenie działalności z tytułu sprawowania opieki nad dzieckiem jest wyjątkiem od ogólnej zasady, zgodnie, z którą zawieszenie może trwać maksymalnie 24 miesiące.

Warunkiem korzystania z prawa do opieki nad dzieckiem jest osobiste jej sprawowanie. Nie oznacza to, iż matka musi bez przerwy zajmować się sama dzieckiem. Ważne jest, aby zaprzestanie sprawowania opieki nad dzieckiem nie było trwałe. Mimo, to dziecko może uczęszczać do przedszkola, żłobka, klubu dziecięcego albo szkoły, niezależnie od liczby godzin pobytu w tych placówkach >patrz przykład 7.

Utrata uprawnień

Beata C. prowadziła działalność gospodarczą od 2 lat. Po urodzeniu dziecka zdecydowała się na skorzystanie z prawa do opieki na dzieckiem i zawiesiła prowadzenie firmy. Po kilku miesiącach pobytu z dzieckiem w domu, znajoma zaproponowała jej umowę o pracę na stanowisku sekretarki na pół etatu, a w tym czasie dzieckiem miała zająć się babcia. W sytuacji tej Beata S. utraci prawo do przysługujących jej uprawnień. Oddanie dziecka pod opiekę babci nie wypełnia przesłanki sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem.

—Krzysztof Chyba, radca prawny w kancelarii Chajec, Don-Siemion & Żyto

podstawa prawna: art. 14a ust. 1 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej

podstawa prawna: art. 18a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych