Księga udział w spółce z o.o.

Jaką rolę pełni w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością księga udziałów, do czego się ona przydaje i czemu generalnie powinna służyć. Czy jest niezbędna w spółce – pyta pani Joanna.

Publikacja: 26.10.2018 06:00

Księga udział w spółce z o.o.

Foto: Adobe Stock

Jednym z obowiązków spoczywających na zarządzie (likwidatorze) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest prowadzenie księgi udziałów oraz sprawowanie kontroli nad aktualizacją, znajdujących się w niej danych. Obligatoryjną treść księgi określa art. 188 § 1 k.s.h. W świetle zatem powołanego przepisu konieczne jej elementy to: nazwisko i imię albo firma (nazwa) oraz siedziba każdego wspólnika, adres, liczba i wartość nominalna jego udziałów, a nadto ustanowienie zastawu lub użytkowania (ale nie osoby zastawnika lub użytkownika) i wykonywanie prawa głosu przez zastawnika bądź użytkownika, a także wszelkie zmiany dotyczące składu osobowego wspólników i przysługujących im udziałów.

Czytaj także: Księga udziałów w spółce - co to jest

Przy czym, zgodnie z art. 187 § 1 k.s.h., wszelkie modyfikacje w obsadzie personalnej udziałowców stają się skuteczne wobec podmiotu z momentem zawiadomienia go o przejściu udziału lub jego części, a nie z chwilą ujawnienia zmian w omawianej księdze. Oznacza to, że wpis do tej księgi ma wyłącznie deklaratoryjny charakter. Tak też uznał Sąd Najwyższy w wyroku z 26 lipca 2007 r., V CSK 130/07 argumentując, że „w przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością wpis w księdze udziałów nie rozstrzyga, kto jest wspólnikiem. Tego rodzaju wpis ma znaczenie deklaratywne i pełni funkcję porządkową".

W przypadku, gdy zarząd uchybi obowiązkowi prowadzenia księgi udziałów, jego członkowie (likwidator) narażają się na odpowiedzialność odszkodowawczą wobec spółki (chyba że wykażą brak swojej winy w tym zaniechaniu). Przy czym, w razie gdyby nieprowadzenie owej księgi, wyrządziło udziałowcom szkodę, w/w osoby mogą ponosić odpowiedzialność za jej naprawienie na zasadach ogólnych. Niezależnie od tego, wchodzącym w skład zarządu za dopuszczenie do tego, że nie jest prowadzona księga udziałów, grozi grzywna do 20 tys. zł, którą nakłada sąd rejestrowy.

Czynności związane z prowadzeniem księgi udziałów powinny być dokonywane ze starannością wynikającą z zawodowego charakteru zarządu (likwidatorów).

Każdy wspólnik może przeglądać księgę udziałów. Prawo to należy do kategorii osobistych i przysługuje mu bezwzględnie. Nie może być więc ono ani ograniczone, ani wyłączone umową spółki. Zarząd nie ma jednak obowiązku (a wyłącznie uprawnienie) wydawać z księgi odpisów, zaświadczeń oraz wyciągów. Nie ma natomiast przeszkód, aby w kontrakcie podmiotu rozszerzyć katalog osób uprawnionych do jej przeglądania. Przy czym, zakazane jest wystawianie dokumentów na okaziciela, jak również imiennych lub na zlecenie, a zatem o charakterze papierów wartościowych, na udziały w spółce.

Jeżeli sp. z o.o. została zawiadomiona o przejściu udziału (ów) lub jego części, a zarząd (likwidator) nie dokonał odpowiedniej zmiany, wówczas nabywca udziału (ów) lub jego części ma prawo przeglądania księgi udziałów.

Każda zmiana w obsadzie personalnej udziałowców sp. z o.o. wymaga jej ujawnienia w KRS. Do odpowiedniego wniosku załącza się więc podpisaną przez wszystkich członków zarządu aktualną listę wspólników z wymienieniem liczby i wartości nominalnej udziałów każdego z nich, a jeżeli ustanowiono zastaw lub prawo użytkowania udziału, również wzmiankę o tym fakcie.

Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie w wyroku z 23 września 2009 r., II FSK 630/08 wyraził pogląd, że „stosownie do treści art. 188 § 3 k.s.h. po każdym wpisaniu zmiany zarząd składa sądowi rejestrowemu podpisaną przez wszystkich członków zarządu nową listę wspólników z wymienieniem liczby i wartości nominalnej udziałów każdego z nich oraz wzmianką o ustanowieniu zastawu lub użytkowania udziału. Jednak przepis ten nie nakłada na zarząd obowiązku udokumentowania zmiany, np. przez złożenie umowy zbycia. Niezłożenie zatem takich dokumentów nie stanowi o niezgodnych z prawem brakach w postępowaniu, których stwierdzenie zobowiązywałoby sąd rejestrowy do ich usunięcia. Stąd też sąd rejestrowy, dokonując wpisu do rejestru przedsiębiorców, nie ma obowiązku badania ważności umów zbycia udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością". Natomiast w uchwale z 22 września 1993 r., III CZP 118/93 Sąd Najwyższy stwierdził odmiennie, że „Sąd odmówi przyjęcia do rejestru spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nowej listy wspólników, jeżeli zgłoszona w tym przedmiocie zmiana opiera się na nieważnej umowie zbycia udziałów".

Na złożenie nowej księgi udziałów zarząd (likwidator) ma siedem dni od zawiadomienia o przejściu udziału(ów) lub jego części (a nie – wpisania do księgi udziałów). Jeżeli uaktualniona księga udziałów nie zostanie złożona w ww. terminie, a sąd rejestrowy poweźmie informację o zmianie w składzie wspólników bądź o innych danych, jakie muszą znaleźć odzwierciedlenie w jej treści, wówczas wezwie zarząd (likwidatora) do jej złożenia w ciągu kolejnych siedmiu dni pod rygorem grzywny do 10 tys. zł (chyba że dwukrotne wymierzenie grzywny okazało się nieskuteczne, ale ogólna suma grzywien w tej samej sprawie nie może przewyższać 1 mln zł), którą fakultatywnie się ponawia. W razie wykonania czynności, grzywny nie zapłacone do tej pory ulegają umorzeniu.

Jeżeli zmiana wspólników nastąpi na podstawie umowy, która została zawarta przy wykorzystaniu wzorca umowy, albo wzorca uchwały udostępnionego w systemie teleinformatycznym, listę wspólników trzeba sporządzać przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym i opatrzeć kwalifikowanym podpisem elektronicznym bądź podpisem zaufanym. ?

—Anna Borysewicz adwokat

Podstawa prawna:art. 174 § 6, art. 187 § 1, 188, 293, 300 oraz art. 594 § 1 pkt 2 i § 4 ustawy z 15 września 2000r. – Kodeks spółek handlowych (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 1544)

art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z 20 sierpnia 1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 986)

art. 1052 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (tekst jedn. DzU z 2018 r., poz. 1360)

Jednym z obowiązków spoczywających na zarządzie (likwidatorze) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest prowadzenie księgi udziałów oraz sprawowanie kontroli nad aktualizacją, znajdujących się w niej danych. Obligatoryjną treść księgi określa art. 188 § 1 k.s.h. W świetle zatem powołanego przepisu konieczne jej elementy to: nazwisko i imię albo firma (nazwa) oraz siedziba każdego wspólnika, adres, liczba i wartość nominalna jego udziałów, a nadto ustanowienie zastawu lub użytkowania (ale nie osoby zastawnika lub użytkownika) i wykonywanie prawa głosu przez zastawnika bądź użytkownika, a także wszelkie zmiany dotyczące składu osobowego wspólników i przysługujących im udziałów.

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe