W lutym 2018 r. został opublikowany projekt zmiany przepisów dotyczących tzw. obligatoryjnej dematerializacji akcji. Większość planowanych zmian ma wejść w życie z dniem 1 stycznia 2020 r. Jest to już drugi projekt nowelizacji przepisów w tym zakresie, więc nie jest jeszcze pewne, jak będzie wyglądał ostateczny kształt przepisów, ale można zakładać, że sama idea się nie zmieni.
Dematerializacja akcji
Akcje są udziałowymi papierami wartościowymi emitowanymi przez spółki akcyjne oraz spółki komandytowo – akcyjne. Zasadą jest, że akcje mają formę dokumentu, jednak przynamniej część akcji spółek publicznych jest zdematerializowana. W jednej spółce mogą występować zarówno akcje dokumentowe jak i zdematerializowane. Akcje zdematerializowane są pozbawione formy tradycyjnego dokumentu i są wyłącznie zapisami na rachunkach papierów wartościowych akcjonariuszy. Celem dematerializacji jest ułatwienie obrotu i wykonywania praw z papierów wartościowych oraz ograniczenie ryzyk związanych z utratą tradycyjnego dokumentu. Akcje imienne są wpisywane do księgi akcyjnej, natomiast akcje na okaziciela w formie dokumentu nie są wpisywane do żadnej ewidencji.
Obligatoryjna zmiana
Nowe przepisy zniosą możliwość funkcjonowania akcji dokumentowych zarówno w spółkach publicznych jak i niepublicznych. Akcje będą mogły być jedynie niematerialne, tj. albo wpisane do rejestru akcjonariuszy albo zdematerializowane, czyli zarejestrowane w Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych S.A. („KDPW"). Wprowadzony zostanie rejestr akcjonariuszy, w którym ujawniane będą akcje rejestrowe i wszystkie prawa z nimi związane. Akcje rejestrowe to zarówno akcje imienne jak i akcje na okaziciela. Niezbędne do przeniesienia własności akcji będzie dokonanie wpisu w rejestrze.
Jak będzie wyglądało wdrażanie
Spółki będą zobowiązane do podjęcia uchwały w sprawie wyboru podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy. Podmiotami uprawnionymi do prowadzenia takich rejestrów będą przede wszystkim domy maklerskie, banki oraz KDPW. Po dokonaniu wyboru, spółka zawrze umowę na prowadzenie takiego rejestru z wybranym podmiotem. Następnie spółka wezwie akcjonariuszy do złożenia dokumentów akcji w spółce. Po zebraniu wszystkich dokumentów akcji, spółka przekaże odpowiednie informacje do podmiotu prowadzącego rejestr akcjonariuszy. Rejestr zacznie funkcjonować dopiero od 1 stycznia 2020 r., tego dnia dokumenty akcji stracą moc prawną, a uzyskają ją wpisy do rejestru. W praktyce znaczna część spółek nie wydała akcjonariuszom dokumentów akcji. W takiej sytuacji akcjonariusz powinien złożyć spółce żądanie wydania dokumentu akcji wraz z upoważnieniem spółki do odbioru wydanego dokumentu akcji i złożenia go do rejestru. W okresie przejściowym, tj. pomiędzy złożeniem dokumentów akcji w spółce a 1 stycznia 2020 r., do wykonywania praw z akcji na okaziciela stosować się będzie odpowiednio przepisy dotyczące akcji imiennych. To oznacza, że do przeniesienia akcji na okaziciela niezbędna będzie umowa oraz przeniesienie posiadania, które z reguły będzie dokonywane przez akcjonariusza poprzez zawiadomienie spółki, jako dzierżyciela akcji.
Sprawa nieco się skomplikuje, gdy nie wszyscy akcjonariusze złożą dokumenty akcji w spółce. W mojej ocenie, nic nie stoi na przeszkodzie, żeby spółka dokonała w takim przypadku częściowej rejestracji akcji spółki w rejestrze akcjonariuszy. Wykonywanie praw z akcji niezłożonych spółce do 1 stycznia 2020 r. będzie odbywać się na dotychczasowych zasadach. Z dniem 1 stycznia 2020 r. wygaśnie moc dokumentów akcji, a dokument akcji zachowa moc dowodową do 1 stycznia 2025 r. wyłącznie w zakresie wykazywania przez akcjonariusza wobec spółki, że przysługują mu prawa udziałowe. Po 1 stycznia 2020 r. akcjonariusz za pomocą dokumentu akcji będzie mógł wykazać jedynie, że jest akcjonariuszem spółki, natomiast w celu wykonywania swoich praw majątkowych z akcji będzie musiał złożyć dokument akcji spółce w celu wpisania ich do rejestru.
