- Prowadzę małą 1-osobową firmę. ZUS skierował przeciwko mnie pozew, tzw. skargę pauliańską – o uznanie umowy sprzedaży działki za bezskuteczną. W uzasadnieniu podał, że zbywca miał długi składkowe i wyzbył się w ten sposób majątku, a ZUS chce egzekucji z tego majątku. Czy ZUS może w sądzie podważyć umowę, a potem prowadzić egzekucję ? Nie znałem zbywcy, to osoba dla mnie obca. Nie wiedziałem o długach – sprawdziłem w księgach wieczystych i pytałem zbywcy, mam na to świadków. Poza tym w aktach notarialnych zbywca podał, że nie ma żadnych długów. – pyta czytelnik.
Prawdopodobnie powództwo ZUS zostanie oddalone. Zakład musiałby wykazać, że przedsiębiorca wiedział lub miał możliwość dowiedzenia się o działaniu dłużnika składkowego ukierunkowanym na pokrzywdzenie ZUS. Jednak wydaje się, że ZUS nie będzie w stanie skutecznie podważyć argumentacji przedsiębiorcy. Zakup działki od kontrahenta nie oznacza jeszcze automatycznie, że umowa sprzedaży nieruchomości będzie łatwa do podważenia.
Jako wierzyciel...
Występując z pozwem przeciwko przedsiębiorcy, ZUS występuje w postępowaniu sądowym w charakterze wierzyciela. Stosowne regulacje prawne umożliwiające podważenie m.in. umowy sprzedaży nieruchomości w podanym zakresie przedmiotowym wynikają z art. 527–534 kodeksu cywilnego.
Zasadnicze znaczenie w ocenie ww. sytuacji ma jednak art. 527 k.c. W § 1 stanowi on, że gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego – jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. W dalszych przepisach ww. artykułu ustawodawca precyzuje m.in., że czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności (§ 2). Gdy wskutek takiej czynności korzyść majątkową uzyskała osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że wiedziała ona, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (§ 3). Tak samo jest, gdy w tych okolicznościach korzyść majątkową uzyskał przedsiębiorca pozostający z dłużnikiem w stałych stosunkach gospodarczych – domniemywa się, że wiedział, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (§ 4).
...pod ochroną
Główny cel przywołanych przepisów to ochrona wierzyciela (np. ZUS) na wypadek wyzbywania się majątku przez dłużnika na rzecz różnych osób, nie tylko bliskich (np. rodzina), ale i obcych. W praktyce dopiero orzeczenie sądowe pozwala zakwestionować np. umowę sprzedaży, co potem może dać podstawę do wszczęcia egzekucji z takiej nieruchomości.