- Prezes zarządu spółki z o.o. otrzymał ofertę zakupu jej udziałów. Ma jednak zamiar nadal pracować na dotychczasowym stanowisku, co chciałby wyraźnie zastrzec w akcie notarialnym, obejmującym sprzedaż udziałów. Czy jest to możliwe? – pyta czytelnik.
Nie. W takich warunkach świadczenie przez prezesa umowy o pracę będzie niedopuszczalne od dnia przejęcia udziałów. Jedyny wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może świadczyć pracę na rzecz tej spółki jako prezes jednoosobowego jej zarządu tylko poza stosunkiem pracy. Musi to zatem robić na innej podstawie niż umowa o pracę, bo ta będzie nieważna.
Jakie podporządkowanie
W orzecznictwie od lat nie budzi wątpliwości pogląd o dopuszczalności zawierania umów o pracę z członkami zarządu spółki czy innymi osobami zarządzającymi zakładem pracy w imieniu pracodawcy. Pozornie w tym przypadku nie ma podporządkowania pracodawcy, co jest podstawową cechą stosunku pracy. Przyjmuje się jednak, że w tych sytuacjach występuje specyficzna podległość, z cechami odmiennymi od zwykłego stosunku pracy.
Tradycyjne hierarchiczne podporządkowanie rozumiane jest jako obowiązek wykonywania przez pracownika poleceń pracodawcy i stosowania się do jego dyspozycji, nawet w technicznym zakresie działania. Natomiast podporządkowanie osoby zarządzającej polega na wyznaczeniu pracownikowi przez pracodawcę zadań bez ingerowania w sposób ich wykonania. W takim systemie podległości pracodawca określa godziny czasu pracy i wyznacza zadania, natomiast sposób ich realizacji pozostawiony jest pracownikowi (wyroki Sądu Najwyższego z: 7 września 1999 r., I PKN 277/99 i 9 września 2004 r., I PK 659/03).
W uzasadnieniu wyroku z 12 maja 2011 r. (II UK 20/11) Sąd Najwyższy zauważył też, że za zatrudnieniem osoby zarządzającej zakładem w stosunku pracy przemawiają liczne regulujące tę kwestię przepisy kodeksu pracy (por. art. 128 § 2 pkt 2, art. 131 § 2, art. 132 § 2 pkt 1, art. 149 § 2, art. 1514 § 1, art. 1515 § 4, art. 1517 § 5 pkt 1, art. 24126 § 2). Z art. 24126 § 2 k.p. wprost wynika, że osoba zarządzająca w imieniu pracodawcy zakładem może być zaangażowana na podstawie stosunku pracy lub na innej niż stosunek pracy. Status pracowniczy osób sprawujących funkcje organów zarządzających zakładami pracy (w tym także funkcję członka zarządu spółki) nie wynika z faktu spełniania przez te osoby wszystkich cech stosunku pracy z art. 22 § 1 k.p., lecz z decyzji ustawodawcy o włączeniu tych osób do kategorii pracowników, mimo braku podporządkowania kierownictwu pracodawcy pojmowanego w tradycyjny sposób.
