Wierzytelności: SN o tym, kto ponosi koszt wykonania zastępczego

Tak uznał Sąd Najwyższy w uchwale z 17 lutego 2016 r., III CZP 106/15.

Sąd okręgowy wydał wyrok, którym: w punkcie I zobowiązał pozwanego do zamieszczenia w terminie 14 dni od uprawomocnienia się wyroku ogłoszenia wskazanej treści o przeproszeniu powoda na określonej stronie internetowej w przewidziany wyrokiem sposób, w punkcie II nakazał pozwanemu usunięcie z określonej strony internetowej wskazanych w wyroku wpisów, a w punkcie III upoważnił powoda do opublikowania ogłoszenia o treści wskazanej w punkcie I na koszt pozwanego w określonym serwisie internetowym, w przypadku nie wykonania przez pozwanego obowiązku wymienionego w punkcie I.

Na wniosek powoda sąd okręgowy postanowieniem nadał wyrokowi klauzulę wykonalności w zakresie punktów I i II.

Ponieważ pozwany nie wykonał we właściwy sposób wyroku w zakresie punktu I, powód wniósł o nadanie klauzuli wykonalności punktowi III oraz o przyznanie mu kwoty 295 200 zł potrzebnej do opublikowania przeprosin na koszt pozwanego.

Sąd okręgowy postanowieniem nadał klauzulę wykonalności punktowi III wyroku oraz przyznał powodowi od pozwanego żądaną kwotę, powołując się na art. 1049 § 1 zd. drugie Kodeksu postępowania cywilnego oraz na uchwałę Sądu Najwyższego z 10 maja 1989 r. III CZP 36/89.

Rozpoznając zażalenie dłużnika na postanowienie sąd apelacyjny przedstawił Sądowi Najwyższemu do rozstrzygnięcia zagadnienie prawne sprowadzające się do pytania, czy w zaistniałej sytuacji możliwe było przyznanie powodowi żądanej kwoty na wykonanie zastępcze. Sąd apelacyjny podzielił pogląd, iż wykonanie obowiązku zamieszczenia przeproszenia jest czynnością, którą za dłużnika może wykonać inna osoba, wobec czego egzekucja wyroku nakładającego na dłużnika taki obowiązek odbywa się na podstawie art. 1049 k.p.c. Jednak, zgodnie z § 1, przepis ten ma zastosowanie, jeżeli w samym wyroku nie postanowiono, że w razie niewykonania przez dłużnika w wyznaczonym terminie czynności, wierzyciel będzie umocowany do wykonania tej czynności na koszt dłużnika. Tymczasem w rozpoznawanej sprawie wyrok zobowiązuje dłużnika do ogłoszenia przeproszenia i jednocześnie upoważnia wierzyciela do dokonania tego na koszt dłużnika, jeżeli dłużnik nie wykona nałożonego nań obowiązku w terminie. Sąd apelacyjny wskazał przy tym na odmienne orzecznictwo Sądu Najwyższego i doktryny w tej kwestii.

Sąd Najwyższy podjął uchwałę, iż wierzyciel, który w postępowaniu sądowym otrzymał upoważnienie do wykonania czynności na koszt dłużnika (art. 480 § 1 k.c.), może – na podstawie art. 1049 § 1 zd. drugie k.p.c. – żądać przyznania mu przez sąd sumy potrzebnej do wykonania tej czynności.

Komentarz eksperta

Anna Smagowicz-Tokarz, adwokat i associate partner w krakowskim biurze Rödl & Partner

Przepis art. 480 § 1 Kodeksu cywilnego przewiduje tzw. wykonanie zastępcze w przypadku, gdy dłużnik zobowiązany jest do czynienia (ogłoszenia przeprosin określonej treści). W razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika. Wierzyciel zachowuje przy tym prawo do odszkodowania.

Podobny sposób egzekucji przewidziany jest w art. 1049 k.p.c. dotyczącym egzekucji czynności zastępowalnej. W takiej sytuacji – jeżeli w samym wyroku nie postanowiono, iż w razie niewykonania przez dłużnika w wyznaczonym terminie czynności, wierzyciel będzie umocowany do wykonania tej czynności na koszt dłużnika - sąd na wniosek wierzyciela wezwie dłużnika do jej wykonania w wyznaczonym terminie, a po bezskutecznym upływie terminu udzieli wierzycielowi umocowania do wykonania czynności na koszt dłużnika. Na żądanie wierzyciela sąd przyzna mu sumę potrzebną do wykonania czynności.

Na gruncie art. 480 k.c. i art. 1049 k.p.c. wyrażano pogląd, że choć przedmiot postępowania przewidziany w tych przepisach jest ten sam: udzielenie przez sąd upoważnienia wierzycielowi do wykonania zastępczego na koszt dłużnika, to jednak trybów tych nie można utożsamiać, stosować zamiennie ani uzupełniająco (np. uchwała SN z 22 kwietnia 1968 r. III CZP 37/68). Nie można zatem w trybie art. 1049 § 1 k.p.c. żądać tylko przyznania kwoty potrzebnej na wykonanie zastępcze. Jeżeli więc w wyroku upoważniono wierzyciela do wykonania czynności na koszt dłużnika, na wypadek gdyby dłużnik nie wykonał jej w zakreślonym terminie, wierzyciel nie będzie mógł żądać w trybie art. 1049 § 1 zd. drugie k.p.c. przyznania mu kwoty na zastępcze wykonanie, gdyż w tej sytuacji egzekucja w trybie art. 1049 § 1 k.p.c. w ogóle nie będzie dopuszczalna i wierzyciel będzie mógł dochodzić przeciwko dłużnikowi wyłożonej na wykonanie czynności sumy tylko w drodze procesu.