Umorzenie udziałów w spółce z o.o. bez wynagrodzenia

Udziały w spółce z o.o. mogą zostać umorzone, jeżeli umowa spółki tak stanowi. Powinna ona określać tryb i warunki umorzenia.

Publikacja: 23.09.2016 06:00

Umorzenie udziałów w spółce z o.o. bez wynagrodzenia

Foto: 123RF

Są trzy tryby umorzenia udziałów:

- dobrowolne,

- przymusowe oraz

- automatyczne.

Umowa spółki powinna wskazywać, który tryb umorzenia jest dopuszczalny w spółce. W szczególności umowa spółki może pozwalać tylko na umorzenie dobrowolne, w ramach którego udziały są umarzane za zgodą wspólnika.

Umowa spółki może stanowić także, że udziały podlegają umorzeniu przymusowemu, w ramach którego udziały są umarzane na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników bez zgody wspólnika, w razie wystąpienia określonych w umowie spółki przesłanek takiego umorzenia.

Najczęściej umorzenie przymusowe traktowane jest jako „sankcja" dla wspólnika, który dopuścił się określonych naruszeń, np. naruszył określony w umowie spółki zakaz konkurencji. Natomiast umorzenie automatyczne stanowi rodzaj umorzenia zbliżony w swoim charakterze do umorzenia przymusowego, z tą różnicą, że do umorzenia udziałów nie jest wymagane podjęcie uchwały przez zgromadzenie wspólników, lecz umorzenie następuje automatycznie, w razie zajścia określonego zdarzenia określonego w umowie spółki (trigger uruchamiający umorzenie).

Jakie wynagrodzenie

Zgodnie z przepisami k.s.h. w zamian za umorzone udziały wspólnikowi należy się wynagrodzenie, chyba że wspólnik zgodził się na umorzenie udziałów bez wynagrodzenia. W przypadku umorzenia przymusowego umorzenie odbywa się za wynagrodzeniem, które nie może być niższe od wartości księgowej umarzanych udziałów (zgodnie z przepisami „nie może być niższe od wartości przypadających na udział aktywów netto, wykazanych w sprawozdaniu finansowym za ostatni rok obrotowy, pomniejszonych o kwotę przeznaczoną do podziału między wspólników"). Określony limit minimalnego wynagrodzenia umorzeniowego odnosi się również do umorzenia automatycznego, poprzez odesłanie do przepisów regulujących umorzenie przymusowe.

Przepisy k.s.h. stanowią, że za zgodą wspólnika umorzenie udziałów może nastąpić bez wynagrodzenia, przy czym nie ograniczają tej możliwości wyłącznie do umorzenia dobrowolnego.

W przypadku umorzenia dobrowolnego przyjmuje się, że wynagrodzenie za umarzane udziały powinno być określone w uchwale zgromadzenia wspólników, na podstawie której udziały podlegają umorzeniu, o ile umowa spółki nie określa wysokości wynagrodzenia za umarzane udziały (z wyłączeniem przypadków, w których udziały są umarzane bez wynagrodzenia).

Przepisy k.s.h. dotyczące spółek z o.o. nie zawierają przepisu stanowiącego odpowiednik art. 456 § 3 k.s.h. dotyczącego spółek akcyjnych, przewidującego wstrzymanie wypłaty wynagrodzenia umorzeniowego do czasu ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym o rejestracji obniżenia kapitału zakładowego. W związku z tym powstaje pytanie, czy w przypadku umorzenia udziałów w spółce z o.o. wynagrodzenie umorzeniowe może być wypłacone dopiero po ogłoszeniu o rejestracji obniżenia kapitału zakładowego, lub co najmniej dopiero z chwilą rejestracji tego obniżenia. W przypadku umorzenia udziałów z czystego zysku, które nie wymaga obniżenia kapitału zakładowego, wynagrodzenie może być wypłacone „od razu", tj. natychmiast po zawarciu umowy zbycia udziałów celem ich umorzenia. Natomiast w tych przypadkach, w których umorzenie udziałów powoduje konieczność obniżenia kapitału zakładowego spółki i przeprowadzenia tzw. postępowania konwokacyjnego, wynagrodzenie umorzeniowe może być wypłacone dopiero po zarejestrowaniu przez sąd obniżenia kapitału zakładowego. Wynika to z ochronnej funkcji przepisów dotyczących obniżenia kapitału zakładowego, których celem jest ochrona wierzycieli spółki. Wierzyciele spółki – w terminie 3 miesięcy od ogłoszenia o obniżeniu kapitału zakładowego – mogą zgłosić swój sprzeciw, co powoduje, że spółka powinna zaspokoić lub zabezpieczyć ich wierzytelności (postępowanie konwokacyjne).

Bez pieniędzy

Na gruncie obowiązujących przepisów dotyczących umorzenia udziałów pojawia się pytanie, czy umorzenie udziałów bez wynagrodzenia powoduje konieczność obniżenia kapitału zakładowego spółki, czy też umorzenie udziałów następuje bez obniżenia kapitału zakładowego. Wątpliwości, które temu towarzyszą wynikają z tego, że przepisy k.s.h. wskazują na brak obniżenia kapitału zakładowego wyłącznie w przypadku umorzenia udziałów z czystego zysku, a nie wskazują wyraźnie na brak obniżenia w przypadku umorzenia udziałów bez wynagrodzenia. Przyjmuje się jednak, że umorzenie udziałów bez wynagrodzenia nie wymaga obniżenia kapitału zakładowego, ponieważ spółka nie dokonuje wypłaty, która powodowałaby zmniejszenie kapitałów spółki. W przypadku spółki z o.o. nie znajduje zastosowania reguła dotycząca spółki akcyjnej, zgodnie z którą umorzenie akcji wymaga obniżenia kapitału zakładowego w każdym przypadku, a więc także w sytuacji, w której umorzenie jest dokonywane bez wynagrodzenia.

Brak wynagrodzenia za umorzenie udziałów wpływa na moment dokonywanego umorzenia. Przyjmuje się, że w przypadku umorzenia udziałów bez wynagrodzenia, umorzenie dochodzi do skutku z chwilą podjęcia uchwały zgromadzenia wspólników w sprawie umorzenia udziałów oraz zawarcia umowy zbycia udziałów celem ich umorzenia. Brak jest w tym przypadku konieczności rejestracji umorzenia udziałów, ponieważ nie następuje obniżenie kapitału zakładowego (obniżenie kapitału zakładowego jest skuteczne z chwilą jego rejestracji).

W związku z brakiem obniżenia kapitału zakładowego umorzenie udziałów bez wynagrodzenia nie wymaga przeprowadzenia tzw. postępowania konwokacyjnego polegającego na ogłoszeniu o dokonanym obniżeniu wraz z wezwaniem wierzycieli spółki do zgłaszania swoich sprzeciwów w terminie trzech miesięcy od ogłoszenia. Umorzenie udziałów bez wynagrodzenia w żaden sposób nie dotyka interesów wierzycieli spółki, ponieważ nie dochodzi do zmniejszenia kapitałów własnych spółki, co mogłoby rzutować na możliwość spłaty wierzycieli.

Praktyka obrotu prawnego pokazuje, że w spółkach z o.o. dość często dochodzi do umorzenia udziałów bez wynagrodzenia, choć regułą jest umorzenie udziałów za wynagrodzeniem. Umorzenie udziałów bez wynagrodzenia nie powoduje obniżenia kapitału zakładowego spółki, a w konsekwencji nie wiąże się z postępowaniem konwokacyjnym i koniecznością rejestracji umorzenia przez sąd rejestrowy.

—Paweł Mardas, adwokat w Kancelarii Ożóg Tomczykowski

Są trzy tryby umorzenia udziałów:

- dobrowolne,

Pozostało 99% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów