Pakiet przewozowy narzędziem zwalczania szarej strefy

Od 18 kwietnia 2017 roku na część przedsiębiorców mocą ustawy z 9 marca 2017 r. o systemie monitorowania drogowego przewozu towarów nałożone zostały dodatkowe obowiązki administracyjne związane z monitorowaniem przewozu niektórych towarów.

Publikacja: 21.09.2018 07:00

Pakiet przewozowy narzędziem zwalczania szarej strefy

Foto: Fotorzepa, Marta Bogacz

Regulacje te, zwane potocznie pakietem przewozowym, wprowadziły obowiązek rejestrowania w specjalnie stworzonym do tego celu systemie elektronicznym, poszczególnych wysyłek określonych towarów. Niestosowanie się do tych obowiązków zagrożone jest wysokimi karami i może powodować okresowe trudności w prowadzeniu działalności. Po ponad roku obowiązywania wymienionych regulacji ustawodawca zdecydował się na ich nowelizację, rozszerzając zakres pakietu na przewóz towarów koleją oraz doprecyzowując niektóre wątpliwe przepisy.

Czytaj także: Kiedy towar podlega rygorom związanym z pakietem przewozowym

Jaki był główny cel

Zgodnie z deklaracjami ustawodawcy celem wprowadzenia pakietu przewozowego była chęć ograniczenia nieprawidłowości w obrocie tzw. „towarami wrażliwymi" (m.in. paliwa płynne, alkohol skażony oraz susz tytoniowy), w którym najczęściej dochodzi do nadużyć w rozliczaniu podatku akcyzowego czy podatku VAT. W szerszym ujęciu wprowadzone narzędzie jest jednym z elementów, obok pakietu paliwowego, Jednolitego Pliku Kontrolnego czy mechanizmu podzielonej płatności, zwalczania szarej strefy i tzw. luki w VAT.

Obowiązki na gruncie pakietu przewozowego sprowadzają się zasadniczo do zgłaszania przewozu określonych towarów w specjalnie do tego celu utworzonym rejestrze zgłoszeń SENT za pośrednictwem Platformy Usług Elektronicznych Skarbowo-Celnych (PUESC).

Wymóg rejestracji przewozu i stosownych aktualizacji danych w zgłoszeniach składanych w rejestrze SENT nałożone zostały zasadniczo na wszystkie podmioty uczestniczące w przewozie określonych towarów, tj. na podmioty wysyłające (sprzedawców), podmioty odbierające oraz przewoźników. Obowiązki związane z systemem monitorowania dotyczą przemieszczeń towarów, których przewóz rozpoczyna się na terytorium kraju (dostawy krajowe, WDT, eksport), kończy się w Polsce (WNT i import), ale także przemieszczania towarów przez terytorium kraju w ramach tranzytu. Poszczególne podmioty zaangażowane w obrót towarami podlegającymi obowiązkom płynącym z pakietu przewozowego zobowiązane są bądź do zgłaszania wysyłki w rejestrze SENT, bądź do aktualizacji dokonanego przez inny podmiot zgłoszenia, w którym podaje się m.in. dane identyfikujące strony transakcji, rodzaj przewożonych towarów, ich ilość czy informacje o środkach transportu służącym realizacji przewozu. System ułatwia uprawnionym organom (Służba Celno-Skarbowa, Policja, Straż Graniczna oraz Inspekcja Transportu Drogowego) kontrolę nad obrotem określonymi towarami i daje możliwość weryfikacji deklarowanych informacji o przewożonych towarach ze stanem rzeczywistym.

Regulacje pakietu przewozowego dotyczą m.in. towarów klasyfikowanych do wskazanych w ustawie pozycji CN czyli tzw. Nomenklatury Scalonej (m.in. 2207, 2707, 2710, 2905, 2917, 3403, 3811, 3814, 3820, 3824, 3826). Początkowo wskazując zakres przedmiotowy nowych regulacji ustawodawca odnosił się także do odpowiednich podkategorii PKWiU, które zasadniczo pokrywały się z pozycjami CN.

Doszły oleje roślinne i tłuszcze

Warto zaznaczyć, że jeszcze w 2017 roku minister rozwoju i finansów skorzystał z przewidzianego w ustawie uprawnienia i rozszerzył w drodze rozporządzenia katalog towarów objętych systemem monitorowania m.in. o oleje roślinne i tłuszcze zwierzęce. Dalsze rozszerzenie zakresu towarów objętych obowiązkiem monitorowania nastąpi w tym roku i będzie dotyczyć m.in. bibułek papierosowych czy też niektórych wyrobów zawierających w swym składzie skażony alkohol etylowy.

Ustawodawca przewidział szeroki katalog kar, które mogą zostać nałożone na podmioty zobowiązane do dokonywania bądź aktualizacji zgłoszeń, niewywiązujące się ze swoich obowiązków. Przykładowo kara za brak dokonania zgłoszenia wysyłki towarów podlegającej obowiązkowi rejestracji przez podmiot do tego zobowiązany wynosi 46 proc. wartości brutto przewożonego towaru, jednakże nie mniej niż 20 tys. złotych. Co ważne, regulacje pakietu przewozowego przewidują również kary m.in. za brak aktualizacji już dokonanego zgłoszenia czy niezgodność ilości przewożonego towaru z tą wskazaną w zgłoszeniu. Kary mogą być nałożone na każdy z podmiotów zaangażowanych w przewóz towarów podlegających zgłoszeniu, w tym także na kierowców.

Jakie są już doświadczenia

Jak pokazał pierwszy rok stosowania regulacji pakietu przewozowego, jest on skutecznym narzędziem pozwalającym na ograniczanie szarej strefy w obrocie niektórymi wyrobami. Widać to w szczególności w statystykach dotyczących rynku paliw ciekłych za rok 2017, które pokazują znaczny wzrost wolumenu nabyć wewnątrzwspólnotowych oraz importu paliw, zwiększenie sprzedaży produkowanych w Polsce paliw ciekłych, jak i istotny spadek ilości paliw wywożonych poza granice kraju. Polska Organizacja Przemysłu i Handlu Naftowego w swoim dorocznym raporcie Przemysł i handel naftowy wprost wskazuje, że to pakiet przewozowy, obok pakietu paliwowego i pakietu energetycznego, przyczynił się do ograniczenia szarej i czarnej strefy w obrocie tymi wyrobami.

O ile nie do przecenienia jest powyższy pozytywny wpływ pakietu przewozowego zarówno na kondycję legalnie działających przedsiębiorców jak i wzrost dochodów Skarbu Państwa, o tyle nie można zapominać, że stosowanie przepisów związanych z monitorowaniem przewozu budzi sporo problemów praktycznych.

Największe trudności zdaje się sprawiać prawidłowa identyfikacja przez przedsiębiorców zakresu ich obowiązków na gruncie omawianych regulacji. Przykładowo odwołanie się przez prawodawcę do dwóch różnych klasyfikacji statystycznych doprowadziło do problemów z określeniem zakresu obowiązków rejestracyjnych w sytuacji, gdy dany wyrób nie był np. klasyfikowany do wskazanego w ustawie kodu CN, ale podpadał pod jedną z podkategorii PKWiU przewidzianej w ustawie. Równocześnie warto podkreślić, że wbrew deklarowanym założeniom autorów omawianych regulacji, katalog wyrobów objętych nowymi obowiązkami objął, oprócz towarów wrażliwych, także towary nienależące do tej grupy takie jak dodatki i domieszki do betonów czy szereg innych produktów i preparatów chemicznych. Spowodowało to znaczne rozszerzenie kręgu podmiotów objętych nowymi regulacjami. Część przedsiębiorców niedziałająca w branżach uznawanych za „wrażliwe" nie miała świadomości, że podlega regulacjom pakietu przewozowego. Nieprecyzyjność zapisów ustawy oraz rozminięcie się deklarowanych celów ustawy z literalnym brzmieniem wprowadzonych przepisów powodowało nierzadkie w praktyce przypadki, w których informacje Ministerstwa Finansów o katalogu wyrobów podlegających monitorowaniu publikowane m.in. na platformie PUESC nie w pełni pokrywały się z treścią ustawy a zwłaszcza z praktyką organów kontrolnych.

Na uwagę zasługuje także sposób określenia grupy podmiotów zobowiązanych na gruncie pakietu przewozowego, który powoduje, że zgłoszeń w systemie zmuszeni są dokonywać m.in. przewoźnicy zagraniczni przewożący określone towary przez teren Polski a także polscy przedsiębiorcy nabywający towary od zagranicznych kontrahentów. Nierzadko określenie zakresu obowiązków na gruncie omawianych regulacji sprawia tym podmiotom szereg problemów, gdyż nie posiadają one pełnej informacji o klasyfikacji danego towaru czy też wszystkich niezbędnych danych dotyczących samego transportu. Także logistyka dostaw międzynarodowych, ze względu na 10 dniowy terminu ważności zgłoszenia w rejestrze SENT, stanowi wyzwanie dla części podmiotów. Nie bez znaczenia dla przedsiębiorców są także ponoszone przez nich koszty obsługi systemu zgłoszeń.

Przez pierwszy okres obowiązywania regulacji pakietu przewozowego przedsiębiorcy borykali się także z daleko posuniętym automatyzmem kar za niedopełnienie obowiązków związanych z systemem monitorowania przewozu i ich wysokością. Nawet drobne nieścisłości w danych ujawnionych w zgłoszeniu, nienarażające Skarbu Państwa na uszczerbek dochodów podatkowych, mogły być podstawą do nałożenia poważnych sankcji finansowych, stanowiących dla części podmiotów ciężar zagrażający ich płynności finansowej. Dokuczliwość kar odczuwali także mocno kierowcy, którzy byli karani wysokimi mandatami np. w przypadku przewozu towarów bezpodstawnie niezgłoszonych w rejestrze SENT.

Odpowiedzią na niektóre z powyższych bolączek może być niedawana nowelizacja pakietu przewozowego, która przewiduje także uszczelnienie obecnego systemu.

Uszczelnienie systemu kontroli

Przepisy pakietu przewozowego objęły po nowelizacji także transport kolejowy towarów. Zgodnie z treścią uzasadnienia do nowelizacji w ostatnich latach zaobserwowano m.in. znaczny wzrost ilości wyrobów energetycznych (np.paliwa czy oleje smarowe) przewożonych koleją. Zdaniem ustawodawcy może to wskazywać, że część nielegalnego obrotu tymi wyrobami realizowana jest co raz częściej także tym środkiem transportu, co uzasadnia zwiększenie kontroli nad przemieszczaniem wyrobów z jego wykorzystaniem.

Ponadto regulacjami ustawy zostały objęte także niektóre produkty lecznicze, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia oraz wyroby medyczne. Argumentem za objęciem obowiązkiem monitorowania tej grupy towarów była konieczność ograniczenia nieprawidłowości w obrocie tymi wyrobami, w tym wywozu leków poza granice Polski w ramach tzw. odwróconego łańcucha dystrybucji.

Są też ułatwienia

Nowelizacja wprowadziła także pewne nowe rozwiązania, które mają wpłynąć bezpośrednio na zmniejszenie obciążeń administracyjnych dla przedsiębiorców.

Ustawodawca odszedł od stosowania grupowań PKWiU w celu identyfikacji towarów podlegających monitorowaniu i ograniczył się w tym zakresie do klasyfikacji CN. Wprowadzenie tej modyfikacji należy ocenić pozytywnie, gdyż wyklucza ona szereg wątpliwości związanych z praktycznym wprowadzaniem zgłoszeń do systemu SENT. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że klasyfikację wyrobów należy określać według Nomenklatury Scalonej, którą posługuje się ustawa o podatku akcyzowym, tj. w układzie obowiązującym na dzień jej wejścia w życie – 1 marca 2009 r. W konsekwencji, przedsiębiorcy ustalając zakres swoich obowiązków wynikających z regulacji pakietu przewozowego powinni brać pod uwagę klasyfikację CN danego wyrobu obowiązującą na dzień 1 marca 2009 r.

Inną istotną zmianą związaną z wyrobami objętymi obowiązkiem monitorowania jest doprecyzowanie, że przewóz towarów klasyfikowanych do pozycji CN 2905 i CN 3824 będzie podlegać rejestracji jedynie w przypadku wyrobów wymienionych w załączniku nr 1 do ustawy o podatku akcyzowym, jednakże bez względu na ich przeznaczenie. Wspomniany załącznik spośród wskazanych pozycji CN odnosi się jedynie do kodów CN 2905 11 00 oraz 3824 90 91 i 3824 90 97. W efekcie dany towar może nie być wyrobem akcyzowym (nie będzie przeznaczony do celów napędowych lub opałowych), ale będzie objęty obowiązkiem monitorowania w systemie SENT.

W świetle tych uwag warto także wskazać, że towary klasyfikowane zgodnie z Nomenklaturą Scaloną obowiązującą w 2018 roku do kodów CN 3824 99 92, CN 3824 99 93, CN 3824 99 96, w 2009 roku wszystkie mogły mieścić się w kodzie CN 3824 90 97. Tym samym niektóre z tych wyrobów mogą zostać uznane za wyroby akcyzowe oraz za towary podlegające rejestracji w SENT.

Silne skorelowanie regulacji pakietu przewozowego z klasyfikacją CN powoduje, że z jednej strony nie powinno być problemów z określeniem wyrobów podlegających stosownym obowiązkom, ale z drugiej strony przedsiębiorcy muszą rozumieć mechanizm dokonywania klasyfikacji oraz funkcjonowania samej Nomenklatury Scalonej. W interesie przedsiębiorców jest bowiem prawidłowe ustalenie właściwej klasyfikacji towarów, którymi obracają, gdyż może to w znacznym stopniu ograniczyć ryzyko nałożenia dotkliwych sankcji wynikających z przepisów pakietu przewozowego, ustawy o podatku akcyzowym, kodeksu karnego skarbowego, prawa energetycznego i innych regulacji.

Na skutek nowelizacji zmieniła się również definicja zgłoszenia, która w swym dzisiejszym brzmieniu umożliwia wskazanie w jednym zgłoszeniu różnych rodzajów towarów przewożonych od jednego nadawcy towaru do jednego odbiorcy towaru, co w określonych przypadkach powinno pozwolić na ograniczenie ilości zgłoszeń dokonywanych przez danego przedsiębiorcę.

Jedną z najlepszych wiadomości dla przedsiębiorców wynikającą z wejścia w życie nowelizacji jest doprecyzowanie, że w przypadku stwierdzenia w trakcie czynności wykonywanych przez organy administracji podatkowej (np. w toku postępowania podatkowego czy kontroli celno-skarbowej) naruszeń regulacji pakietu przewozowego już po zakończeniu przewozu oraz jednoczesnego ustalenia, że nie doszło na ich skutek do uszczuplenia należnych budżetowi podatków, podmiot dopuszczający się takich naruszeń nie zostanie obciążony dodatkowymi karami pieniężnymi. Przepis ten nie dotyczy niezgodności wykrytych w trakcie kontroli drogowych oraz uchybień stwierdzonych po stronie przewoźników. ?

Mateusz Jopek menedżer w dziale Doradztwa Podatkowego Deloitte

15 czerwca 2018 r. Sejm uchwalił kolejną nowelizację pakietu przewozowego rozszerzającą zakres obowiązków w ramach monitorowania przewozu o geolokalizację z wykorzystaniem GPS. Zgodnie z nowymi regulacjami od 1 października b.r. przewoźnicy w trakcie całej trasy przewozu towarów objętych zgłoszeniem w ramach SENT, będą zobowiązani zapewnić przekazywanie aktualnych danych geolokalizacyjnych środka transportu objętego takim zgłoszeniem. W przypadku stwierdzenia trwającej dłużej niż godzinę niesprawności urządzenia GPS, co do zasady, kierujący będzie obowiązany do niezwłocznego przerwania przewozu, który będzie mógł być kontynuowany dopiero po przywróceniu funkcjonowania urządzenia – może to wpłynąć na wydłużenie czasu potrzebnego na dostarczenie towarów. Warto zaznaczyć, że przepisy dotyczące kar pieniężnych związanych z naruszeniem obowiązków w zakresie geolokalizacji zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2019 r.

Mając na względzie dużą dynamikę przepisów dotyczących pakietu przewozowego, przedsiębiorcy powinni bacznie przyglądać się zmianom przepisów w tym zakresie, aby nie narazić się przypadkowo na dotkliwe kary finansowe za niedopełnienie ciążących na nich obowiązków. Niezależnie od tego, coraz ważniejsza staje się też konieczność znajomości prawidłowej klasyfikacji CN wyrobów, którymi się obraca. Ma to znaczenie już nie tylko przy imporcie i eksporcie towarów czy obrocie wyrobami akcyzowymi ale także na gruncie właśnie pakietu przewozowego czy prawa energetycznego. Ministerstwo Finansów od jakiegoś czasu zapowiada także powiązanie siatki stawek VAT z kodami CN, zamiast z PKWiU. ?

Regulacje te, zwane potocznie pakietem przewozowym, wprowadziły obowiązek rejestrowania w specjalnie stworzonym do tego celu systemie elektronicznym, poszczególnych wysyłek określonych towarów. Niestosowanie się do tych obowiązków zagrożone jest wysokimi karami i może powodować okresowe trudności w prowadzeniu działalności. Po ponad roku obowiązywania wymienionych regulacji ustawodawca zdecydował się na ich nowelizację, rozszerzając zakres pakietu na przewóz towarów koleją oraz doprecyzowując niektóre wątpliwe przepisy.

Pozostało 97% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe