Sądy coraz częściej ograniczają swobodę decyzyjną prezesa UOKiK w ustalaniu wysokości kary pieniężnej za naruszenie prawa konkurencji. W wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie (VI ACa 1018/14) sąd po raz kolejny w zasadniczym wymiarze obniżył karę nałożoną przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów na przedsiębiorcę dopuszczającego się naruszenia przepisów prawa konkurencji. Sąd apelacyjny uznał, że wysokość kary pieniężnej powinna uwzględniać „wielkość przychodu z działalności prowadzonej w segmencie rynkowym, na którym miała miejsce praktyka" prowadząca do ograniczenia konkurencji.
Podstawa obliczenia
W dotychczasowej praktyce decyzyjnej prezes UOKiK dokonuje kalkulacji kary, uwzględniając cały przychód przedsiębiorcy niezależnie od tego, czy naruszenie dotyczy wszystkich produktów sprzedawanych przez spółkę czy tylko niektórych. Zdaniem prezesa UOKiK takiego podejścia wymaga art. 106 ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (ustawa), zgodnie z którym można nałożyć na przedsiębiorcę karę pieniężną w wysokości do 10 proc. obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
Zasada proporcjonalności
Często jednak postępowania antymonopolowe obejmują przedsiębiorców prowadzących działalność w kilku sektorach gospodarki. W takich przypadkach powstaje zasadne pytanie, czy gdy naruszenie prawa konkurencji dotyczy tylko jednego sektora czy segmentu rynku, na którym funkcjonuje przedsiębiorca, to czy ustalenie wysokości kary pieniężnej przy uwzględnieniu obrotu osiąganego z całości prowadzonego biznesu jest w zgodzie z konstytucyjną zasadą proporcjonalności.
Tej właśnie kwestii przyjrzał się w cytowanym wyroku sąd apelacyjny. Podkreślił w uzasadnieniu, że „zasada proporcjonalności uwzględnia kryterium, jakim jest wielkość przychodu z działalności prowadzonej w »segmencie rynkowym«, na którym dopuszczono się stosowania praktyki naruszającej konkurencję". Dodał również, że zasada ta „najbardziej skutecznie odwzorowuje wymagania analogiczne do tych, jakie obowiązują sąd orzekający w sprawie karnej". Niezmiernie ważne jest nawiązanie przez sąd apelacyjny za Sądem Najwyższym do quasi-karnego charakteru spraw, w których prezes UOKiK nakłada kary pieniężne na przedsiębiorców (III SK 45/10, III SK 8/10, III SK 5/10, III SK 1/10, VI ACa 202/12, XVII Ama 112/12, XVII Ama 85/14).
Wyrok sądu apelacyjnego jest kolejnym rozstrzygnięciem, w którym sądy wyrażają swój sprzeciw przeciwko blankietowemu stosowaniu przepisów ustawy w zakresie karania przedsiębiorców i wymierzaniu im kar na podstawie całego przychodu przedsiębiorcy. Sądy kładą coraz większy nacisk na konieczność stosowania zasady proporcjonalności w wymierzaniu kar za naruszenia prawa konkurencji, jak i kar w sprawach konsumenckich. Zasada proporcjonalności nakazuje miarkowanie stopnia ingerencji organów publicznych w prawa obywateli i przedsiębiorców. Odnosi się ona również do określania wysokości kar pieniężnych.