Nowelizacja KPC: posiedzenie przygotowawcze i dobry plan rozprawy

Nowelizacja kodeksu postepowania cywilnego dotyka wielu obszarów polskiego procesu cywilnego, przy czym jednym z kluczowych i nowych w polskiej procedurze zagadnień jest właściwe przygotowanie stron i sądu do sprawy.

Publikacja: 30.08.2019 06:50

Nowelizacja KPC: posiedzenie przygotowawcze i dobry plan rozprawy

Foto: 123RF

Przede wszystkim trzeba wskazać, że nowe przepisy przewidują zupełnie nową organizację postępowania przed sądem opartą na następujących założeniach:

1) postępowanie sądowe podlega planowaniu,

2) podstawą planu jest znajomość stanowisk wszystkich stron (audiatur et altera pars),

3) rozprawa jest prowadzona tylko w razie rzeczywistej potrzeby (prawa do sądu nie utożsamia się już z prawem do rozprawy).

Czytaj także:

Nowelizacja procesu cywilnego wchodzi w życie. Co z rozpoczętymi postępowaniami

Posiedzenie przygotowawcze

Efektem takiego podejścia jest założenie, że już na samym początku procedowania ze sprawą, strony będą zobowiązane do przedstawienia całokształtu materiału dowodowego na potwierdzenie swoich roszczeń. Znajomość stanowisk stron i ich wniosków dowodowych na tak wczesnym etapie postępowania ma być podstawą tzw. posiedzenia przygotowawczego, podczas którego strony będą mogły wraz z sędzią zaplanować wszystkie czynności procesowe, w szczególności kolejność przeprowadzenia dowodów.

Na posiedzeniu przygotowawczym, które co do zasady będzie obligatoryjne i powinno odbywać się poza salą rozpraw, możliwe ma być także podjęcie ewentualnych rozmów ugodowych. Na nim właśnie mają być stworzone warunki oraz narzędzia do efektywnego poszukiwania alternatywnych form rozwiązywania sporów prawnych, w którym to poszukiwaniu porozumienia pomóc ma stronom sędzia.

Dlatego też na tym szczególnym posiedzeniu niejawnym podejmowane czynności będą mieć charakter odformalizowany (nie będą zamieszczane w protokole), gdyż ewentualne negocjacje stron nie powinny być zakłócone obawą, że ich oświadczenia złożone w toku tych negocjacji wpłyną na późniejsze oceny sądu.

Szczególna rola sędziego

Jak wskazuje się w uzasadnieniu projektowanych zmian na posiedzeniu przygotowawczym w toku debaty sędziego ze stronami i pełnomocnikami sędzia określi przedmiot sporu w kategoriach prawnych tj. wyjaśni podstawę i tło faktyczne, natomiast strony sprecyzują swoje roszczenia oraz zarzuty. Będzie to więc czas i miejsce gdzie strony wstępnie poznają swoje stanowiska dotyczące aspektów prawnych konfliktu, w tym z możliwymi sposobami zakończenia tego sporu.

Istotną nowością polskiej procedury jest postanowienie przewidziane w art. 2056 § 2 k.p.c., zgodnie z którym sędzia będzie mógł przedstawić stronom swój wstępny pogląd w sprawie, w tym co do ewentualnego wyniku postępowania, co w zamierzeniu projektodawców ma mocno dopingować strony do zawarcia racjonalnego kompromisu.

Pomaga w tym autorytet sędziego, który na tym etapie ma wspierać strony raczej jako mediator. Oczywiście tego rodzaju nowe wymagania stawiane sędziom będą wymagały od nich zupełnie nowego podejścia do stron, zmniejszą też niewątpliwie dystans pomiędzy obywatelem a sędzią, który nie będzie na tym etapie występował w roli „władczej", ale „wspierającej" strony.

Z udziałem pełnomocników

Posiedzenie przygotowawcze pewnie będzie wyglądać zupełnie inaczej w sprawach z udziałem fachowych pełnomocników oraz w sprawach skomplikowanych. Tutaj może je poprzedzać wymiana dalszych pism procesowych celem wyjaśnienia pewnych okoliczności sprawy.

Znowu jednak projektodawcy podkreślają, że głównym celem posiedzenia winno być dochodzenie ze stronami do znalezienia kompromisu oraz ugodowego załatwienia sprawy na tym etapie postępowania. W przypadku stron reprezentowanych przez profesjonalistów oraz ze względu na stopień zawiłości w sprawie tym bardziej niezbędne może być umożliwienie stronom przeprowadzenia dłuższych negocjacji lub też sięgnięcie po opinie biegłych czy ekspertów zewnętrznych.

Skuteczność dążeń koncyliacyjnych podczas fazy przygotowawczej będzie możliwa tylko przy aktywnym udziale stron. Dlatego ich stawiennictwo na posiedzenie przygotowawcze będzie co do zasady obowiązkowe.

Sankcje za niestawiennictwo są stosunkowo ostre, zwłaszcza w przypadku powoda. Znajduje to jednak uzasadnienie w kluczowym znaczeniu posiedzenia przygotowawczego dla całego dalszego postępowania.

Zgodnie z art. 2058 § 2 nowego k.p.c. w przypadku zawarcia ugody w zależności od objętości obejmującego ją dokumentu można ją wpisać do protokołu posiedzenia przygotowawczego albo zawrzeć w odrębnym dokumencie, który wtedy stanowi załącznik do tego protokołu, przy czym sam dokument ugody może być przygotowany przez strony lub ich pełnomocników.

Co w nowym przepisie

Art. 2055 § 1. Posiedzenie przygotowawcze służy rozwiązaniu sporu bez potrzeby prowadzenia dalszych posiedzeń, zwłaszcza rozprawy. Jeżeli nie uda się rozwiązać sporu, na posiedzeniu przygotowawczym sporządza się z udziałem stron plan rozprawy. § 2. Posiedzenie przygotowawcze odbywa się według przepisów o posiedzeniu niejawnym. W toku posiedzenia przygotowawczego zachowanie szczegółowych przepisów postępowania nie jest konieczne, jeżeli przyczyni się to do osiągnięcia celów tego posiedzenia. § 3. Do udziału w posiedzeniu przygotowawczym są obowiązane strony i ich pełnomocnicy. Przewodniczący może zwolnić stronę od obowiązku stawienia się na posiedzeniu przygotowawczym, jeżeli z okoliczności sprawy wynika, że udział pełnomocnika będzie wystarczający. § 4. Jeżeli powód bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie przygotowawcze, sąd umarza postępowanie, rozstrzygając o kosztach jak przy cofnięciu pozwu, chyba że sprzeciwi się temu obecny na tym posiedzeniu pozwany. Jeżeli powód w terminie tygodnia od doręczenia mu postanowienia o umorzeniu usprawiedliwi swe niestawiennictwo, sąd uchyli to postanowienie i nada sprawie właściwy bieg. Przepisu tego nie stosuje się w przypadku kolejnego niestawiennictwa. § 5. Jeżeli pozwany nie stawi się na posiedzenie przygotowawcze, plan rozprawy sporządza się bez jego udziału. W przypadku nieusprawiedliwionego niestawiennictwa przepis art. 103 § 3 stosuje się. § 6. Jeżeli strona, stawiwszy się na posiedzenie przygotowawcze, nie bierze w nim udziału, plan rozprawy sporządza się bez jej udziału. Przepis art. 103 § 3 stosuje się. (art. 103 dotyczy obowiązku zwrotu kosztów przez stronę lub interwenienta wywołanych ich niesumienny lub niewłaściwym postępowaniem)

Dr Ewelina Stobiecka radca prawny, partner zarządzający w Kancelarii Taylor Wessing w Warszawie, koordynator Międzynarodowego Centrum Mediacji, autor bloga www.polubownie.eu i www.out-of-court.eu

Projektodawcy zaznaczają, że rozwiązanie sporu nie musi koniecznie polegać na rozpoznaniu i władczym rozstrzygnięciu sprawy. Zanim dojdzie do wyznaczenia rozprawy należy wykorzystać wszelkie możliwości zakończenia sporu z woli samych stron, czyli poprzez zawarcie ugody, także z pomocą sędziego podczas posiedzenia przygotowawczego. Jeśli to się nie uda, to przygotowanie stanowisk stron, przedstawienie wniosków dowodowych oraz prezentacja wszystkich żądań i racji skumulowana podczas posiedzenia przygotowawczego z założenia mają dać sędziemu pełny obraz sytuacji. Najlepiej zaś, jeśli w sprawie odbyła się tylko jedna rozprawa, na której sędzia – dysponując w idealnym scenariuszu całością materiału - będzie mógł już ją rozstrzygnąć.

Jeśli wymagane będzie przeprowadzenie zgłoszonych dowodów to przeprowadzenie rozpraw zgodnie z planem ustalonym podczas postępowania przygotowawczego powinno się odbyć na ewentualnie kilku następujących zaraz po sobie terminach – bez wielomiesięcznych odstępów.

Wprowadzenie fazy postępowania przygotowawczego zakłada także niezwykle aktywne włączenie stron w planowanie czynności sądu w ich sprawie, a przez to uczynienie ze stron podmiotów współodpowiedzialnych za sposób oraz czas rozpoznania sprawy w sądzie.

Założenia słuszne, jak zafunkcjonują w praktyce pokaże nam przyszłość. Niewątpliwie wzrośnie rola alternatywnych metod rozwiązywania konfliktów, do których to zachęcać strony ma także sam sędzia.

Przede wszystkim trzeba wskazać, że nowe przepisy przewidują zupełnie nową organizację postępowania przed sądem opartą na następujących założeniach:

1) postępowanie sądowe podlega planowaniu,

Pozostało 98% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona