Co najmniej od końca 2020 roku można zaobserwować na rynku surowców tendencję wzrostową o niespotykanej od dłuższego czasu skali. Według danych pochodzących z Londyńskiej Giełdy Metali oraz Nowojorskiej Giełdy Towarowej najbardziej rosną ceny cyny (wzrost o 169 proc. pomiędzy ceną minimalną w 2020 roku a ceną obecną), srebra (104 proc.) i miedzi (97 proc.), ale znacznie więcej trzeba także zapłacić za – szeroko wykorzystywane w budownictwie – stal (o 91 proc.) czy aluminium (o 86 proc.). Zmiana cen surowców skutkuje zatem wzrostem cen materiałów budowlanych. Jak wynika z informacji publikowanych przez Polską Unię Dystrybutorów Stali wzrosły ceny m.in.: blachy gorącowalcowanej (o 169 proc.), pręta żebrowanego (o 108 proc.) i profilu (o 104 proc.). To z kolei negatywnie wpływa na działalność dostawców i wykonawców. Jak wiadomo umów należy dotrzymywać, a zatem cena określona w momencie zawierania porozumienia co do zasady wiąże strony pomimo zmian cen surowców niezbędnych do wytworzenia produktu lub zrealizowania prac. W takiej sytuacji finansowym ciężarem skutków zmian sytuacji makroekonomicznej zostaje obarczona tylko jedna strona umowy. Powyższe może wiązać się z wieloma negatywnymi konsekwencjami: począwszy od ponoszenia istotnych strat związanych z danym projektem, a kończąc nawet na ryzyku upadłości. Jak tego uniknąć?
Czytaj także:
Wzrost cen surowców jako nadzwyczajna zmiana stosunków
Istota regulacji ustawowych
Umowa o roboty budowlane zazwyczaj zawiera postanowienie dostosowujące wysokość wynagrodzenia na wypadek zmian cen środków produkcji, tzw. klauzulę waloryzacyjną. Często okazuje się ona jednak mało efektywna. Wówczas to w ustawie należy poszukiwać regulacji, które mogą okazać się pomocne. Zgodnie z założeniami polskiego prawa cywilnego na właściwą treść umowy składają się bowiem nie tylko bezpośrednio uzgodnione postanowienia, ale także normy ustawowe – przede wszystkim zawarte w Kodeksie cywilnym. W tym kontekście wykonawca może skorzystać z klauzuli rebus sic stantibus czy roszczenia odszkodowawczego.
Klauzula rebus sic stantibus
W przypadku nadzwyczajnej zmiany okoliczności (tu: zmiany realiów na rynku produkcji budowlanej) skutkującej nadmiernymi trudnościami w spełnieniu świadczenia lub rażącą stratą, których strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, strona umowy (tu: wykonawca) może wystąpić do sądu z żądaniem jej zmiany – np. poprzez podwyższenie wynagrodzenia – lub nawet rozwiązania.