Zamieszanie w podatkach i składkach od działalności bez rejestracji

Ustawa – Prawo przedsiębiorców daje możliwość osiągania drobnych dochodów bez wymogu rejestracji działalności gospodarczej. Pojawiające się w praktyce nazewnictwo prowadzenia firmy bez rejestracji czy działalności nierejestrowej wprowadza w błąd. Sugeruje bowiem, że można prowadzić firmę bez zarejestrowania działalności gospodarczej, a tak nie jest, gdyż osoba wykonująca działalność niewymagającą wpisu do CEIDG nie jest przedsiębiorcą. Według art. 432 kodeksu cywilnego przedsiębiorca działa pod firmą. Firmę ujawnia się we właściwym rejestrze, chyba że przepisy odrębne stanowią inaczej. Ustawa - Prawo przedsiębiorców określa jedynie co nie jest działalnością gospodarczą, natomiast nie wprowadza pojęcia działalności nierejestrowej. Zgodnie z art. 5 ust. 1 ww. ustawy nie stanowi działalności gospodarczej działalność wykonywana przez osobę fizyczną, której przychód należny z tej działalności nie przekracza w żadnym miesiącu 50 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia i która w okresie ostatnich 60 miesięcy nie wykonywała działalności gospodarczej. Kwoty uzyskiwane z wykonywania działalności zarobkowej do 1050 zł miesięcznie nie stanowią przychodów z działalności gospodarczej w rozumieniu art. 5 ust. 1 ustawy –Prawo przedsiębiorców, a więc nie można posługiwać się określeniem, że dana osoba prowadzi firmę bez rejestracji lub działalność nierejestrową.

Trzeba spełniać warunki

Aby było możliwe wykonywanie działalności bez wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, należy spełnić łącznie niżej wymienione warunki:

- działalność może być wykonywana wyłącznie przez osobę fizyczną,

- kwota przychodu nie może przekroczyć w każdym miesiącu 1050 zł,

- w okresie ostatnich 60 miesięcy osoba nie prowadziła działalności gospodarczej.

Co więcej, po przekroczeniu wysokości przychodów w danym miesiącu osoba niebędąca dotychczas przedsiębiorcą, staje się przedsiębiorcą od dnia, w którym nastąpiło przekroczenie limitu przychodów. Wobec tego ma ona obowiązek zarejestrować w CEIDG działalność gospodarczą w ciągu siedmiu dni od dnia przekroczenia limitu przychodów. Ponadto, zawsze działalność ta może uzyskać charakter działalności gospodarczej już w momencie jej podjęcia, jeśli osoba fizyczna złoży wniosek o wpis do CEIDG.

Przykład

Antoni Kowalski zamierza w przyszłości prowadzić działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży odzieży. Zanim zarejestruje firmę, rozpocznie handel w ramach limitu przychodów. Towar będzie nabywał w hurtowniach, a sprzedawał przez platformę transakcyjną Allegro. Przewidywany przychód ze sprzedaży odzieży nie będzie przekraczał 1000 zł miesięcznie. Czy wobec tego pan Kowalski musi prowadzić ewidencje dla celów podatkowych? Jak należy rozliczyć podatek dochodowy. Czy pan Antoni musi płacić składki do ZUS?

Z innych źródeł

W związku z możliwością osiągania przychodów bez rejestracji firmy, wprowadzono zmianę w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych. W art. 20 ustawy dodano ust. 1ba, zgodnie z którym za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się przychody osiągane z działalności, o której mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców. Zgodnie z nowym przepisem przychody z działalności nie- podlegającej zarejestrowaniu nie są przychodami z działalności wykonywanej osobiście, w tym nie są przychodami z umowy zlecenia lub umowy o dzieło ani nie są przychodami z działalności gospodarczej. Wobec tego przychód nieprzekraczający kwoty 1050 zł należy opodatkować wg skali podatkowej i wykazać wraz z pozostałymi dochodami w zeznaniu podatkowym na druku PIT-37 jako przychód z innych źródeł. Podatek od takiego przychodu trzeba zapłacić w terminie do 30 kwietnia, czyli w terminie złożenia rocznego zeznania podatkowego. Koszty można wykazać dopiero w zeznaniu podatkowym na koniec roku, ale warunkiem i limitem, od którego zależy zarejestrowanie działalności gospodarczej, jest miesięczny przychód 1050 zł. Jeśli nie będzie kosztów, to dochód będzie równy przychodowi.

Jak traktować kwoty niezapłacone

Zgodnie z art. 5 ust. 6 ustawy – Prawo przedsiębiorców przychodem należnym są kwoty należne choćby nie zostały faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont. Wobec tego powstaje pytanie czy do limitu przychodów trzeba doliczać m.in. kwoty niezapłacone.Według przepisu chodzi o przychody należne, a przychód należny to przychód wymagalny. Umowa sprzedaży jest umową cywilnoprawną, a więc zgodnie z prawem cywilnym strona może domagać się zapłaty, gdy roszczenie staje się wymagalne, czyli kiedy minie termin zapłaty. Do limitu przychodów osoby wykonującej działalność należy więc doliczyć również kwoty należne, a faktycznie niezapłacone.

Osoba wykonująca działalność niepodlegającą rejestracji nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji podatkowych i nie może wystawiać rachunków ani faktur. Z art. 87 § 1 ordynacji podatkowej wynika, że tylko przedsiębiorcy są obowiązani na żądanie kupującego lub usługobiorcy wystawić rachunek lub fakturę potwierdzające dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi.

Nie ma ubezpieczenia społecznego...

Ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych nie nawiązuje do osób wykonujących działalność niepodlegającą wpisowi do CEIDG, o których mowa w art. 5 ust. 1 prawa przedsiębiorców. Oznacza to, że osoby takie nie są objęte obowiązkiem ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych przez cały okres osiągania dochodów z innych źródeł (m.in. z działalności niepodlegającej wpisowi do CEiDG).

Na podstawie art. 50 przepisów wprowadzających ustawę – Prawo przedsiębiorców znowelizowano ustawę o systemie ubezpieczeń społecznych. W art. 8 tej ustawy dodano ust. 6a, zgodnie z którym za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność nie uważa się w rozumieniu tej ustawy osoby fizycznej, o której mowa w art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców. Z kolei z art. 18 prawa przedsiębiorców wynika, że przedsiębiorca będący osobą fizyczną, który podejmuje działalność gospodarczą po raz pierwszy albo podejmuje ją ponownie po upływie co najmniej 60 miesięcy od dnia jej ostatniego zawieszenia lub zakończenia i nie wykonuje jej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej, nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres sześciu miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej.

...ale jest zdrowotne

Zarówno osoba osiągająca dochody z innych źródeł (np. z działalności niepodlegającej wpisowi do CEiDG), jak i osoba, która korzysta ze zwolnienia ze składek ZUS przez okres sześciu miesięcy (art. 18 ust. 1 ustawy – Prawo przedsiębiorców), nie są osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność gospodarczą. Różnice pojawiają się w obowiązku ubezpieczeń zdrowotnych. Osoba osiągająca dochody z innych źródeł nie może być objęta żadnymi składkami ZUS, ale uwaga... osoby, które zwolnione są przez sześć miesięcy ze składek na ubezpieczenia społeczne, muszą płacić składki na ubezpieczenie zdrowotne! Regulują to przepisy ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych >patrz ramka na str. >D4.

Czy można potraktować to jako zlecenie

Możliwość osiągania dochodów bez rejestracji działalności gospodarczej może w praktyce wywołać dyskusję czy w niektórych przypadkach przychody z takiej działalności nie powinny być potraktowane jako przychody z umowy zlecenie, od której płaci się składki ubezpieczeniowe i zaliczki na podatek. Spór może dotyczyć w szczególności umów o świadczenie usług, a do nich zgodnie z kodeksem cywilnym mają zastosowanie przepisy o zleceniu.

Przykład

Anna Wiśniewska jako osoba fizyczna zawarła umowę z przedsiębiorcą będącym osobą fizyczną na wykonywanie usług księgowych za kwotę 1000 zł miesięcznie. Anna nie prowadzi działalności gospodarczej, usługi księgowe świadczy w ramach działalności niepodlegającej rejestracji, a kwota przychodu 1000 zł jest jej dochodem. Czy przychody pani Anny należy potraktować jako przychody z umowy zlecenie, od której trzeba płacić zaliczki na podatek dochodowy oraz składki na ZUS?

Po wejściu w życie ustawy – Prawo przedsiębiorców nie zmienił się przepis dotyczący zasad opodatkowania przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 ust. 1 pkt 8 ustawy o PIT. Zgodnie z nim za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się przychody z tytułu umowy zlecenie lub umowy o dzieło uzyskiwane m.in. wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. Wobec tego w przypadku umowy o świadczenie usług, gdzie jedną ze stron umowy jest przedsiębiorca, powinien on być płatnikiem podatku dochodowego i płatnikiem składek ubezpieczeniowych. Okazuje się, że tak nie jest. Pomimo, że w przykładzie usługę księgową świadczy dla przedsiębiorcy osoba fizyczna (pani Anna), która nie prowadzi firmy, a przedsiębiorca jej za tę usługę płaci, to przychód taki nie jest przychodem z umowy zlecenie i przedsiębiorca nie będzie płatnikiem zaliczek na podatek dochodowy ani płatnikiem składek ubezpieczeniowych. Ministerstwo Finansów w piśmie przesłanym jako odpowiedź na pytanie redakcji miesięcznika „Rachunkowość" wydało opinię, że „dla celów podatku dochodowego przychody z tej działalności nie stanowią przychodów z działalności wykonywanej osobiście (...) ani z działalności gospodarczej (...) przedsiębiorca współpracujący z podatnikiem prowadzącym działalność nierejestrową nie będzie obowiązany do potrącania zaliczek od kwot wypłaconych na rzecz tego podatnika, jak również do sporządzania informacji dla celów podatkowych."

Przychody z tytułu usług księgowych wykonywanych przez osobę fizyczną w ramach działalności niepodlegającej rejestracji należy zatem zaliczyć do przychodów z innych źródeł i rozliczyć w zeznaniu podatkowym do 30 kwietnia roku następnego. Usługi te nie są także oskładkowane. Problem w zakwalifikowaniu do źródeł przychodów może zaistnieć również w przypadku gdy np. osoba fizyczna w ramach działalności niezarejestrowanej będzie świadczyła usługi sprzątania dla innych osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Stosownie do art. 44 ust. 1a pkt 3 ustawy o PIT może się niebawem okazać, że jest to jednak przychód z umowy zlecenie, od którego trzeba zapłacić zaliczkę na podatek i składki ubezpieczeniowe.