Celem dodania do ustawy o PIT art. 22p było ograniczenie praktyki gotówkowego regulowania zobowiązań na rzecz form bezgotówkowych.
Nie tylko nadwyżka
Z przepisów tych wynika, że w przypadku każdej transakcji o wartości przekraczającej 15 000 zł istnieje obowiązek dokonywania płatności za pośrednictwem rachunku płatniczego. Naruszenie tego obowiązku, a więc dokonanie płatności w całości lub w części z pominięciem takiego rachunku oznacza brak możliwości zaliczenia kosztu w tej części, w jakiej płatność dotycząca tej transakcji została dokonana z pominięciem rachunku płatniczego. Przepisy nie wyłączają zatem z kosztów jedynie nadwyżki płatności ponad wartość 15 000 zł, lecz każdą płatność (bez względu na jej wartość – kwotę) dokonaną z pominięciem rachunku bankowego, jeżeli jest dokonywana w ramach transakcji o wartości przekraczającej 15 000 zł.
Co wynika z kodeksu cywilnego
Zarówno przepisy ustawy o PIT, jak i ustawy – Prawo przedsiębiorców nie odnoszą się wprost do kwestii rozliczania zobowiązań w drodze przejęcia długu czy też przystąpienia do długu. Przepisy tych ustaw nie definiują również tych pojęć. Trzeba się więc odwołać do kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 519 § 1 k.c., osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (przejęcie długu). Oznacza to, że przejmujący dług wstępuje w sytuację prawną dotychczasowego dłużnika, który zostaje z długu zwolniony. Zawarcie umowy o przejęcie długu jest dopuszczalne w świetle zasady swobody umów. Stosownie do art. 3531 kodeksu cywilnego, strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.
Wstąpienie na miejsce dłużnika
Cudzy dług może więc być przejęty przez inny podmiot, który zobowiązał się do jego spłaty zamiast podmiotu, który go zaciągnął. Przejęcie długu sprowadza się do tego, że w miejsce dłużnika wstępuje inny podmiot (przejemca długu), a dłużnik zostaje zwolniony przez wierzyciela z obowiązku jego spłaty. Przy czym, prawa i obowiązki wynikające z umowy, na podstawie której dług został u wierzyciela (np. u kredytodawcy) zaciągnięty, pozostają niezmienione. Zmienia się tylko osoba dłużnika zobowiązanego do uregulowania długu. Oznacza to, że na skutek przejęcia długu zobowiązanie nie ulega umorzeniu, ale ma jedynie miejsce zmiana dłużnika. Skoro przy przejęciu długu nie dochodzi do zlikwidowania zobowiązania, to nie ulega ono umorzeniu. W sytuacji przejęcia długu nie następuje również dokonanie płatności. Czynności przejęcia długu ani przystąpienia do długu nie należy postrzegać jako formy płatności za daną transakcję.
Według internetowego słownika języka polskiego (zob. https://sjp.pwn.pl), „płatność" to „obowiązek regulowania zobowiązań pieniężnych w określonym terminie". Tymczasem, istotą i skutkiem przejęcia długu jest to, że strony takiej transakcji fizycznie nie dokonują płatności z uwagi na wzajemność ich świadczeń. Zmienia się jedynie osoba dłużnika zobowiązanego do uregulowania długu. W efekcie, pomimo braku transferów środków pieniężnych, dochodzi do zaspokojenia i wygaśnięcia zobowiązania na gruncie prawa cywilnego.
Wolno odliczyć
Tym samym, przejęcie długu jako inna niż gotówkowa forma uregulowania należności prowadząca do zaspokojenia i wygaśnięcia zobowiązania, nie mieści się w dyspozycji art. 22p ustawy o PIT. Oznacza to, że w przypadku uregulowania przez przedsiębiorcę zobowiązania z tytułu zapłaty ceny w drodze przejęcia długu nie znajdzie zastosowania art. 22p ustawy o PIT. Przedsiębiorca będzie mógł zaliczyć do kosztów odpisy amortyzacyjne od budynku od tej części ceny nabycia (przekraczającej 15 000 zł), która została uiszczona w formie przejęcia długu.
