SA wydając zaskarżony skargą kasacyjną wyrok, zwrócił uwagę, że w toczącej się między tymi samymi stronami sprawie zakończonej prawomocnym wyrokiem SO, oddalającym powództwo, powódka żądała ustalenia nieważności umowy sprzedaży lokalu, powołując się m.in. na działanie pozwanego w stanie wyłączającym świadome podjęcie decyzji i wyrażenie woli, spowodowane chorobą alkoholową. Stwierdzenie to znajdowało odzwierciedlenie w materiale sprawy, toczącej się przed SO, a także w uzasadnieniu, w którym wskazano, że kwestią o kluczowym znaczeniu był stan świadomości pozwanego przy dokonywaniu czynności prawnej zawarcia umowy sprzedaży lokalu.
Prawomocność materialna i jej negatywny aspekt w postaci powagi rzeczy osądzonej (art. 199 § 1 pkt 2 k.p.c. w związku z art. 366 k.p.c.) stanowi bezwzględną i obiektywną przeszkodę procesową do orzekania merytorycznego w prawomocnie zamkniętej sprawie. Ewentualne wykrycie dowodów lub faktów, które mogłyby mieć wpływ na wynik prawomocnie rozstrzygniętej sprawy, może uzasadniać skorzystanie z nadzwyczajnego środka zaskarżenia, jeżeli strona wykaże, że nie mogła z nich skorzystać w poprzednim postępowaniu (art. 403 § 2 k.p.c.). ?
Maria Staniszewska- -Wyrwa adwokat w krakowskim biurze Rödl & Partner
Prawomocność materialna orzeczenia, wynikająca z art. 365 k.p.c. w związku z art. 366 k.p.c., oznacza, że prawomocne orzeczenie wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz też inne sądy, organy państwowe. Związanie orzeczeniem oznacza nakaz przyjmowania, że w objętej orzeczeniem sytuacji stan prawny przedstawiał się tak, jak to wynika z sentencji wyroku (wyrok SN z 23 czerwca 2009 roku, sygn. akt II PK 302/08, wyrok SN z 15 listopada 2007 roku, sygn. akt II CSK 347/07). Przedmiotem prawomocności materialnej jest sentencja, a nie ustalenia faktyczne, czy poglądy prawne, wyrażone w uzasadnieniu. Niedopuszczalne jest ponowne orzekanie w sprawie na podstawie faktów, mieszczących się w granicach podstawy prawomocnie osądzonego żądania.
Nie mogą współistnieć w obrocie dwa sprzeczne rozstrzygnięcia tej samej sprawy.
Jak działać w przypadku, gdy uprzednio wydane rozstrzygnięcie w sprawie nie jest zdaniem strony prawidłowe lub już po wydaniu orzeczenia ujawnią się fakty lub dowody mające znaczenie dla prawomocnie rozstrzygniętej sprawy? Stronie, pokrzywdzonej nieprawidłowym orzeczeniem, przysługuje kilka środków prawnych.
Najszersze zastosowanie ma skarga o wznowienie postępowania, mimo kazuistycznego wyliczenia w ustawie przesłanek jej zastosowania. Zgodnie z wyrokiem TK z 22 września 2015 roku, akt SK 21/14, wznowienie postępowania może nastąpić również z uwagi na nieważność postępowania cywilnego, spowodowaną naruszeniem art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, który stanowi o prawie do sprawiedliwego i publicznego rozpatrzenia sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły i bezstronny sąd. Termin na wniesienie skargi to tylko 3 miesiące od dnia, w którym strona (jej organ lub przedstawiciel ustawowy) dowiedziała się o podstawie wznowienia. Ustawodawca wyłączył niemal całkowicie możliwość wznowienia postępowania po upływie 10 lat od jego prawomocnego zakończenia (z wyjątkiem, gdy strona była pozbawiona możności działania lub nie była należycie reprezentowana). Terminy te wiążą nie tylko stronę, ale i prokuratora, który na podstawie art. 7 k.p.c. może żądać wszczęcia postępowania w każdej sprawie, jak również wziąć udział w toczącym się już postępowaniu (jeżeli wymaga tego ochrona praworządności, praw obywateli lub interesu społecznego). Termin 10-letni nie podlega przywróceniu, a skutki jego upływu występują bez względu na to, czy strona ponosi winę w jego uchybieniu (postanowienie SN z 13 lutego 2015 roku, sygn. akt II CZ 98/14).
