Co to są klauzule najwyższego uprzywilejowania

Dostawca może zagwarantować odbiorcy takie warunki handlowe, które nie będą gorsze od tych najkorzystniejszych zaproponowanych innym podmiotom działającym na rynku.

Publikacja: 22.07.2015 06:40

Co to są klauzule najwyższego uprzywilejowania

Foto: www.sxc.hu

Kształtowanie relacji handlowych pomiędzy dostawcami a odbiorcami towarów lub usług wymaga zapewnienia warunków efektywnej konkurencji. Wszelkie klauzule w porozumieniach pomiędzy przedsiębiorcami, które mogą zaburzyć lub zaburzają te warunki, kwalifikują porozumienie jako antykonkurencyjne w świetle zakazu zawierania takich porozumień wynikającego z art. 6 ust. 1 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.

Jedną z klauzul, które często są wykorzystywane w praktyce w relacjach pomiędzy dostawcami a odbiorcami, są tzw. klauzule najwyższego uprzywilejowania (most-favored clauses, dalej: klauzule MFN).

W swej podstawowej formie polegają one na tym, że dostawca zobowiązuje się wobec odbiorcy zagwarantować mu takie warunki handlowe, które nie będą gorsze od najkorzystniejszych warunków proponowane przez dostawcę innym odbiorcom działającym na rynku. W konsekwencji faworyzowany odbiorca ma stworzoną gwarancję, że towary lub usługi sprzedawane przez dostawcę konkurentom odbiorcy, względnie sprzedawane przez samego dostawcę, będą dostępne na takich samych warunkach jak u faworyzowanego odbiorcy.

W praktyce tego rodzaju klauzule często zastrzegane są przez dostawców na rzecz platform internetowych oferujących określone towary lub usługi dostawcy (porównywarki cenowe, portale oferujące usługi zakwaterowania w hotelach). W takich przypadkach dostawca zobowiązuje się ustalić takie warunki sprzedaży na platformie, które będą możliwie najlepsze w stosunku do dostępnych na rynku.

Ocena, na ile klauzule MFN są zgodne z przepisami zakazującymi porozumień antykonkurencyjnych, stanowi przedmiot licznych rozbieżności i dyskusji.

Jakie korzyści rynkowe

Wśród argumentów prokonkurencyjnych przemawiających za stosowaniem klauzul MFN wymienia się przede wszystkim uzyskanie przez odbiorców korzystnych, niedyskryminacyjnych warunków handlowych, w tym w zakresie cen. Na podstawie tych warunków odbiorcy mogą kształtować swoją ofertę handlową kierowaną do ich bezpośrednich kontrahentów, w tym do konsumentów.

Wśród innych korzyści wskazuje się również na minimalizowanie kosztów transakcyjnych po stronie odbiorców związanych z poszukiwaniem oferty rynkowej spełniającej pożądane parametry np. cenowe. Dzięki ujednoliceniu oferty rynkowej odbiorcy mają gwarancję, że nabywane przez nich towary lub usługi będą możliwie najkorzystniejsze, co służyć może wzmocnieniu stabilności relacji handlowych na rynku.

Istotnym argumentem przemawiającym za stosowaniem klauzul MFN jest również zapobieganie zjawisku polegającemu na wykorzystywaniu przez dostawców wysiłków inwestycyjnych poczynionych przez odbiorców w jego towar lub usługę (problem tzw. pasażera na gapę). W przypadku wprowadzenia towaru lub usługi na rynek w ramach oferty odbiorcy i poczynienia przez niego inwestycji na rzecz tego towaru lub usługi dostawca może chcieć zaoferować towary lub usługi innych odbiorców po konkurencyjnej cenie. Klauzule MFM mogą być wykorzystywane w celu przeciwdziałania takim praktykom.

Są też negatywne skutki

Podstawowym zarzutem stawianym przedsiębiorcom stosującym te klauzule jest zarzut łagodzenia konkurencji wyrażający się m.in. w tym, że po stronie dostawcy zmniejsza się skłonność do kształtowania swojej oferty niezależnie od oferty kierowanej do odbiorców. Przez związanie klauzulą MFN z odbiorcami dostawca pozbawiony jest możliwości ustalenia ceny towarów na niższym poziomie lub przedstawienia towarów o lepszych parametrach jakościowych. Jeśli omawiane klauzule stosowane są przez znaczną liczbę przedsiębiorców, może się zwiększyć potencjał do funkcjonowania zmowy pomiędzy konkurującymi dostawcami a odbiorcami, które traktowane są jako najpoważniejsze ograniczenia konkurencji. Na podstawie jednolitych ofert dostępnych na rynku konkurującym przedsiębiorcom łatwiej jest przewidzieć swoje wzajemne zachowania oraz koordynować decyzje rynkowe.

Ponadto stosowanie klauzul MFN może utrudniać wejście na rynki nowym odbiorcom. Wskutek ujednolicenia oferty dostawcy nowi odbiorcy mogą mieć większe trudności w zakupie towarów lub usług od dostawcy, albowiem wynegocjowane przez nich warunki zostaną automatycznie przeniesione na pozostałych odbiorców działających już na rynku. Tym samym odbiorcy ci mają mniejsze szanse uzyskania przewagi konkurencyjnej względem pozostałych odbiorców.

Jarosław Fidala, associate, Kancelaria Prawna Schampera, Dubis, Zając

Przedsiębiorcy stosujący lub zamierzający wprowadzić klauzule MFN w swojej praktyce powinni się wykazać dużą dozą ostrożności i dokonać ich oceny prawnej. Ocena ta powinna uwzględniać przede wszystkim kontekst rynkowy, w którym doszło lub doszłoby do zawarcia klauzul MFN, w tym stopień i zakres siły rynkowej przedsiębiorców stosujących te klauzule, otoczenie rynkowe i cechy rynku, na którym byłyby stosowane, oraz korzyści i straty związane ze stosowaniem klauzul MFN.

Przeprowadzenie oceny prawnej klauzul MFN ma niezwykle istotne znaczenie w świetle ewentualnego ryzyka wynikającego z naruszenia zakazu porozumień antykonkurencyjnych. Zgodnie bowiem z obowiązującymi przepisami naruszenie tego zakazu przez przedsiębiorców może stanowić podstawę do nałożenia przez prezesa UOKiK na każdego z przedsiębiorców kary pieniężnej do 10 proc. rocznego obrotu przedsiębiorcy. Ponadto osoba zarządzająca przedsiębiorstwem może zostać ukarana karą pieniężną do 2 mln zł, jeżeli w ramach sprawowanej funkcji w czasie trwania stwierdzonego naruszenia umyślnie dopuściła do naruszenia przez przedsiębiorcę zakazu porozumień antykonkurencyjnych.

Antykonkurencyjne warunki

Warto wiedzieć, że praktyka Komisji Europejskiej, jak również organów antymonopolowych m.in. w Niemczech, Francji czy Szwecji, dowodzi, iż klauzule MFN mogą być ocenione jako antykonkurencyjne.

Przykładem jest choćby decyzja z 20 grudnia 2013 r., na której mocy niemiecki Bundeskartellamt zabronił stosowania tego rodzaju klauzul w umowach zawieranych między platformą internetową HRS i hotelami (decyzja Bundeskartellamt w sprawie B9–66/10). Bundeskartellamt uznał, iż stosowanie klauzul MFN ograniczało swobodę hoteli w zakresie samodzielnego ustalania warunków handlowych oraz wpływało negatywnie na konkurencję między platformami internetowymi.

Również Komisja Europejska, która w marcu 2011 r. skontrolowała działania przedsiębiorców w sektorze wydawniczym e-booków oraz Apple Inc., uznała, iż klauzula MFN zobowiązująca wydawnictwa do dostosowania swoich cen do cen oferowanych za pośrednictwem internetowej księgarni Apple ograniczała konkurencję (decyzja Komisji Europejskiej w sprawie COMP/39.847).

W podobnym kierunku wydaje się zmierzać również praktyka polskiego organu antymonopolowego, który prowadzi postępowanie wyjaśniające, mające na celu zweryfikowanie działań stosowanych przez platformy internetowe oferujące zakwaterowanie (np. w hotelach, apartamentach). Jak ustalił UOKiK, stosując klauzule MFN w relacjach z dostawcami świadczącymi usługi zakwaterowania, platformy gwarantują, że ceny tych usług zakupionych przez platformę będą niższe lub równe stawce stosowanej przez inny portal lub przez sam obiekt zakwaterowania. Wobec faktu, iż takie działania mogą powodować nieprawidłowości rynkowe, UOKiK wezwał przedsiębiorców stosujących takie klauzule do ich dobrowolnego zaniechania.

Kształtowanie relacji handlowych pomiędzy dostawcami a odbiorcami towarów lub usług wymaga zapewnienia warunków efektywnej konkurencji. Wszelkie klauzule w porozumieniach pomiędzy przedsiębiorcami, które mogą zaburzyć lub zaburzają te warunki, kwalifikują porozumienie jako antykonkurencyjne w świetle zakazu zawierania takich porozumień wynikającego z art. 6 ust. 1 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów.

Jedną z klauzul, które często są wykorzystywane w praktyce w relacjach pomiędzy dostawcami a odbiorcami, są tzw. klauzule najwyższego uprzywilejowania (most-favored clauses, dalej: klauzule MFN).

Pozostało 92% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów