Osoby fizyczne także muszą składać sprawozdania do NBP

Na wielu podmiotach, w tym na osobach fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, ciąży obowiązek przekazywania do NBP danych niezbędnych do sporządzania bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji inwestycyjnej. Znaczna część tych podmiotów obowiązku jednak nie realizuje, a przepisy regulujące tę kwestię wydają się być coraz bardziej nieprzystające do zmieniającej się rzeczywistości. Aleksandra Dyrek-Orlando Przemysław Kaczmarek

Publikacja: 21.07.2017 02:00

Osoby fizyczne także muszą składać sprawozdania do NBP

Foto: 123RF

Obowiązek składania sprawozdań do NBP przewiduje art. 30 ustawy z 27 lipca 2002 r. prawo dewizowe (t.j. DzU 2017 poz. 679). Ujmując go w sposób bardzo szeroki – ciąży on na rezydentach dokonujących obrotu dewizowego oraz na przedsiębiorcach wykonujących działalność kantorową. Szczególnie interesujące wydają się obowiązki rezydentów, którymi w myśl ustawy są osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz inne podmioty, które posiadają siedzibę na terytorium Polski. Są nimi również oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów. Obrotem dewizowym jest natomiast m.in. każde dokonanie czynności prawnej między rezydentem i nierezydentem, której skutkiem jest (lub może być) dokonywanie między nimi rozliczeń pieniężnych, przeniesienie własności wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, przeniesienie rzeczy lub praw, których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą oraz dokonywanie wywozu, przekazywanie i wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także dokonywanie ich przywozu do kraju.

Jaka częstotliwość

Zakres podmiotów zobowiązanych zawęża rozporządzenie ministra finansów z 23 października 2009 r. w sprawie przekazywania NBP danych niezbędnych do sporządzenia bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej (DzU nr 184, poz. 1437), określając wysokość kwot, których przekroczenie powoduje powstanie tego obowiązku (tzw. próg sprawozdawczy). Rozporządzenie określa także częstotliwość składania sprawozdań. Inne zasady raportowania i zakresy sprawozdań przewidziane są dla jednostek sektora publicznego, firm inwestycyjnych, osób fizycznych posiadających aktywa i pasywa niezwiązane z prowadzoną działalnością gospodarczą oraz dla pozostałych rezydentów.

Największe problemy rodzi obowiązek sprawozdawczy w przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Dla nich próg sprawozdawczy wynosi 7 milionów złotych (istotne jest przekroczenie tej wartości na koniec roku) – o jego przekroczeniu decyduje suma aktywów i pasywów podlegających raportowaniu, tj:

- rachunków bieżących i depozytów w instytucjach kredytowych i bankach zagranicznych,

- nieruchomości położonych za granicą,

- udziałów w spółkach niebędących rezydentami,

- pożyczek udzielonych nierezydentom,

- kredytów i pożyczek otrzymanych od nierezydentów,

- zobowiązań z tytułu leasingu finansowego wobec nierezydentów,

- instrumentów pochodnych,

- papierów wartościowych, papierów dłużnych i papierów udziałowych oraz tytułów uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania wyemitowanych przez nierezydentów,

- innych aktywów finansowych i należności od nierezydentów,

- pozostałych zobowiązań finansowych wobec nierezydentów,

- papierów wartościowych wyemitowanych przez rezydentów, ale nabytych poza rynkiem krajowym.

Próg sprawozdawczy osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej w porównaniu z innymi podmiotami zobowiązanymi do składania sprawozdań określony jest na niższym poziomie (7 mln zł, podczas gdy w przypadku pozostałych rezydentów najniższym progiem jest 10 mln zł). Obowiązek przewiduje stosunkowo częste składanie sprawozdań – raz na kwartał, oraz krótki termin na ich złożenie – 20 dni od zakończenia kwartału. W tym aspekcie regulacje w porównaniu z innymi podmiotami są co prawda stosunkowo korzystne – rozporządzenie nie przewiduje sprawozdań miesięcznych (w odróżnieniu od innych rezydentów), a termin nie odbiega od tego, który jest przewidziany dla innych podmiotów sprawozdawczych, jednak w przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczych i tak trudno zrozumieć zasadność tak częstego przekazywania danych.

Odrębne formularze

Uciążliwe jest także samo przygotowywanie raportów – dla poszczególnych aktywów i pasywów wypełnia się odrębne formularze – w przypadku osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej jest ich aż 14. W każdym kwartale dana osoba jest zobowiązana do przesłania całego kompletu. Gdy podmiot nie posiada określonych aktywów i pasywów, które należy wskazać w danym formularzu, składa pusty formularz, jeśli jednak posiada je choćby w niewielkiej wartości, jest zobligowany do dokładnego ich wskazania. Dla powstania obowiązku sprawozdawczego istotny jest bowiem jedynie próg sprawozdawczy rozumiany jako suma aktywów i pasywów ze wszystkich formularzy, a bez znaczenia są poszczególne wartości. To oznacza obowiązek np. wykazywania papierów wartościowych o niewielkiej wartości, podczas gdy przekroczenie progu sprawozdawczego wynika głównie z posiadania depozytów w bankach zagranicznych.

Jakie informacje

Szeroki jest także zakres przekazywanych informacji – w formularzach należy wykazać m.in. wartości nominalne i rynkowe posiadanych aktywów i pasywów oraz uwzględnić zmiany w tych wartościach w stosunku do poprzedniego okresu sprawozdawczego. Wszystkie z wskazywanych pozycji muszą być przy tym odpowiednio wydzielone – np. w przypadku papierów wartościowych nie wystarczy wskazanie ich łącznej wartości, ale należy wykazywać je oddzielnie, np. dla danego pakietu akcji czy obligacji zgodnie z przypisanymi im kodami ISIN. Zwykle wiąże się to z koniecznością przeprowadzenia drobiazgowej analizy danych, co często wymaga znacznego nakładu pracy i specjalistycznej wiedzy. Tym samym powtarzanie obowiązku co 3 miesiące może stanowić realną uciążliwość dla osób, które są inwestorami pasywnymi.

Niewiele osób wie o obowiązku

Świadomość dotycząca istnienia tego obowiązku jest jednak dość niska – wiele osób zobowiązanych do składania sprawozdań nie zdaje sobie z niego sprawy. Z kolei z uwagi na uciążliwość związaną z samym raportowaniem często osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej, mimo że wiedzą o obowiązku, nie składają sprawozdań. W praktyce nie wiąże się to dla nich z negatywnymi konsekwencjami, bowiem nie ma w odniesieniu do nich realnych mechanizmów egzekwowania tego obowiązku. Kontrole osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej nie są prowadzone, w związku z tym utrudnione jest wykrycie, że obowiązek sprawozdawczy wbrew przepisom prawa nie jest realizowany.

Kontrola prezesa

Zgodnie z art. 33 prawa dewizowego prezes NBP kontroluje wykonywanie obowiązków sprawozdawczych, o których mowa powyżej. Jednak faktycznie mechanizmy kontrolne zostały przewidziane jedynie do kontrolowania przedsiębiorców – wskazuje na to art. 33a ustawy, który odsyła do ustawy o swobodzie działalności gospodarczej w przedmiocie prowadzenia kontroli przedsiębiorców. Ustawa nie przewiduje podobnych regulacji lub odesłań w przypadku kontroli osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Ustawa wprowadza wprawdzie odrębne przepisy dotyczące kontroli, jednak regulacje te wydają się niewystarczające do przeprowadzenia pełnej i skutecznej kontroli oraz zapewnienia niezbędnej ochrony kontrolowanemu. Tylko kontrola może zaś doprowadzić do nałożenia sankcji na podmiot, który nie realizuje należycie swoich obowiązków. Zgodnie z art. 41 ustawy prawo dewizowe w razie powstania w toku kontroli uzasadnionego podejrzenia popełnienia wykroczenia lub przestępstwa przez kontrolowaną jednostkę lub inny podmiot, prezes NBP powiadamia o tym właściwy organ zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Są sankcje karne

Sankcje karne wprowadza kodeks karny skarbowy – zgodnie z jego art. 106l kto wbrew obowiązkowi nie zgłasza NBP danych o dokonanym obrocie dewizowym lub wykonywanej działalności kantorowej, w zakresie niezbędnym do sporządzania bilansu płatniczego oraz międzynarodowej pozycji inwestycyjnej, lub zgłasza dane niezgodne ze stanem faktycznym, podlega karze grzywny do 120 stawek dziennych (obecnie minimalna stawka dzienna wynosi 67 zł, maksymalnie to 26.667 zł, co oznacza, że grzywna może wynieść aż 3,2 mln zł). ?

Zdaniem autorów

Aleksandra Dyrek-Orlando, radca prawny, doradca podatkowy, Taxpoint

Przemysław Kaczmarek, prawnik, konsultant Taxpoint

Powstaje pytanie o celowość utrzymywania w mocy omówionych obok przepisów, które wydają się coraz bardziej anachroniczne i nieznajdujące uzasadnienia w obecnych realiach. Przestarzałość przywołanych zasad szczególnie wyraźnie widać w świetle regulacji pozwalających na wymianę informacji między państwami. Obecnie organy państwowe bez problemu mogą dowiedzieć się o aktywach i pasywach polskich rezydentów, nie nakładając na nich żadnych dodatkowych obowiązków. Przepisy o raportowaniu obecnie wydają się jedynie przejawem przesadnego formalizmu, który oznacza niczym nieuzasadnione uciążliwości dla rezydentów. ?

Obowiązek składania sprawozdań do NBP przewiduje art. 30 ustawy z 27 lipca 2002 r. prawo dewizowe (t.j. DzU 2017 poz. 679). Ujmując go w sposób bardzo szeroki – ciąży on na rezydentach dokonujących obrotu dewizowego oraz na przedsiębiorcach wykonujących działalność kantorową. Szczególnie interesujące wydają się obowiązki rezydentów, którymi w myśl ustawy są osoby fizyczne mające miejsce zamieszkania w kraju oraz inne podmioty, które posiadają siedzibę na terytorium Polski. Są nimi również oddziały, przedstawicielstwa i przedsiębiorstwa utworzone przez nierezydentów. Obrotem dewizowym jest natomiast m.in. każde dokonanie czynności prawnej między rezydentem i nierezydentem, której skutkiem jest (lub może być) dokonywanie między nimi rozliczeń pieniężnych, przeniesienie własności wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, przeniesienie rzeczy lub praw, których nabycie nastąpiło w obrocie dewizowym z zagranicą oraz dokonywanie wywozu, przekazywanie i wysyłanie za granicę wartości dewizowych lub krajowych środków płatniczych, a także dokonywanie ich przywozu do kraju.

Pozostało 87% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe