Co zrobić z błędnie ustaloną i wypłaconą dywidendą

Jeśli spółce nie uda się egzekwować nienależnie podzielonego zysku od odpowiedzialnego za to członka zarządu, to musi wystąpić do pozostałych wspólników. Odpowiadają oni za ubytek w majątku spółki równy kapitałowi zakładowemu.

Publikacja: 19.07.2017 02:00

Co zrobić z błędnie ustaloną i wypłaconą dywidendą

Foto: Fotolia.com

Zarząd spółki błędnie wyliczył wielkość wypłacanych poszczególnym wspólnikom dywidend – jeden z nich otrzymał wypłatę przewyższającą należną mu z tego tytułu kwotę. Wspólnik sprzedał swoje udziały i nie ma z nim kontaktu. Czy można domagać się zwrotu nienależnej wypłaty od członka zarządu odpowiedzialnego za tę wypłatę? gdy jak postąpić, gdy nie uda się wyegzekwować tej kwoty? – pyta czytelniczka.

Decyzja o podziale zysku wypracowanego przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (dalej: sp. z o.o.) należy do wspólników z wyjątkiem przypadków, gdy umowa spółki wyłącza tę kwestię spod kompetencji zgromadzenia wspólników. Podział zysku odbywa się na podstawie rekomendacji zarządu, która powinna być ujawniona również w samym sprawozdaniu finansowym. W przypadku przeznaczenia zysku do podziału między wspólników, zarząd przy kalkulacji wysokości dywidendy powinien zachować warunki wypłaty wynikające z Kodeksu Spółek Handlowych (k.s.h.) oraz uwzględnić ewentualne uregulowania zawarte w umowie spółki.

Kalkulacja

Sam k.s.h. w przypadku spółki z o.o. nie narzuca obowiązkowych odpisów z zysku na kapitały zapasowe czy rezerwowe. Taki obowiązek może zostać jednak zapisany w umowie spółki i powinien być uwzględniony przy kalkulacji dywidendy.

Artykuł 192 k.s.h. określa kwotę, która może być przeznaczona do podziału w następujący sposób: kwota przeznaczona do podziału między wspólników nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału. Kwotę tę należy pomniejszyć o niepokryte straty, udziały własne oraz o kwoty, które zgodnie z ustawą lub umową spółki powinny być przekazane z zysku za ostatni rok obrotowy na kapitały zapasowy lub rezerwowe.

W przypadku braku dodatkowych uregulowań w umowie spółki przy kalkulacji dywidendy powinny być uwzględnione zapisy zawarte w art. 192 k.s.h.. Jeśli zarząd wypłacał wspólnikom zaliczki na poczet przewidywanej dywidendy, to ten fakt również wpłynie na kalkulację wypłaty dla wspólników.

Badanie...

Zgodnie z art. 53 ust. 3 ustawy o rachunkowości (uor) podział lub pokrycie wyniku finansowego netto jednostek zobowiązanych zgodnie z art. 64 ust. 1 uor do poddania badaniu rocznego sprawozdania finansowego może nastąpić po zatwierdzeniu sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający, poprzedzonego wyrażeniem przez biegłego rewidenta opinii o tym sprawozdaniu bez zastrzeżeń lub z zastrzeżeniami. Podział lub pokrycie wyniku finansowego netto, dokonany bez spełnienia tego warunku, jest nieważny z mocy prawa.

W przypadku jednostek niepodlegających badaniu podział zysku powinien być poprzedzony zatwierdzeniem sprawozdania finansowego przez organ zatwierdzający.

...i uchwała

Zanim zostanie podjęta uchwała o podziale zysku należy zatwierdzić roczne sprawozdanie finansowe. Jeśli sprawozdanie to podlega badaniu przez biegłego rewidenta zgodnie z art. 64 uor, przed zatwierdzeniem powinno bezwzględnie zostać poddane badaniu przez biegłego rewidenta i powinna zostać wydana opinia z badania tego sprawozdania.

Jest niezmiernie ważne, aby o tym pamiętać, gdyż w przypadku spółek podlegających obowiązkowemu badaniu uchwała o zatwierdzeniu sprawozdania i podziale zysku będzie nieważna, jeśli jej podjęcie nie będzie poprzedzone wyrażeniem przez biegłego rewidenta opinii.

Komu przysługuje

Uprawnionymi do dywidendy za dany rok obrotowy są, zgodnie z art. 193 k.s.h. wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku. Umowa spółki może upoważniać zgromadzenie wspólników do określenia dnia, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy. Uchwała wspólników powinna, zgodnie z art. 193 § 4 k.s.h., określać dzień wypłaty dywidendy. Jeśli jednak tego dnia nie określa, dywidenda jest wypłacona dniu określonym przez zarząd spółki.

Uchwała o podziale zysku wymaga bezwzględnej większości głosów, chyba że inne regulacje są przyjęte w umowie spółki.

Zwykle w stosunku do udziałów

Jeśli umowa spółki nie zawiera innych regulacji, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów (zgodnie z art. 191 § 3 k.s.h.). Umowa spółki może przewidzieć przywileje w zakresie dywidendy. Jednak art. 196 k.s.h. zawiera ograniczenia w zakresie przywilejów dywidendowych. Na udział uprzywilejowany w zakresie dywidendy można przyznać uprawnionemu dywidendę, która przewyższa nie więcej niż o połowę dywidendę przysługującą udziałom nieuprzywilejowanym (dywidenda uprzywilejowana). Udziały uprzywilejowane w zakresie dywidendy nie korzystają z pierwszeństwa zaspokojenia przed pozostałymi udziałami, jednak i w tym przypadku umowa spółki może stanowić inaczej i zawierać odmienne regulacje w tym zakresie.

Gdy naruszono kodeksowe regulacje

Dywidenda w spółce z o.o. musi być bezwzględnie skalkulowana i wypłacana zgodnie z postanowieniami k.s.h. i postanowieniami umowy spółki.

Wypłata dywidendy wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy spółki stanowi bezprawną wypłatę w rozumieniu art. 198 § 1 k.s.h., a wspólnik (zwany odbiorcą), który otrzymał taką wypłatę jest obowiązany do jej zwrotu.

Zgodnie z przytoczonym art. 198 k.s.h. członkowie organów spółki (zarządu, rady nadzorczej), którzy ponoszą odpowiedzialność za taką wypłatę, odpowiadają za jej zwrot solidarnie z odbiorcą, czyli wspólnikiem, który ją otrzymał.

Odpowiedzialność solidarna oznacza, że wspólnik, który otrzymał nienależną wypłatę (odbiorca) oraz członek zarządu lub innego organu, odpowiadają za całość nieprawnej wypłaty. Zgodnie z orzecznictwem i licznymi komentarzami chodzi jednak tylko o tych członków zarządu, którzy rzeczywiście odpowiadają za nieprawidłową wypłatę.

Istotne jest to, że obowiązek zwrotu nienależnej wypłaty istnieje niezależnie od tego, czy wspólnik działał dobrze czy w złej wierze. Brak dobrej wiary, czyli wiedza o tym, że dywidenda została wypłacona w złej wysokości wpływa jedynie na okres przedawnienia roszczenia z tego tytułu.

Solidarna odpowiedzialność

Artykuł 198 k.s.h. wskazuje na solidarną odpowiedzialność odbiorcy i członka zarządu odpowiedzialnego za wypłatę, a jednocześnie subsydiarną pozostałych wspólników. Odpowiedzialność subsydiarna oznacza, że jeśli spółka nie będzie w stanie wyegzekwować zwrotu nienależnego świadczenia od odbiorcy bądź członków zarządu odpowiedzialnych za wypłatę, to powinna się zwrócić do pozostałych wspólników.

Zgodnie z art. 198 § 2 k.s.h., jeżeli zwrotu wypłaty nie można uzyskać od odbiorcy, jak również od osób odpowiedzialnych za wypłatę, za ubytek w majątku spółki, który jest wymagany do pełnego pokrycia kapitału zakładowego, odpowiadają wspólnicy w stosunku do swoich udziałów. Kwoty, których nie można ściągnąć od poszczególnych wspólników, rozdziela się między pozostałych wspólników w stosunku do udziałów.

Z powyższej regulacji wynika ograniczona odpowiedzialność pozostałych wspólników. Ponoszą oni odpowiedzialność za ubytek w wartości części majątku spółki odpowiadającej wartości kapitału zakładowego w stosunku do swoich udziałów. W przypadku bezskutecznej egzekucji kwot od poszczególnych wspólników rozdziela się je w stosunku do udziałów tych osób, od których kwoty mogą być wyegzekwowane, co określane jest subsydiarnością dwustopniową.

Niezwykle istotne jest to, że zgodnie z art. 198 k.s.h. zobowiązani nie mogą być zwolnieni od odpowiedzialności, co oznacza, że spółka jest zobowiązana próbować odzyskać nienależne wypłaty.

Roszczenia tego typu ulegają przedawnieniu po trzech latach, jeśli wspólnik działał w dobrej wierze. Gdy pozostawał w złej wierze, roszczenie przedawnia się po upływie 10 lat.

Komentarz eksperta

Obowiązuje odpowiedzialność solidarna - Edyta Kalińska, partner regionalny, region Zachód w dziale rewizji finansowej BDO

Jeśli zarząd błędnie skalkulował dywidendę i nastąpiło jej przekazanie wspólnikowi, będziemy mieli do czynienia z bezprawną wypłatą w świetle art. 198 k.s.h. Wspólnik, który otrzymał nienależną wypłatę, jest zobowiązany do jej zwrotu. W przypadku opisanym w pytaniu możliwość odzyskania środków od odbiorcy może być znacznie utrudniona, gdyż zbył on udziały i granicznie ma z nim kontaktu. W takim wypadku spółka z o.o. może żądać zwrotu od członka zarządu, który nieprawidłowo skalkulował kwotę dywidendy i odpowiada za błędną wypłatę. Kodeks Spółek Handlowych wskazuje tu na odpowiedzialność solidarną, co oznacza, że taki członek zarządu odpowiada w pełni za całą niepoprawną wypłatę. Należy zwrócić uwagę na brak możliwości zwolnienia od odpowiedzialności. Spółka jest wierzycielem i w świetle art. 198 § 3 k.s.h. nie może zwolnić osób odpowiedzialnych i zaniechać prób odzyskania nienależnie wypłaconych kwot.

Może wystąpić sytuacja, w której nie da się wyegzekwować należnej kwoty również od odpowiedzialnego członka zarządu. Jeśli wystąpią takie okoliczności, zastosowanie będą miały zapisy a art. 198 § 2 k.s.h. Spółka będzie wówczas zobowiązana wystąpić do pozostałych wspólników, którzy jednak ponoszą odpowiedzialność za ubytek w wartości części majątku spółki odpowiadającej wartości kapitału zakładowego. Kwoty, których nie można ściągnąć od poszczególnych wspólników, rozdziela się między pozostałych wspólników w stosunku do udziałów. Również i w tym przypadku spółka nie może zrezygnować z roszczeń.

Zarząd spółki błędnie wyliczył wielkość wypłacanych poszczególnym wspólnikom dywidend – jeden z nich otrzymał wypłatę przewyższającą należną mu z tego tytułu kwotę. Wspólnik sprzedał swoje udziały i nie ma z nim kontaktu. Czy można domagać się zwrotu nienależnej wypłaty od członka zarządu odpowiedzialnego za tę wypłatę? gdy jak postąpić, gdy nie uda się wyegzekwować tej kwoty? – pyta czytelniczka.

Pozostało 95% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Rośnie lawina skarg kasacyjnych do Naczelnego Sądu Administracyjnego