- miejsca prowadzenia kontroli (art. 51 p.p.);
- prowadzenia więcej niż jednej kontroli (art. 54 p.p.);
- wyłączenia możliwości przeprowadzenia ponownej kontroli w tej samej sprawie (art. 58 p.p.).
Pojawia się więc pytanie: Czy w sprawie sprzeciwu można zaskarżyć postanowienie wydane w drugiej instancji w związku z naruszeniem ww. przepisów?
Niekorzystne orzecznictwo
Zadaniem sądów administracyjnych jest sprawowanie kontroli nad administracją publiczną poprzez weryfikację zgodności z prawem rozstrzygnięć wydawanych przez organy w indywidualnych sprawach. Oznacza to możliwość wniesienia skargi do sądu na rozstrzygnięcie organu drugiej instancji.
Jeszcze w 2017 roku sądy administracyjne nie uznawały uprawnienia do wniesienia skargi na postanowienie utrzymujące w mocy rozstrzygnięcie o kontynuowaniu kontroli. Jak czytamy w postanowieniu Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 10 kwietnia 2015 r. (I SA/Łd 350/15): „Kontrola działalności gospodarczej nie jest sama w sobie postępowaniem administracyjnym, dlatego nie można problematyki zgłaszanych w trakcie jej trwania sprzeciwów kierować na drogę sądowo-administracyjną". Interpretacja przepisów prowadząca do takiego wniosku uniemożliwiała sądowe badanie rozstrzygnięć wydawanych w trakcie kontroli podatkowej.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego
Trybunał konstytucyjny wyrokiem z 20 grudnia 2017 r. (SK 37/15) jednogłośnie uznał za niekonstytucyjny sposób rozumienia przepisu regulującego pracę sądów administracyjnych, uniemożliwiający złożenie skargi do sądu w sprawie sprzeciwu. TK orzekł: „Podstawowym prawem jednostki jest bowiem możliwość weryfikacji wydanych wobec niej rozstrzygnięć organów administracyjnych (bez względu na ich rodzaj) przez podmiot niezwiązany z nimi strukturalnie (organizacyjnie), którym jest sąd administracyjny".
Wyrok Trybunału ma charakter interpretacyjny. Nie eliminuje przepisu, lecz jedynie zakazuje odczytywania go w określony sposób. Dzięki orzeczeniu wzrosło znaczenie sprzeciwu, którego załatwienie przez organ może być weryfikowane przez sąd administracyjny.
Dlaczego jest to takie ważne
Sądowy nadzór nad postanowieniami związanymi ze sprzeciwem jest istotny z jeszcze dwóch powodów:
1. Dowody przeprowadzone w toku kontroli przez organ kontroli z naruszeniem przepisów ustawy lub z naruszeniem innych przepisów prawa w zakresie kontroli działalności gospodarczej przedsiębiorcy, jeżeli miały istotny wpływ na wyniki kontroli, nie mogą stanowić dowodu w postępowaniu podatkowym (art. 46 ust. 3 p.p.). Wniesienie skargi może doprowadzić do stwierdzenia uchybień dyskwalifikujących dowody zebrane w trakcie kontroli.
2. Przedsiębiorcy, który poniósł szkodę na skutek wykonania czynności kontrolnych z naruszeniem przepisów prawa, przysługuje odszkodowanie (art. 46 ust. 1 p.p.). Dochodzenie roszczenia następuje na zasadach i w trybie określonych w odrębnych przepisach (art. 46 ust. 2 p.p.). Znaczenie kontroli sądowo-administarcyjnej w tej sprawie zostało dostrzeżone w zdaniu odrębnym do uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 stycznia 2014 r. (II GPS 3/13), która zamykała drogę do wniesienia skargi w sprawie sprzeciwu (wówczas uregulowanego w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej). W zdaniu odrębnym czytamy: „Trzeba w związku z tym przypomnieć, że odpowiedzialność cywilna z tytułu niezgodnego z prawem działania władz publicznych wymaga stosownego prejudykatu, jakim jest stwierdzenie owej nielegalności działania danej władzy we właściwym postępowaniu. Jeżeli zatem przyjmiemy, że wobec rozstrzygnięć wydanych na podstawie powoływanego art. 84c ust. 9 i 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, droga sądowo-administracyjna nie przysługuje, to jednocześnie zamkniemy przedsiębiorcy de facto drogę do dochodzenia odszkodowania".
Z tych powodów możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego będzie mieć znaczenie nawet jeżeli wyrok zapadnie po zakończeniu samej kontroli. Korzystne orzeczenie nie wpłynie wówczas na same czynności kontrolne, ale może mieć duże znaczenie w postępowaniu podatkowym lub odszkodowawczym.
Sporządzenie skargi do sądu administracyjnego wymaga wiedzy fachowej, w związku z tym zasadne jest zlecenie tego zadania doradcy podatkowemu. ?
Autor jest głównym specjalistą w Urzędzie Miasta Szczecin
Podstawa prawna: art. 59 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (DzU z 2018 r. poz. 646)