Sąd Najwyższy orzekł o uchyleniu wyroku sądu rejonowego. Stwierdził, iż w aktach sprawy karnej znajdowała się dokumentacja wskazująca na równoczesne prowadzenie postępowania cywilnego w przedmiocie roszczenia z popełnionego przestępstwa oszustwa. Zgodnie z k.p.k., obowiązku naprawienia szkody nie orzeka się, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono. Niecelowość orzekania obowiązku naprawienia szkody w postępowaniu karnym znajduje zastosowanie również wtedy, gdy stroną pozwaną jest spółka jawna, której wspólnikiem jest oskarżony.
Ratio legis tego przepisu sprowadza się do zapobiegania tytułom egzekucyjnym wynikającym z dochodzenia tego samego roszczenia w postępowaniu karnym i innym postępowaniu przewidzianym przez ustawę (np. cywilnym). We wskazanej sytuacji nie jest zatem celowe nakładanie obowiązku naprawienia szkody. Na podstawie pierwotnego wyroku Sądu Apelacyjnego należy za to dokonać egzekucji roszczenia z majątku oskarżonego w oparciu o art. 299 § 1 k.s.h.
Zgodnie z art. 22 § 2 k.s.h., każdy wspólnik odpowiada za zobowiązania spółki – bez ograniczenia – całym swoim majątkiem, solidarnie z pozostałymi wspólnikami oraz ze spółką. Ponadto odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki istnieje również, gdy dłużnik główny (spółka) uległ likwidacji. Nie stanowi ona przeszkody do kierowania roszczeń z tytułu odpowiedzialności za długi spółki przeciwko wspólnikom. Wykreślenie spółki jawnej z rejestru przedsiębiorców nie wyłącza nadania klauzuli wykonalności tytułowi egzekucyjnemu przeciwko wspólnikowi takiej spółki, ponoszącemu odpowiedzialność za zobowiązania wymienione w tytule egzekucyjnym. SN odniósł się do tej kwestii już wcześniej, w wyroku III CZP 52/09. ?
Maria Staniszewska-Wyrwa adwokat w krakowskim biurze Rödl & Partner
Kodeks postępowania karnego daje sądowi szeroki wachlarz możliwości, jeśli chodzi o nałożenie na oskarżonego obowiązku poniesienia nakładów finansowych na rzecz pokrzywdzonego popełnionym przestępstwem, w razie skazania oskarżonego lub warunkowego umorzenia postępowania (art. 46 k.k., 47 k.k., 67 § 3 k.k.). Sąd może również – zawieszając wykonanie kary – orzec świadczenie pieniężne na rzecz pokrzywdzonego (art. 72 § 2 k.k. w zw. z art. 39 pkt 7 k.k.) lub obowiązek naprawienia wyrządzonej przestępstwem szkody w całości albo w części.
Orzeczenie względem oskarżonego obowiązku zadośćuczynienia, odszkodowania, czy nawiązki nie ogranicza możliwości dochodzenia przez pokrzywdzonego niezaspokojonej części roszczenia w drodze postępowania cywilnego. Granicę tych roszczeń określa tzw. klauzula antykumulacyjna zawarta w art. 415 k.p.k., zgodnie z którą sąd nie orzeka obowiązku zadośćuczynienia, odszkodowania czy nawiązki na rzecz pokrzywdzonego, jeżeli roszczenie wynikające z popełnienia przestępstwa jest przedmiotem innego postępowania albo o roszczeniu tym prawomocnie orzeczono. Nie zawsze musi być tak, że w orzeczeniu wskazana jest jako obowiązana do zapłaty osoba oskarżonego. Często jego osobista odpowiedzialność wynika z przepisów k.s.h.
Od przyjętej przez pokrzywdzonego strategii procesowej zależy, kiedy, w jakim zakresie i czy będzie domagał się zaspokojenia roszczeń na gruncie prawa cywilnego. Dlatego często celowym zabiegiem jest oczekiwanie, aby okoliczności i sam fakt popełnienia czynu przez oskarżonego ustalił sąd karny. Z uwagi na to, że zgodnie z art. 11 k.p.c. ustalenia co do popełnienia przestępstwa, zawarte w prawomocnym wyroku skazującym, wydanym w postępowaniu karnym wiążą sąd w postępowaniu cywilnym, na podstawie wydanego wyroku możliwe jest dochodzenie przez pokrzywdzonego roszczeń w postępowaniu cywilnym.
