Kontrolowany przedsiębiorca powinien korzystać ze swoich praw

Organy podatkowe mogą przeprowadzać kontrole u podatników, płatników, inkasentów oraz następców prawnych. Celem tych kontroli jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się ze swoich obowiązków wynikających z prawa podatkowego. Do czego kontrolujący mają uprawnienia? Kiedy mogą przyjść niezapowiedzianie, a kiedy muszą się zapowiedzieć? Czego mogą od nas żądać? Na te pytania najczęściej poszukujemy odpowiedzi, kiedy urząd skarbowy zapuka do naszych drzwi.

Kiedy muszą się zapowiedzieć

Z kilkoma wyjątkami, organy podatkowe mają obowiązek zawiadomić kontrolowanego o zamiarze wszczęcia kontroli. Kiedy już doręczone zostanie zawiadomienie o zamiarze wszczęcia kontroli, przedsiębiorca ma 7 dni na przygotowanie się do niej. Kontrolę wszczyna się bowiem nie wcześniej niż po upływie 7 dni i nie później niż po upływie 30 dni od doręczenia zawiadomienia. Aby kontrola mogła zacząć się wcześniej niż przed upływem 7 dni, kontrolowany musi wyrazić na to zgodę.

Przepisy ordynacji podatkowej (dalej: o.p.) pozwalają jednak urzędnikom na wszczęcie kontroli bez zawiadamiania. W praktyce najczęściej spotykanymi tego typu przypadkami są kontrole, które dotyczą zasadności zwrotu różnicy podatku lub zwrotu podatku naliczonego w rozumieniu ustawy o VAT oraz dotyczące ewidencjonowania obrotu za pomocą kasy fiskalnej, użytkowania kasy lub sporządzania spisu z natury.

Nie są to jednak jedyne sytuacje, w których organ podatkowy może przyjść bez zapowiedzi. Ustawa dopuszcza również inne sytuacje, w których urzędnicy mogą wkroczyć do firmy bez wcześniejszej informacji. Katalog takich sytuacji znajduje się w art. 282c o.p. Chodzi tu m.in. o przypadki, w których:

- kontrola ma zostać wszczęta na żądanie organu, który prowadzi postępowanie przygotowawcze o wykroczenie lub przestępstwo skarbowe;

- dotyczy opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych;

- ma być podjęta w związku z uzyskaniem informacji na podstawie przepisów o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu itd.

Również wtedy, gdy kontrolowany został skazany prawomocnym wyrokiem w związku z przestępstwami lub wykroczeniami skarbowymi (dotyczy to każdego członka zarządu lub wspólnika), albo jest podmiotem zobowiązanym w postępowaniu egzekucyjnym w administracji albo doręczenie pism o zamiarze wszczęcia kontroli byłoby utrudnione lub bezskuteczne, urzędnicy mogą przyjść z kontrolą, nie zapowiadając się wcześniej.

Co należy sprawdzić

Gdy do spółki wejdzie niezapowiedzianie urzędnik z kontrolą, musi po wszczęciu czynności poinformować kontrolowanego o przyczynie braku zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli.

Aby organy podatkowe mogły wszcząć kontrolę, muszą, co do zasady, doręczyć kontrolowanemu lub reprezentującej go osobie upoważnienie do jej przeprowadzenia oraz okazać legitymację służbową. W przypadku kiedy do firmy przyjdą kontrolerzy, należy sprawdzić, czy na upoważnieniu, które okazują, znajdują się:

- oznaczenie organu,

- data i miejsce wystawienia dokumentu;

- wskazanie podstawy prawnej;

- imię i nazwisko kontrolujących;

- numery legitymacji służbowych kontrolujących;

- oznaczenie kontrolowanego;

- określenie zakresu kontroli;

- data rozpoczęcia i przewidywany termin zakończenia kontroli;

- podpis osoby udzielającej upoważnienia z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji;

- pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego.

Warto sprawdzić dokument, który przedstawią kontrolujący, ponieważ brak choćby jednego z tych punktów sprawia, że upoważnienie nie stanowi podstawy kontroli. Trzeba także żądać okazania legitymacji służbowej przez pracownika urzędu. Bez tego nie może on przystąpić do kontroli. Należy wtedy sprawdzić, czy legitymacja nie utraciła ważności, gdyż w takim przypadku urzędnik nie ma prawa przeprowadzenia kontroli.

Kontrola podatkowa może także zostać wszczęta po okazaniu legitymacji służbowej kontrolowanemu lub osobie przez niego upoważnionej, gdy czynności kontrolne są niezbędne do przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa lub wykroczenia skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia. Jeżeli zdarzy się, że przedsiębiorca zostanie poddany takiej kontroli, musi pamiętać, że urzędnicy mają obowiązek bez zbędnej zwłoki, jednak nie później niż w ciągu trzech dni od dnia wszczęcia kontroli, doręczyć mu upoważnienie do przeprowadzenia czynności. Jeżeli tego nie zrobią, to dokumenty z czynności kontrolnych nie będą dowodem w postępowaniu podatkowym.