Zanim wbijesz pierwszą łopatę lub wyślesz wiążącą ofertę, złóż wniosek o pomoc

Wykazanie efektu zachęty jest konieczne, jeżeli przedsiębiorca chce skorzystać z dotacji lub innej formy pomocy ze strony państwa lub jego instytucji. Dotyczy to także wsparcia udzielanego z krajowych i regionalnych programów operacyjnych. Firma, która to zaniedba, może odejść z kwitkiem.

Publikacja: 01.07.2015 06:00

Zanim wbijesz pierwszą łopatę lub wyślesz wiążącą ofertę, złóż wniosek o pomoc

Foto: www.sxc.hu

Efekt zachęty nie jest żadną nową inicjatywą Komisji Europejskiej. W szczególności obowiązywał on w tzw. poprzednim okresie programowania, gdy przedsiębiorcy korzystali już z unijnego wsparcia. Zatem dla tych, którzy walczyli o dotacje, czy to z programu „Innowacyjna gospodarka", czy jednego z programów regionalnych, sprawa jest znana. Dla firm, które dopiero teraz, po raz pierwszy zamierzają sięgnąć po unijne pieniądze, zapoznanie się z wymogami tego efektu jest niezwykle ważne.

W zdecydowanej większości przypadków wykazanie, że spełniło się ten efekt (zasadę), będzie bardzo proste. Z drugiej strony nie wolno tego zaniedbać, ponieważ bez udowodnienia, że efekt został spełniony, firma nie powinna otrzymać żadnego wsparcia.

Uzasadnienie dla reguły

Na czym zatem polega efekt zachęty i do czego służy? Należałoby zacząć od tego, upraszczając nieco sprawę i nie wchodząc zbytnio w szczegóły, że pomoc publiczna w Unii Europejskiej jest zakazana. Chodzi o to, że państwa nie powinny interweniować tam, gdzie panuje konkurencja i firmy, dysponując własnymi środkami, wiedzą i doświadczeniem, powinny mieć jednakowe warunki rozwoju i właśnie konkurowania. Przyznanie dotacji, ulgi, preferencyjnej pożyczki tylko jednej z nich, z pominięciem innych, może tę konkurencję zaburzać. I stąd właśnie ogólny zakaz. Jednak istnieje od niego wiele wyjątków. Same traktaty, na których oparta jest budowa i sposób działania UE, wskazują, w jakich to jednak sytuacjach taka pomoc może zostać uznana za uzasadnioną. Pozwalają także na wydawanie aktów niższego rzędu, które te reguły mają uściślać.

Nie wchodząc w szczegóły, takim podstawowym aktem na okres 2014–2020 jest rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 651/2014., które uznaje niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym. Jednym z warunków, aby pomoc pozostawała zgodna, jest właśnie wymóg zachęty. Jest o nim mowa już w samej preambule rozporządzenia, chociaż należy podkreślić, że ta część nie ma mocy prawnie wiążącej, lecz służy tylko pomocniczo przy interpretacji przepisów. Niemniej warto ją zacytować.

Motywy preambuły...

I tak w tzw. motywie 18 można przeczytać, że „aby mieć pewność, że pomoc jest niezbędna i zachęca do rozwoju dalszej działalności lub projektów, niniejsze rozporządzenie nie powinno mieć zastosowania do pomocy na działalność, którą i tak beneficjent by prowadził, nawet w przypadku braku pomocy. Pomoc powinna być wyłączona z obowiązku zgłoszenia na mocy niniejszego rozporządzenia tylko wówczas, gdy prace dotyczące realizacji projektu lub działań objętych pomocą rozpoczęto po przedłożeniu przez beneficjenta pisemnego wniosku o pomoc".

Ten opis efektu zachęty odnosi się generalnie do wszystkich przedsiębiorców, z wyłączeniem dużych podmiotów.

Do nich skierowany jest motyw 19 preambuły, zgodnie z którym: „w przypadku jakiejkolwiek pomocy ad hoc objętej niniejszym rozporządzeniem, przyznanej beneficjentowi będącemu dużym przedsiębiorstwem, państwo członkowskie powinno dopilnować, by – oprócz spełnienia warunków dotyczących efektu zachęty, które obowiązują beneficjentów będących MSP – beneficjent (duży przedsiębiorca) sporządził, w formie dokumentu wewnętrznego, analizę wykonalności projektu lub działań objętych pomocą przy założeniu otrzymania pomocy i jej braku. Państwo członkowskie powinno sprawdzić także, czy wspomniany dokument potwierdza istotne zwiększenie zakresu projektu lub działania, istotne zwiększenie całkowitej kwoty, jaką beneficjent przeznacza na projekt lub działanie objęte pomocą, lub też znaczące przyspieszenie realizacji projektu lub działania. Należy uznać, że pomoc regionalna ma efekt zachęty, gdyby w danym regionie objętym pomocą nie przeprowadzono danego projektu inwestycyjnego bez udziału pomocy".

...i odpowiednie artykuły

A co same przepisy rozporządzenia mówią o efekcie zachęty? Temu zagadnieniu poświęcony jest art. 6. Zgodnie z jego ust. 1 przywołane rozporządzenie stosuje się jedynie do pomoc, która wywołuje efekt zachęty. I dalej, w myśl ust. 2, uznaje się, że pomoc wywołuje efekt zachęty, jeżeli beneficjent złożył do danego państwa członkowskiego pisemny wniosek o przyznanie pomocy przed rozpoczęciem prac nad projektem lub rozpoczęciem działalności. Wniosek o przyznanie pomocy musi zawierać co najmniej następujące informacje:

- nazwę przedsiębiorstwa i informację o jego wielkości,

- opis projektu, w tym daty jego rozpoczęcia i zakończenia,

- lokalizację projektu,

- wykaz kosztów projektu,

- rodzaj pomocy (dotacja, pożyczka, gwarancja, zaliczka zwrotna, zastrzyk kapitałowy lub inne),

- kwota finansowania publicznego potrzebnego do realizacji projektu.

I znów tak opisany efekt zachęty odnosi się do mikro-, małych i średnich firm oraz osób rozpoczynających własną działalność gospodarczą. Co z niego wynika? Przede wszystkim to, że tak naprawdę, trochę wbrew temu, co wskazane w preambule, wystarczy, że firma wstrzyma się z rozpoczęciem projektu do czasu złożenia wniosku o pomocy. Jeżeli więc będziemy mieli do czynienia z ogłoszonym konkursem o unijne wsparcie i będzie z niego wynikało, że wnioski o dofinansowanie będą przyjmowane np. od 1 sierpnia do 31 sierpnia b.r., a firma jest już w pełni przygotowana do rozpoczęcia realizacji projektu, to nie wolno jej ruszyć z pracami. Najpierw musi złożyć aplikację, choćby w pierwszym dopuszczalnym terminie, i 2 sierpnia symbolicznie wejść na plac budowy. Ale nie wcześniej!

Warto jeszcze zwrócić uwagę na samą definicję „rozpoczęcia prac". Jest ona podana w rozporządzeniu. W myśl art. 2 pkt 23 oznacza rozpoczęcie robót budowlanych związanych z inwestycją lub pierwsze prawnie wiążące zobowiązanie do zamówienia urządzeń lub inne zobowiązanie, które sprawia, że inwestycja staje się nieodwracalna, zależnie od tego, co nastąpi najpierw. Zakupu gruntów ani prac przygotowawczych, takich jak uzyskanie zezwoleń i przeprowadzenie studiów wykonalności, nie uznaje się za rozpoczęcie prac. W odniesieniu do przejęć (jedna z możliwych form przeprowadzenia nowej inwestycji) „rozpoczęcie prac" oznacza moment nabycia aktywów bezpośrednio związanych z nabywanym zakładem.

Co wynika z tej definicji? Jeżeli przedmiotem projektu ma być zakup usługi badawczej, firma może zrobić rozeznanie na rynku, ale nie wolno jej złożyć zamówienia na jej wykonanie w konkretnej jednostce naukowej. Gdyby takim przedmiotem miało być nabycie nowej linii technologicznej (maszyny, narzędzi, sprzętu itd.), to podobnie przedsiębiorca może pozyskać oferty od potencjalnych dostawców, ale nie wolno mu sformułować zapytania czy własnej oferty w sposób sugerujący, że są one wiążące i zamówienie na pewno nastąpi.

Utrudnienia dla dużych

Zdecydowana większość programów wsparcia skierowana jest do sektora MSP. Aby się o tym przekonać, wystarczy przestudiować tzw. szczegółowe opisy programów. Zarówno krajowych, w szczególności programu „Inteligentny rozwój", jak i programów regionalnych. Tam, gdzie tzw. działania w ogóle skierowane są do firm, to w grupie podmiotów uprawnionych do składania wniosków (grupa beneficjentów) wskazane są mikro-, małe lub średnie firmy.

Niemniej jednak można znaleźć przykłady, gdzie o wsparcie będą mogły walczyć także duże przedsiębiorstwa. I dla tej grupy efekt zachęty jest bardziej rozbudowany. Zastosowanie ma wówczas art. 6 ust. 3 przywołanego rozporządzenia KE. Zgodnie z nim uznaje się, że pomoc ad hoc przyznana dużym przedsiębiorstwom wywołuje efekt zachęty, jeśli – oprócz zapewnienia spełnienia warunku określonego w ust. 2 (czyli najpierw wniosek, potem rozpoczęcia prac) – państwo członkowskie przed przyznaniem pomocy sprawdziło, że dokumentacja przygotowana przez beneficjenta zakłada, iż pomoc przyniesie jeden lub więcej z poniższych efektów:

- w przypadku regionalnej pomocy inwestycyjnej: przeprowadzenie projektu, który nie zostałby przeprowadzony na danym obszarze albo nie przyniósłby wystarczających korzyści beneficjentowi na danym obszarze w razie braku takiego środka pomocy,

- we wszystkich pozostałych przypadkach, w których występuje:

– znaczące zwiększenie zasięgu projektu lub działania dzięki środkowi pomocy lub

– znaczące zwiększenie całkowitej kwoty wydanej przez beneficjenta na projekt lub działanie dzięki środkowi pomocy, lub

– znaczące przyspieszenie zakończenia projektu lub działania.

Wynika z tego, że dla dużych firm, czyli zatrudniających 250 i więcej pracowników i/lub których roczny obrót przekracza 50 milionów euro lub roczna suma bilansowa przekracza 43 miliony euro, wymagane jest sporządzenie alternatywnych scenariuszy: planu przedsięwzięcia z wykorzystaniem pomocy (np. dotacji) i bez takiego wsparcia. Z dokumentów tych musi jednoznacznie wynikać, że tylko przyznanie wsparcia umożliwi przeprowadzenie inwestycji w zakładanym wymiarze, czasie i przy planowanych rezultatach. Jeżeli firma mogłaby osiągnąć podobne cele bez pomocy, to ta nie powinna zostać przyznana.

Harmonogramy i konkursy

Przedsiębiorcy dysponują już wieloma informacjami co do kształtu unijnych dotacji w perspektywie 2020. Publikowane są tzw. szczegółowe opisy osi priorytetowych (uszczegółowienia), które pozwalają się zorientować, kto będzie mógł ubiegać się o wsparcie i na jakiego rodzaju przedsięwzięcia. Co więcej, do niektórych tzw. działań znane są także kryteria wyboru projektów, co z kolei pozwala już szykować konkretne inwestycje. Ogłaszane są także harmonogramy ogłaszania konkursów, a w niektórych przypadkach te zostały już nawet ogłoszone.

I właśnie dlatego przypomnienie w tym momencie o efekcie zachęty jest ważne, tak aby nie pogrzebać szans na realizację ciekawego projektu. Zatem jeszcze raz należy podkreślić, że firma może szykować się do jego realizacji, ale nie wolno go jej rozpocząć zgodnie z definicją „rozpoczęcia prac".

Zakres rozporządzenia

Finansowanie publiczne spełniające kryteria art. 107 ust. 1 traktatu stanowi pomoc państwa i wymaga zgłoszenia do Komisji na mocy art. 108 ust. 3. Jednakże zgodnie z art. 109 traktatu Rada może określić kategorie pomocy, które są zwolnione z obowiązku zgłoszenia. Z kolei zgodnie z art. 108 ust. 4 traktatu Komisja, mając upoważnienie Rady, może przyjąć rozporządzenia dotyczące dozwolonych kategorii pomocy.

Obecne rozporządzenie Komisji Europejskiej nr 651/2014 z 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 traktatu (DzUrz EU nr L 187 z 26 czerwca 2014 r.) ma zastosowanie do następujących kategorii pomocy:

- regionalnej,

- dla MSP w formie pomocy inwestycyjnej, pomocy operacyjnej i dostępu MŚP do finansowania,

- na ochronę środowiska naturalnego,

- na badania, rozwój oraz innowacje,

- szkoleniowej,

- na rekrutację i zatrudnienie pracowników znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji i pracowników niepełnosprawnych,

- mającej na celu naprawienie szkód spowodowanych niektórymi klęskami żywiołowymi,

- o charakterze społecznym w zakresie transportu na rzecz mieszkańców regionów oddalonych,

- na infrastrukturę szerokopasmową,

- na kulturę i zachowanie dziedzictwa kulturowego,

- na infrastrukturę sportową i wielofunkcyjną infrastrukturę rekreacyjną,

- na infrastrukturę lokalną różnego rodzaju.

Pomoc de minimis

Zasada efektu zachęty dotyczy większości przypadków, w których występuje pomoc publiczna. Należy pamiętać, że oprócz takiej występuje także tzw. pomoc de minimis. Jest to wsparcie o mniejszej wartości, które z racji tego uznaje się za niezakłócające i niegrożące zakłóceniem konkurencji na rynku unijnym. Stąd pomoc de minimis może być stosowana bez efektu zachęty i jest regulowana innymi przepisami niż opisane rozporządzenie 651/2014.

Efekt zachęty nie jest żadną nową inicjatywą Komisji Europejskiej. W szczególności obowiązywał on w tzw. poprzednim okresie programowania, gdy przedsiębiorcy korzystali już z unijnego wsparcia. Zatem dla tych, którzy walczyli o dotacje, czy to z programu „Innowacyjna gospodarka", czy jednego z programów regionalnych, sprawa jest znana. Dla firm, które dopiero teraz, po raz pierwszy zamierzają sięgnąć po unijne pieniądze, zapoznanie się z wymogami tego efektu jest niezwykle ważne.

Pozostało 96% artykułu
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawnicy
Awans prokuratora szykanowanego za Ziobry i Święczkowskiego
Prawo karne
Prokuratura przeszukała dom Zbigniewa Ziobry. "Okien nie wybijano"
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe