Anonymous Whistleblower Tool: Narzędzie dla ujawniających zachowania sprzeczne z prawem konkurencji

Nowy mechanizm zapewni anonimowość osobom sygnalizującym zachowania sprzeczne z prawem konkurencji, dzięki specjalnie zaprojektowanemu systemowi zaszyfrowanych komunikatów, który umożliwia wzajemną komunikację.

Publikacja: 16.06.2017 06:50

Anonymous Whistleblower Tool: Narzędzie dla ujawniających zachowania sprzeczne z prawem konkurencji

Foto: Fotolia.com

Komisja Europejska wydała 16 marca 2017 r. komunikat prasowy informujący o uruchomieniu nowego narzędzia, które ma ułatwić osobom fizycznym powiadamianie Komisji o tajnych kartelach i innych naruszeniach prawa ochrony konkurencji, a jednocześnie zapewnić im anonimowość – tzw. Anonymous Whistleblower Tool.

Od anonimowego przyjaciela

Nowy mechanizm zapewnia anonimowość osobom sygnalizującym zachowania sprzeczne z prawem konkurencji, dzięki specjalnie zaprojektowanemu w tym celu systemowi zaszyfrowanych komunikatów, który umożliwia dwukierunkową komunikację. Usługa świadczona jest przez zewnętrznego dostawcę usług specjalistycznych, który działa jak pośrednik i przekazuje wyłącznie treść otrzymywanych komunikatów bez podawania żadnych metadanych, które mogłyby umożliwić identyfikację osoby przekazującej informacje.

Z jednej strony nowe narzędzie umożliwia zwrócenie się do Komisji z prośbą o udzielenie odpowiedzi na zgłoszony komunikat, a z drugiej – pozwala Komisji zwracać się o wyjaśnienia i szczegółowe informacje do zgłaszającego. Celem jego wprowadzenia jest zwiększenie prawdopodobieństwa, że otrzymane informacje będą wystarczająco precyzyjne i wiarygodne, aby umożliwić Komisji wszczynanie dochodzeń na ich podstawie.

Anonimowego zgłoszenia można dokonać za pośrednictwem formularza dostępnego na stronie internetowej Komisji: http://ec.europa.eu/competition/cartels/whistleblower/index.html.

Nowe rozwiązanie ma zwiększyć szanse wykrycia przez Komisję przede wszystkim tajnych karteli i pokazuje determinację Komisji w osiągnięciu tego celu. W praktyce, jeśli chodzi o zwalczanie tajnych karteli, oprócz sankcji karnych (nieobecne w większości przypadków w państwach członkowskich UE) wymierne efekty dały jedynie instrumenty obliczone na ujawnienie naruszeń przez uczestników zmowy (leniency).

Nowe rozwiązanie będzie także działało w odniesieniu do Polski – należy się zatem liczyć z potencjalnie liczniejszymi postępowaniami o naruszenie prawa konkurencji w oparciu o dane ujawnione przez anonimowych informatorów.

Czy rzeczywiście działa

Z uzasadnienia wniosku Komisji wynika, że nowe narzędzie anonimowego informowania o nieprawidłowościach dotyczących spraw z dziedziny konkurencji (Anonymous Whistleblower Tool), stanowić ma niejako uzupełnienie istniejących mechanizmów obliczonych na ujawnienie naruszeń przez uczestników zmowy (leniency). Wskazuje się, że przyczyniają się one obecnie do wykrycia nawet dwóch trzecich całkowitej liczby demaskowanych rocznie karteli. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, że program leniency w większości przypadków „demaskuje" kartele w momencie, gdy ich wykrycie i tak było już bardzo prawdopodobne, a jego skuteczność w walce z aktywnie działającymi zmowami jest dalece niższa.

W związku z tym, nasuwa się pytanie, kto może skorzystać z Anonymous Whistleblower Tool w praktyce?

Mało prawdopodobne i sensowne byłoby jego użycie przez samych członków tworzących i czerpiących korzyści z istnienia kartelu. Dla nich bardziej rozsądne wydaje się skorzystanie z programu leniency, co pozwala na uniknięcie odpowiedzialności oraz sankcji ze strony samej firmy, jak i tych wynikających z prowadzonego przez organy postępowania.

Z kolei firmy zewnętrzne, nieuczestniczące w kartelu, którym zazwyczaj nie zależy na anonimowości, mogą otwarcie wnieść skargę do Komisji lub powództwo prywatne w ramach prawa ochrony konkurencji. W podobnej sytuacji znajdują się konsumenci i osoby prywatne, których dostęp do europejskiego wymiaru sprawiedliwości został wzmocniony Dyrektywą z 26 listopada 2014 r. w sprawie niektórych przepisów regulujących dochodzenie roszczeń odszkodowawczych z tytułu naruszenia prawa konkurencji Państw Członkowskich i Unii Europejskiej, objęte przepisami prawa krajowego (Dyrektywa odszkodowawcza; DzU UE L 349/1 z 5 grudnia 2014). W związku z tym wydaje się, że grupą, którą Komisja miała na uwadze podczas prac nad nowym narzędziem, byli pracownicy firm należących do karteli – menedżerowie, pracownicy administracji, czy członkowie szeroko pojętego personelu przedsiębiorstwa.

Nagród nie będzie

Komisja nie przewidziała możliwości „nagradzania" anonimowych informatorów – rozwiązanie takie istnieje obecnie m. in. w Wielkiej Brytanii, gdzie krajowy organ ochrony konkurencji jest władny przyznawać nagrody i uposażenia sięgające 100 tysięcy funtów brytyjskich w zamian za informacje o działalności karteli. Na tym tle pojawia się kolejne pytanie – co w takim razie miałoby stanowić dla zawiadamiających motywację, bodziec do współdziałania z organami unijnymi? Pracownicy przedsiębiorstw, powziąwszy informację o istnieniu zakazanych praktyk w zatrudniającej firmie mogą być bardziej skłonni do skorzystania z wewnętrznych procedur, zapewniających zazwyczaj anonimowość.

Na marginesie można wspomnieć o pewnego rodzaju ograniczeniu, jakie wynika z samego mechanizmu funkcjonowania nowego narzędzia. Za pośrednictwem stworzonej przez Komisję strony internetowej, możliwe jest złożenie zawiadomienia w dowolnym oficjalnym języku Unii Europejskiej. Nie jest jednak możliwe załączanie i przesyłanie żadnego rodzaju plików. Komisja musi opierać swoje działanie w zasadzie na nie popartych żadnymi dowodami pisemnymi notyfikacjach. Konsekwencją jest konieczność podjęcia przez nią samodzielnych, dodatkowych kroków dochodzeniowych.

Wzmocnienie organów ochrony konkurencji

Wprowadzenie Anonymous Whistleblower Tool oceniać należy w kontekście szerzej zakrojonych działań Komisji skierowanych na wzmocnienie zasobów osobowych i rzeczowych krajowych organów ochrony konkurencji.

Komisja przedstawiła propozycję nowych przepisów – Dyrektywę dotyczącą nadania organom ochrony konkurencji Państw Członkowskich uprawnień w celu zapewnienia skuteczniejszego egzekwowania reguł konkurencji i należytego funkcjonowania rynku wewnętrznego (http://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?qid=1496233209503&uri=CELEX:52017PC0142). Wniosek jest częścią programu prac Komisji na 2017 r. i opiera się na doświadczeniach zgromadzonych w ramach Europejskiej Sieci Konkurencji od 2004 r. Zdaniem Komisji, możliwe jest jeszcze skuteczniejsze egzekwowanie reguł konkurencji UE niż to dokonywane na podstawie Rozporządzenia (WE) nr 1/2003 w sprawie wprowadzenia w życie reguł konkurencji ustanowionych w art. 81 i 82 Traktatu (Dziennik Urzędowy UE L 001, 04/01/2003 P. 0001 – 0025).

Środki i instrumenty konieczne do skutecznego stosowania art. 101 i 102 TFUE przez organy ochrony konkurencji to przede wszystkim posiadanie przez nie wystarczających zasobów ludzkich i finansowych oraz zasadniczych uprawnień w zakresie prowadzenia dochodzeń, dostosowanych do współczesnych realiów (m. in. kwestia gromadzenia dowodów na nośnikach cyfrowych – telefonach komórkowych, laptopach). Ponadto, nie we wszystkich państwach członkowskich organy te uprawnione są do nakładania grzywien i ich skutecznej egzekucji. Szczególnie istotne dla wykrywania karteli są programy łagodzenia kar (leniency), które powinny zapewniać dostateczną pewność prawa, zachęcając w ten sposób do współpracy z organami. Wszelkie braki i niedoskonałości w funkcjonowaniu wymienionych narzędzi i mechanizmów są zagrożeniem dla funkcjonowania zarówno systemu kompetencji równoległych, jak i dla europejskiego systemu egzekwowania prawa konkurencji.

Zdaniem eksperta

Bez ingerencji w tradycję i specyfikę krajową - Barbara Tomczyk, prawnik z kancelarii Kurzyński Kosiński Łyszyk Wierzbicki Sp. k.; Przemysław Wierzbicki, partner zarządzający, adwokat z kancelarii Kurzyński Kosiński Łyszyk Wierzbicki Sp. k.

W celu realizacji skuteczniejszego egzekwowania prawa poprzez nadanie krajowym organom ochrony konkurencji koniecznych uprawnień, zapobieżenia zakłócaniu konkurencji na rynku oraz wprowadzeniu skutecznych reguł wzajemnej pomocy organów w państwach członkowskich Komisja nie zdecydowała się na narzucenie jednego uniwersalnego rozwiązania. Wniosek swój złożyła w formie dyrektywy. Pozostawiła więc państwom członkowskim swobodę wyboru najodpowiedniejszych metod wdrożenia przewidzianych środków, bez nadmiernej ingerencji w krajowe tradycje i specyfikę.

Najważniejszą z punktu widzenia przedsiębiorców i konsumentów oraz organów krajowych część proponowanych przepisów, stanowią zawarte w rozdziale 4 dyrektywy. Dotyczą one uprawnień organów ochrony konkurencji w zakresie prowadzenia dochodzeń i podejmowania decyzji oraz procedur z tym związanych. Nowe regulacje przewidują znaczne rozszerzenie kompetencji tych podmiotów, stanowiąc że państwa członkowskie powinny upoważnić je co najmniej do przeprowadzania kontroli w lokalach, w których prowadzona jest działalność oraz w innych pomieszczeniach (miejscach zamieszkania dyrektorów, menedżerów lub innych pracowników, a nawet w środkach transportu), sprawdzania ksiąg, czy opieczętowania lokali.

Planuje się również przyznanie im uprawnień w zakresie podejmowania decyzji podczas prowadzenia dochodzenia – m. in. prawo do nakładania przewidzianych prawem krajowym środków zaradczych o charakterze strukturalnym i behawioralnym (decyzji w sprawie zobowiązań oraz środków tymczasowych).

Niezbędnym uzupełnieniem przyznanych krajowym administracyjnym organom ochrony konkurencji uprawnień, zapewniających ich respektowanie przez przedsiębiorstwa i ich związki, jest umożliwienie tym podmiotom nakładania proporcjonalnych do czasu trwania naruszenia, wielkości obrotu oraz wielkości i siły przedsiębiorstwa, grzywien i okresowych kar pieniężnych. Propozycją Komisji jest, aby maksymalna wysokość grzywien nie była ustala na poziomie niższym niż 10 proc. całkowitego światowego obrotu przedsiębiorstwa w roku poprzedzającym wydanie decyzji.

Komisja Europejska wydała 16 marca 2017 r. komunikat prasowy informujący o uruchomieniu nowego narzędzia, które ma ułatwić osobom fizycznym powiadamianie Komisji o tajnych kartelach i innych naruszeniach prawa ochrony konkurencji, a jednocześnie zapewnić im anonimowość – tzw. Anonymous Whistleblower Tool.

Od anonimowego przyjaciela

Pozostało 97% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Prawo karne
CBA zatrzymało znanego adwokata. Za rządów PiS reprezentował Polskę
Spadki i darowizny
Poświadczenie nabycia spadku u notariusza: koszty i zalety
Podatki
Składka zdrowotna na ryczałcie bez ograniczeń. Rząd zdradza szczegóły
Ustrój i kompetencje
Kiedy można wyłączyć grunty z produkcji rolnej
Sądy i trybunały
Sejm rozpoczął prace nad reformą TK. Dwie partie chcą odrzucenia projektów