Ustawa z 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych innych ustaw wprowadziła od 30 kwietnia br. m.in. zmiany do ustawy z 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego. Zmiany dotyczą nie tylko ograniczeń w zbywaniu nieruchomości rolnych o powierzchni co najmniej 0,3 ha. Ustawa wprowadza też ograniczenia w zbywaniu udziałów i akcji w spółkach, które są właścicielem takich nieruchomości, wyposażając Agencję Nieruchomości Rolnych w prawo pierwokupu takich udziałów i akcji.
Prawo pierwokupu
Zgodnie z nowym art. 3a ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego, Agencji przysługuje prawo pierwokupu udziałów i akcji w spółce prawa handlowego, która jest właścicielem nieruchomości rolnej. Wyjątek dotyczy zbywania akcji dopuszczonych do obrotu na rynku giełdowym i zbywania udziałów i akcji na rzecz osoby bliskiej (osoba fizyczna, m.in. rodzice, dziadkowie, dzieci, wnuki, rodzeństwo, małżonek). Oznacza to, że zasadniczo nie jest obecnie możliwe swobodne zbywanie udziałów i akcji również w obrębie tej samej grupy kapitałowej.
W związku z powyższym celem ustawodawca wyposażył Agencję w uprawnienia badania stanu spółki przed nabyciem jej udziałów (akcji), a więc de facto do przeprowadzenia „due diligence" spółki: przeglądania ksiąg i dokumentów spółki i żądania od spółki informacji dotyczących obciążeń i zobowiązań nieujętych w księgach i dokumentach. Informacje uzyskane przez Agencję stanowią tajemnicę przedsiębiorstwa.
Wprowadzono też mechanizm podważania ceny udziałów i akcji w „spółce rolnej". Agencja może wystąpić do sądu o ustalenie ceny udziałów (akcji), w terminie 14 dni od złożenia oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu, jeżeli cena rażąco odbiega od wartości rynkowej.
Odnosząc się natomiast do samego trybu nabywania udziałów (akcji), wykonanie przez Agencję prawa pierwokupu odbywa się poprzez wysłanie zobowiązanemu oświadczenia o wykonaniu prawa pierwokupu w formie aktu notarialnego przesyłką poleconą, a następnie publikację w Biuletynie Informacji Publicznej. Wprowadzono domniemanie, że zobowiązany z prawa pierwokupu zapoznał się z treścią oświadczenia Agencji z chwilą publikacji.