Jaka jest Ukraina dla polskich przedsiębiorców

Świat żyje finałem Ligi Mistrzów, który odbędzie się na Stadionie Olimpijskim w Kijowie. Ukraina wdraża reformy i zdobywa zaufanie nie tylko wśród kibiców piłki nożnej, ale także w biznesie. Dzięki bardzo korzystnemu położeniu geograficznemu, dobrej infrastrukturze i stosunkowo taniej, a przy tym wysoko wykwalifikowanej sile roboczej, dużo zagranicznych inwestorów decyduje się obecnie na wybór Ukrainy. Znaczny zasób wysoko wykwalifikowanych pracowników, szczególnie w branży IT, sprzyja powstawaniu miejsc pracy. Jaka jest Ukraina dla naszych przedsiębiorców?

Aktualizacja: 25.05.2018 09:57 Publikacja: 25.05.2018 07:00

Jaka jest Ukraina dla polskich przedsiębiorców

Foto: Adobe Stock

Ostatnie lata przyniosły reformy, które sprzyjają polepszeniu klimatu inwestycyjnego. Najważniejsze z nich to walka z korupcją, zmiany w prawie czy dopasowanie do europejskich standardów. Od końca 2016 r. ukraińska gospodarka odnotowuje stały wzrost, a w 2017 roku realny wzrost PKB wynosił 2,1 proc. Oczekuje się, że ta tendencja utrzyma się, ponieważ napędzana jest inwestycjami, a także wzrostem konsumpcji gospodarstw domowych. Rośnie zainteresowanie Ukrainą inwestorów zagranicznych.

Co sprzyja przedsiębiorcom

Dzięki bardzo korzystnemu położeniu geograficznemu, dobrej infrastrukturze i stosunkowo taniej, a przy tym wysoko wykwalifikowanej sile roboczej, dużo zagranicznych inwestorów decyduje się obecnie na wybór Ukrainy. Znaczny zasób wysoko wykwalifikowanych pracowników, szczególnie w branży IT, sprzyja powstawaniu miejsc pracy. Najbardziej atrakcyjne dla inwestorów zagranicznych są wciąż profesje wymagające dużego nakładu pracy ręcznej. Głównie w regionach zachodniej i środkowej Ukrainy ulokowano liczne zakłady produkcyjne m.in. z branży meblowej, części samochodowych (produkcja kabli) oraz innych branż przemysłu lekkiego. Zachodnie firmy planują także duże inwestycje, np. budowę fabryk producentów meblowych i sprzętu zimowego.

Stworzenie nowych miejsc pracy powoduje zwiększenie zapotrzebowania na siłę roboczą. W związku z dużym odpływem ukraińskich pracowników, w tym również do Polski, zagraniczni inwestorzy decydują się na lokalizację inwestycji w centralnej i południowej Ukrainie. Zauważalny jest również wzrost płac. Jednak poziom wynagrodzeń jest nadal bardzo niski. Jak podaje Państwowa Agencja ds. Statystyki, w lutym 2018 roku na Ukrainie średnia pensja wynosiła 7828 UAH, co stanowi ekwiwalent ok. 260 euro. W Kijowie średnia pensja jest trzy razy wyższa od minimum i wynosi 12.124 UAH (ok. 400 euro).

Państwowe gwarancje

Interesy zagranicznych, w tym i polskich inwestorów chronione są poprzez obowiązujące na Ukrainie przepisy prawa oraz umowy międzynarodowe. Należą do nich ustawy o działalności inwestycyjnej z 18 września 1991 r. oraz o trybie inwestycji zagranicznych z 19 marca 1996 r., a także umowa pomiędzy Polską a Ukrainą o wzajemnym popieraniu i ochronie inwestycji z 12 stycznia 1993 r.

Zgodnie z przepisami tych aktów prawnych inwestorzy zagraniczni posiadają szerokie prawa i gwarancje państwowe, m.in.:

- równe traktowanie inwestorów krajowych i zagranicznych wobec stosowanych przepisów prawnych;

- inwestycje zagraniczne na Ukrainie nie podlegają nacjonalizacji;

- stabilność przepisów prawnych – w przypadku ich zmiany na niekorzyść inwestora zagranicznego ma on możliwość wnioskować o zastosowanie gwarancji, w przeciągu 10 lat od wejścia w życie nowych przepisów;

- transfer zysków, dochodów i innych środków uzyskanych w wyniku realizacji inwestycji zagranicznych.

Jednakowe zasady

Działalność mogą prowadzić osoby fizyczne i osoby prawne. Krajowe przepisy nie przewidują żadnych ograniczeń dla podmiotów zagranicznych. Praktycznie oznacza to, iż mogą one rejestrować i prowadzić działalność gospodarczą na tych samych zasadach, co ukraińskie osoby fizyczne lub prawne.

Inwestorzy zagraniczni najczęściej decydują się na otwarcie nowego podmiotu (zgodnie z ukraińskim prawem) lub na wykupienie części lub całości udziałów w już istniejącej spółce ukraińskiej. Podmioty zagraniczne mogą również otworzyć na Ukrainie przedstawicielstwo, które jednak pełni wyłącznie funkcje reprezentacyjne i nie posiada osobowości prawnej. Przedstawicielstwo działa w imieniu i na rzecz zagranicznego podmiotu, wykonując działania z zakresu wskazanego w świadectwie rejestracji.

Biznes tak, ale w jakiej formie

Najprostszą formą dla osób fizycznych jest jednoosobowa działalność gospodarcza - konieczna jest tylko rejestracja tej działalności. Zagraniczni inwestorzy decydują się najczęściej na prowadzenie działalności w formie spółki. Najbardziej rozpowszechniona wśród inwestorów zagranicznych jest spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (TOV). Obecnie na Ukrainie działa ok. 500 000 takich spółek. Wynika to z faktu, że procedura założenia jest stosunkowo prosta i nie wymagany jest żaden minimalny kapitał zakładowy. TOV może być założona przez jednego lub kilku wspólników. Kapitał założycielski podzielony jest na udziały, których wysokość określa statut. Udziały wspólnicy mogą wnosić w postaci pieniężnej lub w postaci aportów. Odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki, podobnie jak w polskiej spółce z o.o. jest ograniczona do wysokości ich udziałów. Rejestracja jest stosunkowo szybka i prosta: trwa od 2 do 3 dni roboczych. Rejestracja podatkowa natomiast zajmuje średnio do 15 dni roboczych.

W lutym tego roku została przyjęta nowa ustawa „O spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkach z rozszerzoną odpowiedzialnością", która wejdzie w życie 17 czerwca 2018 roku. Ustawa reguluje m.in. kwestie zakładania oraz funkcjonowania sp. z o.o. Wprowadza sporo nowych, wręcz rewolucyjnych dla ukraińskiego prawa zmian, mających zbliżyć je do standardów obowiązujących w europejskim prawodawstwie. Obecnie zarejestrowane i już działające spółki TOV są zobowiązane w przeciągu roku dopasować swoje statuty do wymagań nowej ustawy, głównie w zakresie zgromadzenia wspólników i organów zarządzania. Ustawa upraszcza wymagania co do statutu spółki i wprowadza wiele zmian w zakresie zwołania i przeprowadzenia zgromadzenia wspólników. Przewiduje możliwość utworzenia w spółce rady nadzorczej i dopuszcza zawieranie umów pomiędzy wspólnikami. Wiele zmian dotyczy wypłacania dywidendy i wniesienia udziałów do kapitału zakładowego oraz zbycia udziałów i wystąpienia ze spółki. Prace nad ustawą trwały wiele lat, a jej uchwalenie było długo wyczekiwane przez przedsiębiorców.

Założenie i rejestracja spółki akcyjnej (AO) sa bardziej skomplikowane i trwają dłużej. AO może być założona przez jednego lub kilku wspólników. Wymagany jest minimalny kapitał zakładowy w wysokości 1250 minimalnych wynagrodzeń (od 1 stycznia 2018 roku minimalne wynagrodzenie na Ukrainie wynosi 3723 UAH, co odpowiada kwocie ok. 120 euro). Ponadto przepisy wymagają zachowania odpowiednich procedur przy zwołaniu zgromadzenia wspólników. Nadzór nad działalnością spółki sprawuje Komisja Papierów Wartościowych. Z tychwzględów zagraniczni inwestorzy raczej rzadko decydują się na prowadzenie działalności w formie AO.

Ponadto mogą być tworzone: spółka z rozszerzoną odpowiedzialnością, spółka pełna (odpowiednik polskiej spółki jawnej) oraz spółka komandytowa.

W praktyce te formy działalności gospodarczej występują na Ukrainie dość rzadko ze względu na odpowiedzialność wspólników za zobowiązania spółki. Proste procedury założenia i ograniczona odpowiedzialność wspólników decydują o popularności TOV, a ostatnia reforma prawa z pewnością przyczyni się do jeszcze większej popularności tej formy prawnej.

Nabywanie nieruchomości

Zagraniczne osoby fizyczne i prawne mogą nabywać na Ukrainie nieruchomości, w tym budynki mieszkalne, przemysłowe, usługowe i działki budowlane. Cudzoziemcy mają tutaj takie same prawa i obowiązki jak obywatele Ukrainy. Nie ma także ograniczeń w zakresie prawa do najmu lub wynajmu pomieszczeń mieszkalnych czy przemysłowych. Prawo własności wpisywane jest do Rejestru Ziemskiego oraz Państwowego Rejestru Nieruchomości. Aktualne ceny nieruchomości są najniższe od 10 lat, co stwarza bardzo dogodne perspektywy dla zagranicznych inwestorów.

Natomiast ustawodawstwo Ukrainy nie dopuszcza w ogóle zbywania i nabywania gruntów rolnych (w tym nieużytki, pastwiska, etc). Obowiązuje tutaj tzw. moratorium, czyli zakaz sprzedaży ziemi rolnej. Zakaz ten przedłużany jest corocznie i wiąże się z reformą rolną, która mimo nacisków ze strony MFW (Międzynarodowego Funduszu Walutowego) i UE, jak dotąd nie została przeprowadzona.

Co w prawie pracy

Ukraiński Kodeks Pracy pochodzi z 1971 r. i był już kilkakrotnie zmieniany oraz przystosowywany do współczesnych warunków. Mimo to wciąż zawiera szereg regulacji pochodzących jeszcze z czasów socjalistycznych, które są bardzo korzystne dla pracowników. Obecnie przygotowywana jest reforma prawa pracy. Ostateczny termin jej zakończenia i uchwalenia nie jest jeszcze znany. Obowiązujące przepisy charakteryzuje wysokie sformalizowanie. Jednocześnie uregulowania dotyczące stosunku pracy są na tyle szerokie, aby ta kwestia nie stanowiła problemu dla inwestorów.

Cudzoziemcy mają prawo do zatrudnienia na Ukrainie, w tym również do obejmowania stanowiska dyrektora firmy. Wiąże się to jednak z koniecznością uzyskania zezwolenia na pracę i pozwolenia na pobyt na Ukrainie. Procedura uzyskania ww. zezwoleń nie jest skomplikowana i zajmuje około miesiąca.

Jakie podatki

Pomiędzy Polską a Ukrainą obowiązuje umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania, co w oznacza, że w przypadku osób fizycznych, przy spełnieniu określonych warunków formalnych polscy rezydenci mogą być zwolnieni z opodatkowania w Polsce dochodów, które uzyskali na Ukrainie.

W ostatnich latach kilkakrotnie wprowadzano znaczące zmiany w prawie podatkowym, m.in. w zakresie procedur podatkowych i zwrotu podatku.

Na Ukrainie wyróżnia się następujące rodzaje podatków:

- Podatek od dochodu przedsiębiorstw (CIT), którego podatnikami są spółki-rezydenci, którzy otrzymują dochód na Ukrainie i poza Ukrainą, jak również spółki-nierezydenci, którzy uzyskują dochód ze źródeł pochodzenia ukraińskiego. Stawka CIT dla spółek-rezydentów wynosi 18 proc., przy czym w zależności od rodzaju działalności możliwe są inne stawki (np. działalność ubezpieczeniowa). Dochody spółek-nierezydentów opodatkowane są na poziomie 15 proc.

- Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT), którego podatnikami są rezydenci i nierezydenci. Stawka PIT wynosi 18 proc. – od dochodów uzyskanych z samodzielnej i niesamodzielnej działalności, odsetek itd., 9 proc. od dochodów z zagranicznych dywidend, 5 proc. od dochodów z krajowych dywidend.

- Podatek od nieruchomości, którego podatnikami są osoby prawne i fizyczne, w tym również nierezydenci właściciele nieruchomości (mieszkań, domów i działek). Wysokość podatku zależy od położenia nieruchomości i płacona jest za każdy metr kwadratowy.

- VAT nalicza się na dostawę towarów i świadczenie usług na obszar celny Ukrainy, jak również na transakcje związane z importem i eksportem towarów i usługi transportowe. Stawka podstawowa wynosi 20 proc., a dla produktów farmaceutycznych jest to 7 proc. Przedsiębiorcy mają obowiązek zarejestrowania się jako podatnicy VAT, jeżeli łączna wartość dostarczonych towarów i usług w ostatnich 12 miesiącach przekracza 1 mln UAH. Poniżej tej sumy rejestracja jako podatnika VAT jest dobrowolna. Od 2015 r. obowiązuje jeden publiczny rejestr wniosków o zwrot VAT. Zwrot VAT przebiega obecnie dość sprawnie.

- Jednolita stawka 22 proc. na obowiązkowe ubezpieczenie społeczne, opłacana przez pracodawcę jednocześnie z wypłatą wynagrodzenia.

- W związku z konfliktem zbrojnym na wschodzie kraju wprowadzono podatek wojskowy w wysokości 1,5 proc. Płacą go rezydenci i nierezydenci, a potrącany jest od wynagrodzeń oraz innych dochodów. Za jego odprowadzanie odpowiedzialny jest pracodawca.

- Podatek ekologiczny, który płacą osoby prawne prowadzące działalność gospodarczą na Ukrainie. Wysokość podatku zależy od ilości i rodzaju substancji zanieczyszczających środowisko naturalne, które dana osoba prawna emituje w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.

- Podatek transportowy uiszczany jest przez właścicieli pojazdów zarejestrowanych na terytorium Ukrainy (osoby prawne i fizyczne, rezydenci i nierezydenci) i tylko za pojazdy młodsze niż 5 lat oraz takie, których wartość przekracza 375 minimalnych płac.

- Aby ułatwić prowadzenie księgowości małych i średnich przedsiębiorstw, wprowadzono uproszczony system podatkowy. Dla tego rodzaju firm wprowadzono specjalne warunki opodatkowania. Stawka podatku zależy od zakwalifikowania danej firmy do jednej z czterech grup oraz od rodzaju działalności.

- Podatek akcyzowy. —Beata Pankowska-Lier

Współpraca z UE

Poprzez podpisanie Umowy Stowarzyszeniowej z Unią Europejską w 2014 r. Ukraina dąży do osiągnięcia integracji gospodarczej z krajami UE. Umowa przewiduje utworzenie strefy wolnego handlu DCFTA, a Ukraina osiągnęła wiele korzyści od momentu jej podpisania.

Od 2014 roku kraje UE stały się najważniejszym partnerem handlowym dla ukraińskich producentów. Udział ukraińskiego eksportu do UE w 2017 r. wynosił 40,4 proc., co stanowi 20,0 mld USD i oznacza wzrost o 21 proc. w porównaniu do roku 2016. Eksport towarów to równowartość 17,5 mld USD, a eksport usług to ekwiwalent 3,3 mld USD. Ukraina eksportuje do UE przede wszystkim metale, ziarna, maszyny elektryczne i urządzenia, rudy i żużel, tłuszcze i oleje, drewno i produkty z drewna. Najwięksi partnerzy handlowi Ukrainy w UE to Holandia, Hiszpania, Włochy, Polska, Francja i Niemcy. Ukraina zajmuje także 8. miejsce pod względem dostawców produktów rolnych do Unii.

Do 2014 roku 30 proc. ukraińskiego eksportu szło do Rosji. Natomiast w 2015 ta liczba spadła radykalnie do 13 proc.. Od tego czasu eksport towarów do krajów UE systematycznie wzrasta, co jest dowodem na to, że DCFTA ma pozytywny wpływ na ukraińską gospodarkę.

DCFTA zostanie w pełni wdrożona w ciągu kolejnych 6 lat. W szczególności ukraiński eksport będzie korzystał z dostosowania ukraińskich przepisów i norm do przepisów i norm unijnych. Ta głęboka integracja prawodawstwa w zakresie bezpieczeństwa żywności i konsumentów oraz harmonizacja norm dotyczących towarów przemysłowych, rolnych i dóbr konsumpcyjnych jeszcze bardziej otworzy rynek UE. Będzie to jednak wymagać znacznego wysiłku ze strony władz ukraińskich, aby jak najszybciej przeprowadzić i wdrożyć zapoczątkowane reformy... W tym procesie UE nadal stoi ramię w ramię z Ukrainą: znaczna część pomocy ze strony Unii ma na celu ułatwienie realizacji reform przewidzianych w porozumieniu.

Umowa Stowarzyszeniowa przewiduje także stopniowe zbliżenie ustawodawstwa ukraińskiego w sferze zamówień publicznych do przepisów unijnych. Aby zapewnić otwarte, sprawiedliwe i przejrzyste warunki udziału w zamówieniach publicznych, Ukraina przystąpiła w 2016 roku do porozumienia Światowej Organizacji Handlu w sprawie takich zamówień (GPA). Warto zaznaczyć, że obecnie wielu przedsiębiorców z Polski bierze udział w zamówieniach publicznych na Ukrainie. Stwarza to nowe perspektywy dla polskich firm.

Konflikt zbrojny na wschodzie Ukrainy jest w dalszym ciągu aktualny, jednak jego wpływ na obecny rozwój gospodarczy kraju oraz na inwestycje zagraniczne nie jest dominujący.

Zdaniem eksperta

dr Beata Pankowska-Lier, wicedyrektor Centrum Prawa Polskiego na Narodowym Uniwersytecie Kijowskim im. Tarasa Szewczenki, adwokat w biurze Rödl & Partner w Kijowie

Dzięki zmianom w prawie spółek, prawie podatkowym oraz w innych obszarach, Ukraina powoli odzyskuje zaufanie wśród zagranicznych inwestorów, a rząd deklaruje kontynuację reform. Stopniowy wzrost zarobków prowadzi do wzrostu siły nabywczej społeczeństwa. To stwarza szanse dla wielu przedsiębiorców z Polski, ponieważ nie można zapominać, że Ukraina z 42 milionami mieszkańców tworzy ogromny rynek zbytu, a polskie produkty cieszą się dużym popytem ze względu na dobrą jakość i przystępną cenę w porównaniu z produktami z innych krajów zachodnich.

Zdaniem eksperta

dr hab. Marcin Jamroży, prof. SGH, doradca podatkowy i radca prawny, partner w warszawskim biurze Rödl & Partner

Na Ukrainie widoczna jest potrzeba innowacji gospodarki, co stwarza możliwości dla inwestorów zagranicznych. Stopy podatkowe w porównaniu z innymi krajami są niskie. Do tej pory nie powstały wolne strefy ekonomiczne, które gwarantowałyby prowadzenie działalności na preferencyjnych warunkach. Mimo to wiele firm decyduje się na lokalizację inwestycji na Ukrainie, ponieważ brak ulg podatkowych kompensują niskie koszty pracy oraz atrakcyjne ceny gruntów.

Polscy inwestorzy, którzy posiadają udziały w kapitale zakładowym firmy ukraińskiej, mają prawo do dywidendy od zysku. Stopa podatkowa to 15 proc. i potrącana jest od całej dywidendy. Zgodnie z Konwencją o unikaniu podwójnego opodatkowania między Polską i Ukrainą wypłacana dywidenda podlega obniżonej stawce podatku w wysokości 5 proc. obliczanej od łącznej kwoty przeznaczonej do wypłaty dywidendy. Niezbędne jest jednak przedłożenie tzw. certyfikatu rezydencji, który potwierdzi status rezydenta podatkowego z Polski. Dodatkowo firma polska musi być też właścicielem co najmniej 25 proc. wszystkich udziałów firmy ukraińskiej. W przeciwnym razie stawka podatku od dywidendy to 15 proc.

Ostatnie lata przyniosły reformy, które sprzyjają polepszeniu klimatu inwestycyjnego. Najważniejsze z nich to walka z korupcją, zmiany w prawie czy dopasowanie do europejskich standardów. Od końca 2016 r. ukraińska gospodarka odnotowuje stały wzrost, a w 2017 roku realny wzrost PKB wynosił 2,1 proc. Oczekuje się, że ta tendencja utrzyma się, ponieważ napędzana jest inwestycjami, a także wzrostem konsumpcji gospodarstw domowych. Rośnie zainteresowanie Ukrainą inwestorów zagranicznych.

Co sprzyja przedsiębiorcom

Pozostało 97% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe