Zobowiązanie solidarne: zapłacić może tylko jeden z kilku dłużników

Aż do zupełnego zaspokojenia wierzyciela wszyscy dłużnicy solidarni pozostają zobowiązani >patrz przykład 1–2.

Przykład 1

Spółka cywilna składa się z trzech wspólników. Jej wspólnicy zalegają z zapłatą kwoty 25 tys. zł. Wierzyciel może więc wytoczyć powództwo o zapłatę tej sumy (albo jej części) w następujących wariantach: solidarnie przeciwko wszystkim jej wspólnikom, solidarnie przeciwko jedynie dwóm z nich albo tylko przeciwko jednemu wspólnikowi.

Przykład 2

Sytuacja jak w przykładzie 1. Założenie: pozew o zapłatę 25 tys. zł wierzyciel wytoczył tylko przeciwko dwóm wspólnikom s.c., tj. paniom Agnieszce i Adriannie. Powództwo zostało uwzględnione, a wszczęte przeciwko nim postępowanie komornicze doprowadziło do wyegzekwowania 20 tys. zł. Zatem również trzeci wspólnik (pani Inga) jest solidarnie zobowiązany wraz z paniami Agnieszką i Adrianną do zapłaty pozostałych 5 tys. zł. Nie ma znaczenia, że pani Inga nie występowała w procesie w charakterze pozwanej.

Działania i zaniechania jednego z dłużników solidarnych nie mogą szkodzić współdłużnikom. To są zachowania, które mogą pogorszyć pozycję pozostałych dłużników zarówno względem wierzyciela, jak i w stosunkach wewnętrznych między nimi. Do grupy tych zachowań można zaliczyć m.in. zrzeczenie się zarzutu przedawnienia czy uznanie roszczenia >patrz przykład 3–4.

Przykład 3

Sytuacja jak w przykładzie 2, przy czym wierzyciel wystąpił przeciwko paniom Agnieszce i Adriannie z przedawnionym roszczeniem (o 25 tys. zł). Pani Adrianna w toku procesu oświadczyła, że zrzeka się korzystania z przedawnienia. Nie wyklucza to podniesienia tego zarzutu przez panią Agnieszkę, a nadto ewentualnie przez panią Ingę.

Przykład 4

Sytuacja jak w przykładzie 3, z tą różnicą, że pani Adrianna w pisemnej odpowiedzi na przedsądowe wezwanie do zapłaty 25 tys. zł bez porozumienia z pozostałymi wspólniczkami uznała roszczenie wierzyciela. Zachowanie pani Adrianny nie pozbawia pań Ingi i Agnieszki możliwości domagania się w toku ewentualnego procesu oddalenia powództwa.

Przerwanie lub zawieszenie biegu przedawnienia w stosunku do jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników >patrz przykład 5–6.

Bieg przedawnienia się nie rozpoczyna, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

* co do roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom – przez czas trwania władzy rodzicielskiej;

* co do roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę – przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli;

* co do roszczeń, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa;

* co do wszelkich roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju – przez czas trwania przeszkody.

Bieg przedawnienia przerywa się:

* przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia;

* przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje;

* przez wszczęcie mediacji.

Przykład 5

Dłużnik, tj. jeden z trzech wspólników s.c. (pan Kamil), uznał na piśmie roszczenie (dług w kwocie 30 tys. zł). Uznanie roszczenia powoduje przerwanie biegu przedawnienia, które biegnie wówczas na nowo od daty owego uznania. Czynność ta odniesie więc skutek tylko względem pana Kamila, nie zaś wobec pozostałych dwóch wspólników s.c.

Przykład 6

Sp.j. dochodzi zapłaty 10 tys. zł od jednego z dwóch byłych wspólników s.c. (pana Piotra). W miejscowości, w której jest miejsce jego zamieszkania, wybuch gazu zniszczył budynek sądu rejonowego (pozew należało skierować do tego właśnie sądu). Spółka nie może w rezultacie wytoczyć powództwa o zapłatę 10 tys. zł przeciwko niemu. Przeciwko drugiemu zaś wspólnikowi (tj. panu Pawłowi) nie zamierza, gdyż nie dysponuje on majątkiem. Z uwagi na to, iż zachodzi przypadek siły wyższej powodujący zawieszenie rozpoczętego biegu przedawnienia roszczenia o zapłatę, owo zawieszenie nie będzie skutkować wobec pana Pawła, a jedynie względem pana Piotra.

Zwolnienie z długu lub zrzeczenie się solidarności przez wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych nie ma skutku względem współdłużników >patrz przykład 7–8. W przeciwieństwie do zwolnienia z długu zrzeczenie się solidarności do wygaśnięcia zobowiązania nie prowadzi. Polega ono na tym, że w wyniku umowy między wierzycielem a jednym z dłużników solidarnych jest wskazywana część (kwota), do której odpowiada dany dłużnik, pozostali nadal będą solidarnie odpowiadać za cały dług.

Przykład 7

Panie Karolina i Eryka (dłużniczki solidarne) nie uiściły na rzecz pani Tatiany kary umownej za opóźnienie w realizacji robót budowlanych 40 tys. zł. Z uwagi na to, że opóźnienie nie było długie, pani Tatiana wysłała do pani Karoliny e-maila (6 maja 2016 r.), w którym poinformowała, że zwalnia ją z długu i prosi o akceptację tego zwolnienia do 13 maja 2016 r. do godz. 16, zaznaczając, że brak odpowiedzi w terminie zinterpretuje jako brak aprobaty, a dług będzie istniał. Pani Karolina oświadczyła w mailu z 12 maja 2016 r., że zwolnienie przyjmuje. Jej zobowiązanie wygasło. Zwolnienie z długu pani Karoliny nie odnosi skutku wobec pani Eryki, która ciagle jest zobowiązana do zapłaty kary umownej 40 tys. zł na rzecz pani Tatiany.

Przykład 8

Sytuacja jak w przykładzie 2, przy czym wierzyciel zawarł z panią Agnieszką umowę, na podstawie której ta ostatnia została zobowiązana do zapłaty 5 tys. zł z całej należności 25 tys. zł. Jest to dopuszczalne. Panie Adrianna i Inga pozostają nadal solidarnie zobowiązane do zapłaty 25 tys. zł.

Wyeksponować należy, że zarówno zwolnienie z długu, jak i zrzeczenie się solidarności wywierają skutek wyłącznie między wierzycielem a tym dłużnikiem, wobec którego zostały dokonane. Nie wyłącza to prawa do podnoszenia roszczeń regresowych wyznaczonych przez stosunek wewnętrzny między współdłużnikami.

Odnowienie dokonane między wierzycielem a jednym z dłużników solidarnych zwalnia współdłużników, chyba że wierzyciel zastrzegł, iż zachowuje przeciwko nim swe prawa >patrz przykład 9–10.

Przykład 9

Pani Julita (prowadzi własną firmę) udzieliła trzem swoim kontrahentom (również przedsiębiorcom), tj. paniom Martynie, Wiktorii i Agacie, pożyczki 60 tys. zł z obowiązkiem jej solidarnego zwrotu. Kiedy nadszedł termin zwrotu tej pożyczki, pani Wiktoria zaproponowała pani Julicie zawarcie umowy nowacyjnej polegającej na sprzedaży na rzecz tej ostatniej wózka widłowego B-564 za cenę 50 tys. zł. Pani Julita na to przystała. Panie Martyna i Agata nie będą zatem zobowiązane do solidarnego zwrotu na rzecz pani Julity kwoty 10 tys. zł, ponieważ z umowy nowacyjnej nic odmiennego nie wynika.

Przykład 10

Sytuacja jak w przykładzie 9, przy czym w umowie nowacyjnej zastrzeżono, że pani Julita będzie dochodzić solidarnego zwrotu 10 tys. zł z tytułu udzielonej pożyczki od pań Martyny i Agaty. Taki zapis jest dopuszczalny. Nowacja dokonana między paniami Julitą i Wiktorią nie zwolniła więc z zobowiązania pań Martyny i Agaty.

Zwłoka wierzyciela względem jednego z dłużników solidarnych ma skutek także względem współdłużników >patrz przykład 11.

Przykład 11

Jeden z byłych wspólników s.c. (pani Paulina) uzgodnił z wierzycielem (panią Emilią), że zapłata należności nastąpi do 10.05.2016 r. Kiedy nadszedł ustalony dzień zapłaty, pani Emilia odmówiła jednak przyjęcia świadczenia, nie uzasadniając swojej decyzji. Znajduje się ona zatem w zwłoce, co wywołuje skutek nie tylko względem pani Pauliny, ale również pań Patrycji i Antoniny, tj. pozostałych dwóch eksuczestników spółki cywilnej.

Dłużnik solidarny może się bronić zarzutami, które przysługują mu osobiście względem wierzyciela, jak również tymi, które ze względu na sposób powstania lub treść zobowiązania są wspólne wszystkim dłużnikom. Zarzuty te można więc podzielić na trzy grupy:

* takie, które przysługują osobiście wobec wierzyciela, czyli te przysługujące konkretnemu dłużnikowi solidarnemu i są związane z jego właściwościami lub działaniami albo dokonanymi przez niego z wierzycielem czynnościami prawnymi, które uwalniają go z zobowiązania lub korzystnie zmieniają jego treść, np. brak zdolności do czynności prawnych tego dłużnika czy rozłożenie mu zobowiązania na raty, odroczenie terminu płatności),

* takie, które są wspólne dla wszystkich dłużników ze względu na sposób powstania (np. niezachowanie formy czynności prawnej zastrzeżonej pod rygorem nieważności),

* takie, które są wspólne dla wszystkich dłużników ze względu na treść zobowiązania (np. złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego) >patrz przykład 12.

Przykład 12

Pani Ida wystąpiła przeciwko pani Donacie, tj. jednemu z trzech ekswspólników s.c., z pozwem o 65 tys. zł. Kwota ta została jednak dwa miesiące wcześniej złożona do depozytu sądowego przez panią Teodozję (drugiego byłego wspólnika ww. s.c.). Złożenie to było ważne. Pani Donata może powołać się na tę okoliczność, domagając się oddalenia powództwa w całości.