Mocą art. 5 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych (dalej: ustawa o terminach zapłaty) ustawodawca wprowadził zasadę, zgodnie z którą w obrocie B2B, wierzycielowi przysługuje uprawnienie do żądania zapłaty odsetek ustawowych. Odsetek można domagać się po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia świadczenia i doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, do dnia zapłaty, ale nie dłużej niż do dnia wymagalności świadczenia pieniężnego.
Przepis ten ma charakter bezwzględnie obowiązujący, co oznacza, że postanowienia stron wyłączające lub ograniczające zasadę naliczania odsetek są nieważne, a w ich miejsce stosuje się przepisy ustawy o terminach zapłaty.
Stosowanie sztywnych reguł naliczania odsetek za nieterminowe regulowanie zobowiązań nie zawsze spotyka się jednak z aprobatą przedsiębiorców (np. w rozliczeniach w ramach grup kapitałowych). W związku z tym, wierzyciele często decydują się na umorzenie naliczonych już odsetek.
Metoda kasowa
W zakresie ustalania przychodu z tytułu odsetek, ustawa o CIT wprowadza reguły odrębne od ogólnych zasad określania przychodu z prowadzonej działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 2 ustawy o CIT do przychodów nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nieotrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek. Zatem, w przeciwieństwie do przychodu z tytułu działalności gospodarczej (art. 12 ust. 3 ustawy o CIT), odsetki nie stanowią przychodu w momencie, w którym są tylko należne. Podatnik będzie zobowiązany rozpoznać przychód podatkowy dopiero w momencie faktycznego otrzymania odsetek, co wynika a contrario z przywołanego art. 12 ust. 4 pkt 2 ustawy o CIT. Ustawa ta zawiera analogiczne postanowienia w zakresie ustalania kosztów podatkowych z tytułu zapłaconych odsetek. Te mogą zostać zaliczone do rachunku kosztów podatkowych dopiero w momencie zapłaty (art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o CIT). Do momentu ich otrzymania (przekazania) odsetki pozostają zatem neutralne podatkowo.
Muszą być otrzymane
Jednocześnie, organy podatkowe, wskazując na metodę kasową rozliczania odsetek, stoją na stanowisku, że ich umorzenie nie wiąże się z obowiązkiem rozpoznania przychodu podatkowego po stronie dłużnika. Brak rzeczywistego wpływu środków z tytułu odsetek uniemożliwia zatem rozpoznanie przychodu. Według ustawy o CIT przychodami są w szczególności: wartość otrzymanych rzeczy lub praw, a także wartość innych świadczeń w naturze, w tym wartość rzeczy i praw otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń (art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT). Przepis uzależnia jednak rozpoznanie przychodu od otrzymania świadczeń. Natomiast umorzenie nie wiąże się z rzeczywistym otrzymaniem przysporzenia. Z tych powodów organy podatkowe twierdzą, że brak jest podstaw do rozpoznania przychodu z tytułu umorzonych odsetek (por. interpretację indywidualną DKIS z 4 grudnia 2017 r., 0111-KDIB2-1.4010.194. 2017.2.JP, interpretację indywidualną DIS w Katowicach z 8 kwietnia 2016 r., IBPB-1-1/4510-50/16/SG).