Ochrona prawna wyglądu produktu farmaceutycznego

Klienci dokonujący zakupu produktów farmaceutycznych zwracają uwagę na wygląd produktu, szczególnie wtedy, kiedy mają możliwość dokonania wyboru pomiędzy produktami o takich samych właściwościach leczniczych. Atrakcyjny wygląd zwiększa wartość produktu, podnosi jego atrakcyjność i przyciąga uwagę klientów, co stanowi istotny element promocji pozwalający zyskać przewagę konkurencyjną na rynku.

Ponieważ opracowanie wyglądu produktu farmaceutycznego, który będzie atrakcyjny dla klientów wymaga wiele wysiłku, starań oraz nakładów finansowych, warto od samego początku pamiętać o zabezpieczeniu rezultatów takiej kreatywnej pracy tak, aby nikt nie mógł z niej bez naszej zgody korzystać.

Czytaj także: Koronawirus: jak działa ochrona własności intelektualnej podczas pandemii

W przypadku wyglądu produktu farmaceutycznego najczęściej wykorzystywaną kategorią praw wyłącznych jest wzór przemysłowy, który pozwala uzyskać ochronę dla wyglądu produktu, oferując przy tym prostą i szybką procedurę jego uzyskiwania.

Wzór przemysłowy

Przez wzór przemysłowym rozumie się wygląd całości lub części produktu, który został mu nadany w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację. W związku z tym ochroną poprzez rejestrację wzoru przemysłowego w przypadku produktu farmaceutycznego można objąć np. kształt opakowania, kształt samego produktu, etykietę, ornamentację, kolorystykę, itd.

Warunki jakie musi spełniać wygląd produktu farmaceutycznego, aby mógł być skutecznie chroniony poprzez rejestrację wzoru przemysłowego to nowość i indywidualny charakter. W praktyce oznacza to, że wygląd produktu musi różnić się od tego co do tej pory było znane na rynku, na tyle, aby wywoływało odmienne ogólne wrażenie na użytkowniku takich produktów.

Utrzymywanie w tajemnicy

Dla skutecznej ochrony wyglądu produktu farmaceutycznego poprzez jego rejestrację jako wzoru przemysłowego, kluczowe znaczenie będzie miało utrzymanie go w tajemnicy do momentu złożenia wniosku o rejestrację. Wygląd produktu farmaceutycznego, który zostanie ujawniony, np. poprzez wprowadzenie produktu do obrotu lub umieszczenie w katalogu, ulotce reklamowej, nie będzie uważany za nowy.

Prawo niektórych krajów (w tym Polski) przewiduje wyjątek od zasady nowości, który polega na tym, że możliwa jest rejestracja wzoru przemysłowego, mimo, że został on udostępniony publicznie. Musi zostać jednak spełniony jeden warunek, a mianowicie ujawnienie to musi być dokonane przez ubiegającego się o rejestrację w okresie nie dłuższym niż dwanaście miesięcy przed złożeniem wniosku o rejestrację.

Należy jednak pamiętać, że nie we wszystkich krajach ten wyjątek od zasady nowości obowiązuje i przed podjęciem decyzji o skorzystaniu z niego bezpiecznie jest upewnić się czy prawo kraju, w którym planujemy produkować lub oferować produkty farmaceutyczne taki wyjątek przewiduje.

Wyjątek od zasady nowości wydaje się być bardzo atrakcyjnym rozwiązaniem, pozwalającym na przetestowanie czy dany wygląd produktu faktycznie sprawdzi się w warunkach rynkowych.

Należy jednak mieć na uwadze, że poza pozytywnym aspektem, korzystanie z wyjątku od zasady nowości niesie za sobą pewne ryzyko. A mianowicie może się zdarzyć, że inny przedsiębiorca, świadomie bądź nie, ubiegnie nas i zarejestruje przed nami wzór przemysłowy bardzo podobny bądź nawet identyczny do wyglądu naszego produktu. W rezultacie konieczne będzie podjęcie działań prawnych w celu unieważnienia rejestracji takiego wzoru przemysłowego, co jest czasochłonne, wymaga zgromadzenia odpowiednich dowodów i generuje dodatkowe koszty.

Uwzględniając powyższe zagrożenie, warto dobrze rozważyć decyzję o skorzystaniu z wyjątku od zasady nowości i ocenić, czy jesteśmy gotowi ponieść ryzyko jakie się z tym wiąże.

Rejestracja wzoru przemysłowego

Ochrona wynikająca z rejestracji wzoru przemysłowego jest ograniczona do określonego terytorium (jest to zwykle terytorium danego państwa lub regionu). Aby uzyskać ochronę dla wyglądu produktu farmaceutycznego należy złożyć wniosek o rejestrację wzoru przemysłowego w urzędzie ds. własności intelektualnej właściwym dla terytorium, na którym wzór ma być chroniony.

W związku z tym podejmując decyzję o ochronie wyglądu produktu farmaceutycznego poprzez rejestrację wzoru przemysłowego należy się zastanowić, na jakim terytorium planujemy oferować produkt. W zależności od terytorium na jakie się zdecydujemy, będziemy mieć do wyboru następujące tryby: krajowym, wspólnotowym lub międzynarodowym.

Na terytorium Polski ochronę wyglądu produktu farmaceutycznego poprzez rejestrację wzoru przemysłowego można uzyskać zarówno w trybie krajowym, wspólnotowym jak i międzynarodowym.

Jeżeli wzór ma być chroniony wyłącznie na terytorium w Polski to należy dokonać rejestracji wzoru w Urzędzie Patentowym RP. Z kolei, jeśli poza Polską interesują nas kraje członkowskie Unii Europejskiej, to należy dokonać rejestracji wzoru wspólnotowego w Urzędzie Harmonizacji Rynku Wewnętrznego (OHIM) mającym siedzibę w Hiszpanii.

Natomiast w przypadku, gdy planowana jest produkcja lub oferowanie produktu farmaceutycznego również na innych rynkach niż Polska czy kraje członkowskie Unii Europejskiej, to możliwe są dwa tryby: krajowy i międzynarodowy.

W trybie międzynarodowym, tzw. system haski, można uzyskać ochronę dla krajów które przystąpiły do tego systemu, a są to Albania, Armenia, Azerbejdżan, Bośnia i Hercegowina, Botswana, Brunei, Czarnogóra, Egipt, Gruzja, Ghana, Islandia, Japonia, Kirgistan, Lichtenstein, Macedonia, Mołdawia, Mongolia, Namibia, Oman, Republika Korei, Rwanda, Wyspy Świętego Tomasza i Książęca, Serbia, Singapur, Szwajcaria, Syria, Tadżykistan, Tunezja, Turcja, Ukraina, USA czy Afrykańska Organizacja własności przemysłowej. O ochronę w trybie międzynarodowym należy się ubiegać w Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) mającej siedzibę w Szwajcarii.

Jeśli kraj, w którym konieczne jest uzyskanie ochrony, nie został wymieniony powyżej, to pozostaje krajowy tryb rejestracji wzoru przemysłowego.

Korzyści z rejestracji wzoru przemysłowego

Rejestracja wzoru przemysłowego w Polsce lub Unii Europejskiej daje wyłączność na korzystanie z niego w sposób zarobkowy lub zawodowy przez okres 25 lat, i obejmuje m.in. prawo zakazywania wytwarzania, używania, oferowania, wprowadzania do obrotu, importu czy eksportu, produktów wytworzonych według wzoru.

Ochrona wynikająca z zarejestrowania wzoru przemysłowego obejmuje każdy wzór, który na zorientowanym użytkowniku nie wywołuje odmiennego ogólnego wrażenia, biorąc pod uwagę zakres swobody twórczej przy opracowywaniu wzoru. Tak zdefiniowany zakres ochrony umożliwia sprzeciwianie się przez właściciela wzoru wprowadzaniu na rynek produktów, które stanowią dokładne kopie zarejestrowanego wzoru przemysłowego, ale również produktów podobnych, jeśli wywołują takie samo ogólnego wrażenie co zarejestrowany wzór przemysłowy.

Ponadto, zarejestrowany wzór przemysłowy jest istotną wartością niematerialną przedsiębiorstwa, stanowiąc jeden z aktywów podnoszących jego wartość.

Zarejestrowany wzór przemysłowy może być także przedmiotem sprzedaży lub licencji, a więc stanowić dodatkowe źródło dochodu dla przedsiębiorcy.

Właściciel zarejestrowanego wzoru przemysłowego może udzielić osobie trzeciej licencji na korzystanie z tego wzoru na określonych warunkach.

Warunki korzystania z zarejestrowanego wzoru przemysłowego są uzgadniane przez zainteresowane strony a następnie są szczegółowo sprecyzowane w umowie licencyjnej. Treść umowy licencyjnej definiuje zwykle terytorium, na jakim licencjobiorca może korzystać z zarejestrowanego wzoru przemysłowego, okres czasu na jaki licencja jest udzielana, a także czy jest to licencja wyłączna czy też niewyłączna.

Zagrożenia wynikające z braku ochrony

Przedsiębiorca, który nie chroni wyglądu produktu, naraża się na ryzyko nieuprawnionego wprowadzenia przez konkurenta do obrotu produktu wyglądającego identycznie lub łudząco podobnie. Takie nieuczciwe działanie konkurenta niesie za sobą ryzyko wprowadzenia w błąd potencjalnych klientów, którzy mogą być przekonani, że nabywając dany produkt farmaceutycznego, otrzymują towar oryginalny pochodzący od określonego producenta. Może to wpłynąć na zmniejszenie zysków przedsiębiorstwa, a także jeśli produkty konkurencji są gorszej jakości może zaszkodzić renomie przedsiębiorcy.

Brak zarejestrowanego wzoru przemysłowego powoduje, że działania prawne wobec konkurenta wprowadzającego do obrotu towary wyglądające identycznie lub łudząco podobnie, są dużo trudniejsze i bardziej kosztowne, ponieważ konieczne jest przeprowadzenie czasochłonnego i kosztownego postępowania dowodowego.