Ostatnia nowelizacja ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów (DzU z 2015 r., poz. 1634) wprowadziła istotne zmiany proceduralne w zakresie oceny niedozwolonych klauzul umownych stosowanych w obrocie z konsumentami. Chociaż nie zmieniło się najważniejsze. Tak jak do tej pory przedsiębiorcom nie wolno ich stosować.
Jednoznaczny zakaz
W wyniku nowelizacji do ustawy wprowadzono art. 23a. Zgodnie z nim zakazane jest stosowanie we wzorcach umów zawieranych z konsumentami niedozwolonych postanowień umownych, o których mowa w art. 3851 §1 Kodeksu cywilnego. Przypomnijmy, że chodzi tu o takie zapisy umowy (ogólnych warunków umów, regulaminów), które nie zostały uzgodnione indywidualnie z klientem, czyli w praktyce nie miał on na nie żadnego wpływu i jednocześnie kształtują one jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Wprawdzie rygor nieważności nie dotyczy postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, ale tylko wtedy, gdy zostały one sformułowane w sposób jednoznaczny. Jak dodaje § 2, jeżeli postanowienie nie wiąże konsumenta, strony są związane umową w pozostałym zakresie (jeżeli da się ją stosować z pominięciem zakwestionowanej klauzuli).
Z kolei § 3 i § 4 wyjaśniają, że nieuzgodnione indywidualnie są te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do klauzul przejętych z wzorca umowy zaproponowanego przez przedsiębiorcę. Co istotne, ciężar dowodu, że postanowienia zostało uzgodnione indywidualnie, spoczywa na tym, kto się na to powołuje. W praktyce obowiązek ten będzie zatem spoczywał na przedsiębiorcy.
Warto także dodać, że w przypadku umów zawieranych z konsumentami na podstawie wzorów lub regulaminów obowiązuje zasada wykładni prokonsumenckiej. Jak bowiem stanowi art. 385 § 2, wzorzec umowy powinien być sformułowany jednoznacznie i w sposób zrozumiały. Postanowienia niejednoznaczne tłumaczy się na korzyść konsumenta.
Usunąć skutki naruszenia
Wracając do znowelizowanej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów, to dodany do niej art. 23b wskazuje, że UOKiK (prezes urzędu) jeżeli stwierdzi, że jakiś konkretny zapis lub zapisy umowy mają taki niedozwolony charakter, wydaje decyzję. Stwierdza w niej niezgodność takiej klauzuli z prawem i zakazuje jej dalszego stosowania. Przytacza także treść takiego postanowienia. Wydając decyzję, urząd może określić środki (działania, zaniechania), jakie powinny zostać podjęte, w szczególności jakie powinien podjąć przedsiębiorca, w celu usunięcia skutków wywołanych stosowaniem zakazanych postanowień. Może to oznaczać dla przedsiębiorcy konieczność zobowiązania się np. do: