Uprawnienia przedsiębiorcy w czasie kontroli

Wizyta pracowników skarbówki może być szczególnie uciążliwa dla osób prowadzących działalność gospodarczą. Jednak nie każdy wie, że okryta złą sławą procedura przewiduje dla nich liczne przywileje.

Aktualizacja: 05.05.2018 11:16 Publikacja: 05.05.2018 11:06

Uprawnienia przedsiębiorcy w czasie kontroli

Foto: Fotolia.com

Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Zasady przeprowadzania kontroli zostały zawarte w Dziale VI ordynacji podatkowej (dalej: o.p.). Do kontroli podatkowej działalności gospodarczej stosuje się również przepisy rozdziału 5 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (dalej: p.p.), co wiąże się dla kontrolowanych z istotnymi przywilejami.

W tym artykule przedstawione zostaną korzystne dla przedsiębiorców regulacje (wynikające z obu ww. ustaw), związane z:

- dowodami zebranymi z naruszeniem przepisów;

- zakazem ponawiania kontroli w tej samej sprawie;

- zawiadomieniem o zamiarze wszczęcia kontroli;

- udziałem przedsiębiorcy w czynnościach kontrolnych;

- miejscem podejmowanych czynności;

- sposobem prowadzenia czynności kontrolnych.

Dowody mogą być nieskuteczne

Dowody przeprowadzone w toku kontroli z naruszeniem przepisów prawa nie mogą stanowić dowodu w postępowaniu podatkowym, jeżeli to naruszenie miało istotny wpływ na wynik kontroli (art. 46 ust. 3 p.p.). To oznacza, że dowód przeprowadzony (w ramach kontroli podatkowej) z istotnym naruszeniem przepisów nie może uzasadniać zwiększenia wymiaru podatku w późniejszym postępowaniu. Co więcej, wadliwie zebrane dowody nie mogą zaszkodzić podatnikowi również w postępowaniu karno-skarbowym. Artykuł 46 ust. 3 p.p. nie wyklucza jednak ponownego przeprowadzenia dowodu w ramach postępowania podatkowego (karno-skarbowego).

Tylko raz w jednej sprawie

W celu ochrony podatników przed nadużywaniem kontroli wprowadzono następujące ograniczenie:

W zakresie spraw rozstrzygniętych decyzją ostateczną organu podatkowego kontrola podatkowa nie może być ponownie wszczęta (art. 282a § 1 o.p.). W praktyce przedsiębiorca może powołać się na ten przepis, gdy organ wykonał kolejno następujące czynności:

1) wszczął kontrolę podatkową;

2) w związku z ustaleniami kontrolnymi wydał decyzję;

3) zawiadomił o zamiarze wszczęcia kontroli w tej samej sprawie.

Zakaz ponawiania kontroli nie ma zastosowania:

1) w sprawie stwierdzenia nieważności, stwierdzenia wygaśnięcia, uchylenia lub zmiany decyzji ostatecznej lub wznowienia postępowania (chodzi o nadzwyczajne tryby służące wzruszaniu decyzji ostatecznych),

2) w związku z uchyleniem lub stwierdzeniem nieważności decyzji przez sąd administracyjny,

3) w sprawie stwierdzenia nadpłaty, czyli w sytuacji, gdy podatnik złożył wniosek, związany z nienależnie wpłaconym podatkiem, a organ weryfikuje zasadność wniosku w ramach kontroli podatkowej.

Zasadniczo kontrola podatkowa nie powinna być dla przedsiębiorcy niespodzianką, dlatego organy zawiadamiają o zamiarze jej wszczęcia (zob. art. 282b o.p.).

Urzędnik nie przyjdzie bez zapowiedzi

Kontrolę wszczyna się nie wcześniej niż po upływie siedmiu dni i nie później niż przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia. Jeżeli kontrola nie zostanie wszczęta w terminie 30 dni od dnia doręczenia zawiadomienia, to rozpoczęcie kontroli wymaga ponownego zawiadomienia. Wszczęcie kontroli przed upływem siedmiu dni od dnia doręczenia zawiadomienia wymaga zgody lub wniosku kontrolowanego. Dowody zebrane w ramach kontroli, która została wszczęta poza tym okresem, nie będą mogły być wykorzystane w postępowaniu podatkowym.

Brak zawiadomienia o zamiarze wszczęcia kontroli podatkowej jest dopuszczalny w wyjątkowych przypadkach wymienionych w o.p. między innymi, gdy kontrola dotyczy:

- zasadności zwrotu VAT;

- kas rejestrujących;

- niezgłoszonej do opodatkowania działalności gospodarczej;

- opodatkowania przychodów nieznajdujących pokrycia w ujawnionych źródłach lub pochodzących ze źródeł nieujawnionych;

- przeciwdziałania popełnieniu przestępstwa skarbowego lub zabezpieczenia dowodów jego popełnienia (art. 282c o.p.).

Nowością jest możliwość – wynikająca z art. 48 ust. 5 p.p. – przeprowadzenia niektórych czynności przed upływem siedmiu dni. Są to:

- pobieranie próbek;

- przeprowadzanie oględzin (z wyłączeniem treści dokumentów);

- przeprowadzanie pomiarów.

Warto przeczytać upoważnienie...

Wszczęcie kontroli podatkowej następuje (zasadniczo) przez doręczenie kontrolowanemu upoważnienia do jej przeprowadzenia oraz okazanie legitymacji służbowej. Upoważnienia wydawane są na wzorach urzędowych (KON-W), które na odwrocie zawierają pouczenie o prawach i obowiązkach kontrolowanego.

Zawsze warto zapoznać się z treścią upoważnienia, ponieważ zakres kontroli nie może wykraczać poza ramy wskazane w tym piśmie. Ponadto nie stanowi podstawy do przeprowadzenia kontroli upoważnienie, które nie zawiera następujących elementów:

- oznaczenia organu, daty i miejsca wystawienia;

- wskazania podstawy prawnej;

- imienia i nazwiska kontrolującego;

- numeru legitymacji służbowej kontrolującego;

- oznaczenia kontrolowanego;

- określenia zakresu kontroli;

- daty rozpoczęcia i przewidywanego terminu zakończenia kontroli;

- podpisu osoby udzielającej upoważnienia, z podaniem zajmowanego stanowiska lub funkcji;

- pouczenia o prawach i obowiązkach kontrolowanego (art. 283 § 2 o.p.).

...i przyglądać się bacznie wszystkim czynnościom

Czynności kontrolne przeprowadza się w obecności kontrolowanego, reprezentanta kontrolowanego lub pełnomocnika, chyba że kontrolowany zrezygnuje z prawa uczestniczenia w czynnościach kontrolnych. Rezygnacja z tego uprawnienia następuje na piśmie, a w razie odmowy złożenia oświadczenia kontrolujący robi odpowiednią adnotację, dołączając ją do protokołu (art. 285 o.p.).

W przypadku gdy kontrolowany, jego reprezentant/pełnomocnik jest nieobecny, lecz nie zrezygnowano z prawa do uczestniczenia w kontroli, czynności kontrolne mogą być wykonywane w obecności pracownika kontrolowanego.

Aby umożliwić kontrolowanemu przygotowanie się do niektórych czynności, kontrolujący muszą go zawiadomić o miejscu i terminie przeprowadzenia dowodu z zeznań świadków lub opinii biegłych przynajmniej na trzy dni przed terminem ich przeprowadzenia (art. 289 o.p.). Brak zawiadomienia może skutkować dyskwalifikacją dowodów w postępowaniu podatkowym.

Zawiadomienia nie stosuje się, gdy kontrolowany jest nieobecny, a okoliczności sprawy uzasadniają natychmiastowe przeprowadzenie dowodu.

Nie tylko w siedzibie firmy

Czynności kontrolne prowadzone są w siedzibie kontrolowanego, w innym miejscu przechowywania dokumentacji oraz w miejscach związanych z prowadzoną przez niego działalnością. W przypadku gdy księgi podatkowe są prowadzone lub przechowywane poza siedzibą kontrolowanego, kontrolowany na żądanie kontrolującego obowiązany jest zapewnić dostęp do ksiąg w swojej siedzibie albo w miejscu ich prowadzenia lub przechowywania, jeżeli udostępnienie ich w siedzibie może w znacznym stopniu utrudnić prowadzenie przez kontrolowanego bieżącej działalności (art. 283 § 2 o.p.). Ponadto, kontrola lub poszczególne czynności kontrolne mogą być przeprowadzane również w siedzibie organu kontroli, jeżeli może to usprawnić prowadzenie kontroli. Warunkiem przeniesienia kontroli do organu jest wyrażenie na to zgody kontrolowanego (art. 285b o.p.). Z tego wynika, że gospodarzem kontroli podatkowej jest kontrolowany, a odstępstwa od tej zasady są dla przedsiębiorców korzystne.

Autor jest głównym specjalistą w Urzędzie Miasta Szczecin

W następnym numerze tygodnika (z 14 maja) zostaną omówione przywileje dotyczące:

- czasu prowadzenia kontroli podatkowej;

- zakazu prowadzenie więcej niż jednej kontroli jednocześnie;

- ograniczenia czasu trwania czynności kontrolnych;

- odpowiedzialności odszkodowawczej organu;

- możliwości zgłoszenia sprzeciwu;

- możliwości złożenia zastrzeżeń.

podstawa prawna: art. 46 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (DzU z 2018 r. poz. 646)

podstawa prawna: 281 – 292 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 201 ze zm.)

Czynności muszą być wykonywane w sposób profesjonalny

Czynności kontrolne powinny być przeprowadzane w sposób sprawny i możliwie niezakłócający funkcjonowania przedsiębiorstwa. W przypadku gdy kontrolowany wskaże na piśmie, że przeprowadzane czynności zakłócają w sposób istotny działalność gospodarczą, konieczność podjęcia takich czynności powinna być uzasadniona w protokole kontroli (art. 52 p.p.). Nieuzasadnione zakłócanie wykonywania działalności może stanowić podstawę do odpowiedzialności odszkodowawczej.

Celem kontroli podatkowej jest sprawdzenie, czy kontrolowani wywiązują się z obowiązków wynikających z przepisów prawa podatkowego. Zasady przeprowadzania kontroli zostały zawarte w Dziale VI ordynacji podatkowej (dalej: o.p.). Do kontroli podatkowej działalności gospodarczej stosuje się również przepisy rozdziału 5 ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (dalej: p.p.), co wiąże się dla kontrolowanych z istotnymi przywilejami.

W tym artykule przedstawione zostaną korzystne dla przedsiębiorców regulacje (wynikające z obu ww. ustaw), związane z:

Pozostało 93% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Praca, Emerytury i renty
Płaca minimalna jeszcze wyższa. Minister pracy zapowiada rewolucję
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Sądy i trybunały
Trybunał Konstytucyjny na drodze do naprawy. Pakiet Bodnara oceniają prawnicy
Mundurowi
Kwalifikacja wojskowa 2024. Kobiety i 60-latkowie staną przed komisjami