Podatkowe bariery podziału spółek kapitałowych

Nowelizacja ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, której przepisy zaczęły obowiązywać 1 stycznia 2018 r., objęła swoim zasięgiem również transakcje podziału. Podstawowa zasada neutralności podatkowej podziału spółki kapitałowej została nadal zachowana. Po analizie nowej regulacji powstaje jednak pytanie o jakość wprowadzonych zmian.

Publikacja: 20.04.2018 06:50

Podatkowe bariery podziału spółek kapitałowych

Foto: Fotolia.com

Warto zastanowić się nad skutkami w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych, jakie mogą powstać na podstawie tych zmian po stronie spółek nowo zawiązanej oraz przejmującej, do których trafia majątek spółki dzielonej.

Cztery formy

Kodeks spółek handlowych przewiduje cztery formy, w jakich może dojść do podziału spółki:

1. podział przez przejęcie,

2. podział przez zawiązanie nowej spółki,

3. podział przez przejęcie i przez zawiązanie nowej spółki, określany również jako „mieszany",

4. podział przez wydzielenie, które następuje na rzecz spółki już istniejącej lub nowo zawiązanej.

W przypadku podziału przez rozdzielenie, muszą istnieć co najmniej dwie spółki będące sukcesorkami podmiotu dzielonego. Obok klasycznego podziału, zwanego rozdzieleniem, w wyniku którego dochodzi do rozwiązania spółki, ulegającej podziałowi, występuje również podział przez wydzielenie. Wówczas spółka dzielona zachowuje swój byt prawny. Majątek dzielonej spółki może przejść na spółkę już istniejącą, tzw. przejmującą albo nowo zawiązaną. Możliwe sposoby przeprowadzenia podziału różnią się między sobą techniką jego przeprowadzenia. Istota pozostaje jednak taka sama. W wyniku podziału, z jednej strony dochodzi do przeniesienia majątku pomiędzy spółkami uczestniczącymi w nim, z drugiej – pomiędzy podmiotami zaangażowanymi w podział nie występują powiązania kapitałowe.

W nowo zawiązanej i przejmującej

Powstaje pytanie, jakie są skutki nowelizacji w podatku dochodowym w spółce nowo zawiązanej i przejmującej.

Stosownie do art. 12 ust. 1 pkt 8c u.p.d.o.p. w brzmieniu od 1 stycznia 2018 r., przychód stanowi ustalona na dzień łączenia lub podziału wartość majątku spółki przejmowanej lub dzielonej, otrzymanego przez spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną. Natomiast zasada neutralności podziału znajduje odzwierciedlenie w dodanym do u.p.d.o.p. art. 12 ust. 4 pkt 3e, zgodnie z którym do przychodów nie zalicza się wartości majątku spółki przejmowanej lub dzielonej otrzymanego przez spółkę przejmującą odpowiadającej wartości emisyjnej udziałów (akcji) przydzielonych udziałowcom (akcjonariuszom) spółek łączonych lub spółki dzielonej.

Po analizie wskazanej regulacji, powstaje pytanie o to, czy pominięcie w art. 12 ust. 4 pkt 3e ustawy o CIT spółki nowo zawiązanej stanowi wyraz braku precyzji ustawodawcy, czy też celowe działanie?

Jak czytamy w uzasadnieniu do rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne (Sejm VIII Kadencji, druk nr 1878): „Przepis art. 12 ust. 1 pkt 8c jest odpowiednikiem przepisu art. 10 ust. 2 pkt 1, a dokładniej normy wynikającej a contrario z tego przepisu w związku z obecnym art. 10 ust. 4." Dalej projektodawca wskazuje, że: „Przepis ten należy rozpatrywać w powiązaniu z dodawanym art. 12 ust. 4 pkt 3f. Zmiana dotycząca ust. 3 ma charakter dostosowawczy do regulacji wprowadzającej podział na źródła przychodów, stanowi ona, iż – co do zasady – również przychody z tego źródła powstawać będą na zasadzie memoriałowej (przychody należne). Wyjątek w tym zakresie dotyczyć ma przychodów o typowo kasowym charakterze, tj. przychodów z udziału w zyskach osoby prawnej (określonych w art. 7b pkt 1 i 2). Dodawane w ust. 4 art. 12 punkty 3e i 3f stanowią odpowiednik regulacji zawartej obecnie w art. 10 ust. 2. Zmiany dokonane w art. 12 ust. 1 pkt 12 mają charakter dostosowawczy (zmiana odesłań)."

Z uzasadnienia projektu wynika, że art. 12 ust. 4 pkt 3e oraz 3f u.p.d.o.p. mają stanowić odpowiednik regulacji, jaka była zawarta dotychczas w art. 10 ust. 2 u.p.d.o.p. Regulacja w brzmieniu obowiązującym do 31 grudnia 2017 r. stanowiła, że przy połączeniu lub podziale spółek:

1) dla spółki przejmującej lub nowo zawiązanej nie stanowi dochodu, o którym mowa w ust. 1, nadwyżka wartości otrzymanego przez spółkę przejmującą lub nowo zawiązaną majątku spółki przejmowanej lub dzielonej ponad nominalną wartość udziałów (akcji) przyznanych udziałowcom (akcjonariuszom) spółki przejmowanej lub dzielonej;

2) dla spółki przejmującej, która posiada w kapitale zakładowym spółki przejmowanej lub dzielonej udział w wysokości mniejszej niż 10%, dochód stanowi nadwyżka wartości przejętego majątku odpowiadająca procentowemu udziałowi w kapitale zakładowym spółki przejmowanej lub dzielonej nad kosztami uzyskania przychodu obliczonymi zgodnie z art. 15 ust. 1k lub art. 16 ust. 1 pkt 8; dochód ten określa się na dzień wykreślenia spółki przejmowanej lub dzielonej z rejestru albo na dzień wydzielenia.

Wydaje się, że ustawodawca, choć założył, że zmiany w zakresie brzmienia powyższych przepisów miały mieć charakter dostosowawczy, to jednak w sposób niezrozumiały pominął w art. 12 ust. 4 pkt 3e u.p.d.o.p. kwestie związaną z wyłączeniem powstania przychodu po stronie spółki nowo zawiązanej, nie uzasadniwszy tego w żaden sposób.

Zdaniem autorów

Czy jest wytłumaczenie dla takiej legislacji - Prof. dr hab. Adam Mariański, profesor w Katedrze Prawa Podatkowego UŁ, przewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych, partner w Mariański Group; Anita Pardej, prawnik w Departamencie Restrukturyzacji i Sukcesji Biznesu Kancelarii Prawno-podatkowej Mariański Group

Trudno znaleźć wytłumaczenie dla takiej techniki legislacyjnej. Należy bowiem zauważyć, że na gruncie obecnie obowiązującej regulacji, ustawodawca w sposób nieuzasadniony, różnicuje skutki związane z podziałem dla spółek nowo zawiązanych i spółek przejmujących. Brak odniesienia się wprost przez ustawodawcę do kwestii niepowstania przychodu po stronie spółki nowo zawiązanej, przy założeniu wynikającym z brzmienia art. 12 ust. 4 pkt 3e u.p.d.o.p., powoduje niczym nieuzasadnione różnicowanie podziału – w którym majątek spółki dzielonej przechodzi na spółkę nowo zawiązaną – od sytuacji, kiedy przechodzi on na spółkę przejmującą, a więc istniejącą w chwili dokonywania restrukturyzacji.

Wydawać się może, że taka konstrukcja przepisu art. 12 ust. 4 pkt. 3e u.p.d.o.p. może wynikać z braku legislacyjnej precyzji i pominięcia fragmentu przepisu art. 10 ust. 2 pkt. 1 u.p.d.o.p., w zakresie którym obowiązywał do 31 grudnia 2017 r. na etapie tworzenia jego odpowiednika (o czym obok).

Z uwagi na brak uzasadnienia takiego różnicowania oraz, co do zasady, dostosowawczy charakter zmian, a także istotę dokonania podziału, należy uznać, że art. 12 ust. 4 pkt 3e u.p.d.o.p. znajdzie zastosowanie do skutków podatkowych powstałych zarówno po stronie spółek przejmujących jak i nowo zawiązanych w wyniku dokonania podziału. Inne rozumienie wskazanej regulacji stoi w sprzeczności z wykładnią autentyczną, której dokonano w ramach uzasadnienia do ustawy oraz z zasadą zaufania obywateli do państwa i stanowionego prawa, w tym do rozstrzygnięć organów administracji.

W konsekwencji należy stwierdzić, że po stronie spółek nowo zawiązanych nie powstanie przychód w wysokości wartości majątku spółki dzielonej, jaki otrzyma spółka nowo zawiązana. Wskazana wartość majątku nie będzie stanowić przychodu w wysokości wartości emisyjnej udziałów (akcji), które zostaną przydzielone udziałowcom (akcjonariuszom) spółki dzielonej, stosownie do brzmienia art. 12 ust. 4 pkt 3e u.p.d.o.p. – a więc analogicznie jak będzie mieć to miejsce w przypadku spółek przejmujących. Tylko taka wykładania zapewnia neutralność dokonywanych restrukturyzacji spółek. Na pewno barierą podatkową zmian nie powinny być przepisy nieprecyzyjne, które są skutkiem zwykłego niechlujstwa ustawodawcy.

Warto zastanowić się nad skutkami w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych, jakie mogą powstać na podstawie tych zmian po stronie spółek nowo zawiązanej oraz przejmującej, do których trafia majątek spółki dzielonej.

Cztery formy

Pozostało 97% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Nieruchomości
Trybunał: nabyli działkę bez zgody ministra, umowa nieważna
Materiał Promocyjny
Wykup samochodu z leasingu – co warto wiedzieć?
Praca, Emerytury i renty
Czy każdy górnik może mieć górniczą emeryturę? Ważny wyrok SN
Prawo karne
Kłopoty żony Macieja Wąsika. "To represje"
Sądy i trybunały
Czy frankowicze doczekają się uchwały Sądu Najwyższego?
Materiał Promocyjny
Jak kupić oszczędnościowe obligacje skarbowe? Sposobów jest kilka
Sądy i trybunały
Łukasz Piebiak wraca do sądu. Afera hejterska nadal nierozliczona