Bilans w spółce: akcje własne należy umieścić w osobnej pozycji aktywów

Nabyte akcje własne – do czasu umorzenia – ujmowane są w ewidencji księgowej na koncie „Krótkoterminowe aktywa finansowe" (w analityce: akcje własne) i wyceniane według ceny nabycia. Zgodnie z art. 28 ust. 1 pkt 9a i ust. 2 ustawy o rachunkowości (dalej: uor) uważa się za nią cenę zakupu należną sprzedającemu, powiększoną o koszty bezpośrednio związane z zakupem. W razie nieodpłatnego nabycia akcji własnych, cena nabycia obejmuje wszystkie koszty ponoszone przez spółkę na ich nabycie. Figurujące na dzień bilansowy na koncie „Krótkoterminowe aktywa finansowe" saldo debetowe wykazuje się w aktywach bilansu jako wielkość dodatnia pod pozycją D. „Akcje własne".

Dodatnią różnicę między wartością nominalną umarzanych akcji własnych a ich ceną nabycia należy odnieść na kapitał zapasowy. Ujemną różnicę należy ująć jako zmniejszenie kapitału zapasowego, a pozostałą część ujemnej różnicy, przewyższającą kapitał zapasowy, jako stratę z lat ubiegłych i opisać w informacji dodatkowej w sprawozdaniu finansowym za rok, w którym nastąpiło obniżenie kapitału zakładowego (art. 36a ust. 2 uor).

Przykład

Nabycie przez spółkę akcji własnych w celu ich umorzenia (ang. buy back) wymaga ujęcia w księgach rachunkowych następujących zapisów:

1. Emisja przez spółkę akcji

a) wartość emisyjna (w cenie sprzedaży) akcji Wn „Pozostałe rozrachunki"

b) wartość nominalna akcji Ma „Kapitał zakładowy"

c) nadwyżka wartości emisyjnej nad wartością nominalną akcji (tzw. agio) Ma „Kapitał zapasowy"

d) pokrycie akcji wpłatą pieniężną na rachunek bankowy spółki Wn „Rachunki bankowe" Ma „Pozostałe rozrachunki"

2. Wykup przez spółkę akcji własnych

a) nabyte akcje własne Wn „Krótkoterminowe aktywa finansowe"

– w analityce: akcje własne Ma „Pozostałe rozrachunki"

– w analityce: imienne konto akcjonariusza, zbywającego akcje b) uregulowanie zapłaty wobec akcjonariusza Wn „Pozostałe rozrachunki"

– w analityce: imienne konto akcjonariusza, zbywającego akcje

Ma „Rachunki bankowe"

3. Umorzenie przez spółkę akcji własnych (pod datą rejestracji obniżenia kapitału zakładowego w KRS) – wartość nominalna umarzanych akcji (zmniejszająca kapitał zakładowy)

Wn „Kapitał zakładowy"

Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe"

– w analityce: akcje własne

– różnica między wartością nominalną, a ceną nabycia umarzanych akcji własnych

a) nadwyżka wartości nominalnej nad ceną nabycia

Wn „Krótkoterminowe aktywa finansowe"

– w analityce: akcje własne

Ma „Kapitał zapasowy"

b) nadwyżka ceny nabycia nad wartością nominalną (do wysokości kapitału zapasowego)

Wn „Kapitał zapasowy"

Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe"

– w analityce: akcje własne

c) nadwyżka ceny nabycia nad wartością nominalną (różnica przewyższająca kapitał zapasowy, wpływająca na wynik z lat ubiegłych)

Wn „Rozliczenie wyniku finansowego"

Ma „Krótkoterminowe aktywa finansowe"

– w analityce: akcje własne

W przypadku nabycia akcji własnych po cenie nominalnej i braku innych kosztów związanych z zakupem, nie wystąpi różnica między ich wartością nominalną a ceną nabycia. W związku z tym, ewidencja księgowa umorzenia takich akcji w drodze obniżenia kapitału zakładowego sprowadzi się jedynie do zmniejszenia kapitału, ewidencjonowanego na koncie 80, o ich wartość nominalną: