Zgodnie z art. 42 k.c., jeżeli osoba prawna nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów, sąd ustanawia dla niej kuratora. Kurator powinien postarać się niezwłocznie o powołanie organów osoby prawnej, a w razie potrzeby o jej likwidację. Owe starania powinny jedynie zmierzać do uruchomienia procedury powołania niezbędnych organów, a więc albo do zwołania zebrania udziałowców, albo rady nadzorczej.
Kuratora dla osoby prawnej ustanawia sąd rejestrowy, w którego okręgu osoba ta ma lub miała ostatnią siedzibę. Sąd może wszcząć postępowanie z urzędu. Postanowienie jest skuteczne i wykonalne z chwilą jego ogłoszenia, a gdy ogłoszenia nie było, z chwilą jego wydania. W zaświadczeniu dla kuratora sąd określa zakres jego uprawnień (art. 603-604 k.p.c.).
Wprawdzie postępowanie ws. ustanowienia kuratora dla osoby prawnej niemającej organów sąd fakultatywnie inicjuje z urzędu, jednak – co do zasady – konieczne jest uprzednie złożenie wniosku w tej materii przez zainteresowanego. Należy w nim wskazać, że osoba prawna nie ma organów, na skutek czego nie jest możliwe prowadzenie przez nią spraw. O tym zaś, że został ustanowiony kurator przewodniczący (referendarz sądowy) ogłasza publicznie w budynku sądu i lokalu wójta (burmistrza, prezydenta miasta – w którego okręgu osoba ta ma lub miała ostatnią siedzibę), w sprawach zaś większej wagi, gdy uzna to za potrzebne, także w prasie. Z chwilą odebrania przez kuratora pisma doręczenie, dla reprezentowanej przez niego osoby prawnej, staje się skuteczne. Sąd (referendarz sądowy) może jednak uzależnić skuteczność doręczenia od upływu określonego terminu liczonego od chwili wywieszenia stosownego obwieszczenia w budynku sądu.
Podobne unormowanie, co objęte dyspozycją art. 42 k.c., zawiera także art. 138 § 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa. W świetle cytowanego przepisu mianowicie: gdy osoba prawna lub jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej nie może prowadzić swoich spraw wskutek braku powołanych do tego organów, organ podatkowy składa do sądu wniosek o ustanowienie kuratora.
Odpowiadając więc na pytanie: gdyby naczelnik urzędu skarbowego chciałby wszcząć kontrolę w sp. z o.o., o którą pyta pan Marcel, wówczas musiałby wcześniej skierować do sądu rejestrowego (w którym ta spółka jest wpisana do KRS) wniosek o ustanowienie dla niej kuratora. W uzasadnieniu powinien wskazać, że podmiot ten nie może prowadzić swoich spraw z braku powołanych do tego organów.
