Dokument prywatny jako dowód w sądzie

Dokument prywatny nie zawsze będzie miał moc dowodu w sądzie. Jego wartość dowodowa uzależniona jest przede wszystkim od złożenia pod nim własnoręcznego podpisu.

Publikacja: 30.03.2016 05:50

Dokument prywatny jako dowód w sądzie

Foto: 123RF

Pośród licznych środków dowodowych wymienionych w kodeksie postępowania cywilnego jednym z najczęściej wykorzystywanych w procesie cywilnym jest dowód z dokumentu. Kwestię tą w kodeksie uregulowano bardzo obszernie.

Polski proces cywilny oparty jest na zasadzie swobodnej oceny dowodów. Oznacza, że nie istnieje w naszej procedurze hierarchia środków dowodowych. Mimo tego można dostrzec, że dowodom z dokumentów nadano w kodeksie postępowania cywilnego szczególne znaczenie. Przepisy zawierają ograniczenia w dopuszczaniu przez sąd dowodu ze świadków lub przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu, nadając tym samym dokumentom silną pozycję w postępowaniu dowodowym.

Prywatne i urzędowe

Kodeks postępowania cywilnego różnicuje dokumenty na urzędowe i prywatne, traktując je również odmiennie w zakresie mocy dowodowej. O ile wątpliwości nie budzi wartość dowodowa dokumentów urzędowych, sporządzonych w określonej prawem formie przez odpowiedni organ państwowy, o tyle przeciętny obywatel każdorazowo zastanawia się, czy przedstawienie w sądzie dokumentu prywatnego będzie wystarczające dla udowodnienia jego twierdzeń.

Kodeks postępowania cywilnego nie definiuje, czym jest dokument prywatny. W orzecznictwie sądów wskazuje się, że są to wszystkie dokumenty nieposiadające waloru dokumentów urzędowych. Dokumentem prywatnym będzie zatem każde pismo, które nie pochodzi od powołanego do sporządzenia go w przewidzianej prawem formie organu władzy publicznej i innych organów państwowych w zakresie powierzonych im przez przepisy ustaw spraw z dziedziny administracji publicznej. Decydującym kryterium odróżniającym dokument prywatny od urzędowego jest zatem źródło jego pochodzenia oraz niekiedy forma jego sporządzenia. Dokumentem urzędowym będą przykładowo akta stanu cywilnego.

Odpis aktu urodzenia zostanie wydany na jego wniosek, po uiszczeniu stosownej opłaty, przez kierownika właściwego urzędu stanu cywilnego, który sporządzi ten akt w wytyczonej przepisami formie.

Natomiast wśród licznych przykładów dokumentów prywatnych można wskazać: osobiste zapiski i korespondencję, fakturę VAT czy też pozasądową ekspertyzę.

Domniemanie autentyczności

Dokumenty prywatne mają doniosły walor dowodowy, gdyż w oparciu o przepisy wyposażono je w domniemanie autentyczności. Wynika ono bezpośrednio z treści art. 245 kodeksu postępowania cywilnego, zgodnie z którym dokument prywatny stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Nie każda osoba będąca stroną w procesie cywilnym zdaje sobie sprawę, że najistotniejszym elementem dokumentu prywatnego jest podpis. Na gruncie procedury cywilnej nie będzie stanowić dokumentu prywatnego dokument niepodpisany, a zatem tzw. anonim czy też nawet niepoświadczona podpisem kserokopia.

Brak podpisu

Kowalski jako strona procesu cywilnego w sprawie o zapłatę chce udowodnić, że pozwany jest mu dłużny określoną kwotę pieniężną. Jako dowód na tę okoliczność przedstawia pisemne oświadczenie, w którego treści wprost wskazano źródło i wysokość zadłużenia, ale którego pozwany nie opatrzył własnoręcznym podpisem – takiemu oświadczeniu nie będzie można nadać przed sądem waloru dokumentu prywatnego.

W praktyce ogromne znaczenie ma również sama forma podpisu, albowiem sama parafka często podaje w wątpliwość pochodzenie podpisu od konkretnej osoby. Wskazane jest zatem, aby na wszelkich dokumentach podpisywać się imieniem i nazwiskiem. Podpis powinien także zostać złożony własnoręcznie, gdyż tylko taki dostatecznie indywidualizuje osobę go składającą. Należy szczególnie podkreślić, że tylko dokument podpisany korzysta z ustanowionego w kodeksie postępowania cywilnego domniemania autentyczności.

Możliwość przeciwdowodu

Przedstawiony przez jedną ze stron procesu cywilnego na udowodnienie jej twierdzeń dokument prywatny zostaje przez sąd uznany za prawdziwy w zakresie pochodzenia zawartego w nim oświadczenia od osoby, która go własnoręcznie podpisała. Ustanowione przez przepisy prawa domniemanie autentyczności może jednak zostać wzruszone przeciwdowodem. O regule ciężaru dowodu w razie próby podważenia autentyczności dokumentu rozstrzyga art. 253 kodeksu postępowania cywilnego. Zgodnie z jego treścią strona procesu, która zaprzecza prawdziwości dokumentu prywatnego albo twierdzi, że oświadczenie osoby, która go podpisała, od niej nie pochodzi, musi okoliczności te udowodnić. Oznacza to, że zakwestionowanie przez jedną ze stron postępowania autentyczności dokumentu prywatnego przenosi na nią ciężar udowodnienia, że dokument ten nie jest prawdziwy lub że zawarte w nim oświadczenie nie pochodzi od osoby, na którą wskazuje podpis.

Sfałszowany podpis

Jedna ze stron procesu cywilnego w sprawie o zapłatę chce udowodnić, że pozwany jest mu dłużny określoną kwotę pieniężną. Jako dowód na tę okoliczność przedstawia własnoręcznie podpisane przez pozwanego oświadczenie, w którego treści wskazano źródło i wysokość zadłużenia. Pozwany oświadcza przed sądem, że dokument ten został sfałszowany, a podpis nie należy do niego, lub że nigdy nie złożył oświadczenia tej treści. To pozwany będzie miał obowiązek udowodnić swoje twierdzenia i wykazać brak autentyczności przedstawionego dokumentu prywatnego.

Ciężar dowodu

Od ogólnej reguły rozkładu ciężaru dowodu w zakresie wykazania prawdziwości dokumentu prywatnego kodeks przewiduje wyjątek. Rozgranicza on bowiem kwestię ciężaru dowodu w zależności od tego, czy prawdziwość dokumentu kwestionuje strona będąca jego wystawcą czy też osoba trzecia, od której dokument nie pochodzi. Wyjątek dotyczy drugiego ze wskazanych przypadków. Jeśli dokument prywatny pochodzi od innej osoby niż strona zaprzeczająca, jego prawdziwość powinna udowodnić strona, która przedłożyła go w sądzie jako środek dowodowy na poparcie swoich twierdzeń. Strona postępowania, która chce skorzystać z dokumentu prywatnego pochodzącego od niej samej bądź którego wystawcą jest osoba trzecia niebędąca stroną procesu, musi każdorazowo liczyć się z tym, iż w razie jego zakwestionowania przez przeciwnika procesowego będzie zmuszona wykazać, że przedstawiony przez nią dokument nosi cechy prawdziwości. W takiej sytuacji strona chcąca skorzystać z dowodu obowiązana będzie pozytywnie wykazać, że podpis na dokumencie pochodzi od osoby, która go złożyła, i że ta właśnie osoba złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie.

Zaprzeczenie dokumentu

Jedna ze strona procesu cywilnego w sprawie o zapłatę chce udowodnić, że pozwany jest mu dłużny określoną kwotę pieniężną. Jako dowód na tę okoliczność przedstawia własnoręcznie podpisane przez siebie i swoją żonę oświadczenie, w którego treści wskazano wysokość pożyczonej pozwanemu kwoty. Pozwany oświadcza przed sądem, że nigdy nie pożyczył od wskazanej w dokumencie prywatnym kwoty pieniężnej, zatem oświadczenie nie jest w tym zakresie prawdziwe i zostało sporządzone wyłącznie na potrzeby postępowania. To strona powodowa jako wystawca oświadczenia i jednocześnie strona procesu, która chce z dokumentu skorzystać, musi wykazać jego autentyczność.

Dokument prywatny nie zawsze będzie miał moc dowodu w sądzie. Jego wartość dowodowa uzależniona jest przede wszystkim od złożenia pod jego treścią własnoręcznego podpisu, ale również od umiejętnego przeniesienia ciężaru udowodnienia jego prawdziwości na przeciwnika procesowego.

Autorka jest aplikantką adwokacką, Kancelaria Nowakowski i Wspólnicy sp.k.

Pośród licznych środków dowodowych wymienionych w kodeksie postępowania cywilnego jednym z najczęściej wykorzystywanych w procesie cywilnym jest dowód z dokumentu. Kwestię tą w kodeksie uregulowano bardzo obszernie.

Polski proces cywilny oparty jest na zasadzie swobodnej oceny dowodów. Oznacza, że nie istnieje w naszej procedurze hierarchia środków dowodowych. Mimo tego można dostrzec, że dowodom z dokumentów nadano w kodeksie postępowania cywilnego szczególne znaczenie. Przepisy zawierają ograniczenia w dopuszczaniu przez sąd dowodu ze świadków lub przesłuchania stron przeciwko osnowie lub ponad osnowę dokumentu, nadając tym samym dokumentom silną pozycję w postępowaniu dowodowym.

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Kup teraz
Prawo karne
Przeszukanie u posła Mejzy. Policja znalazła nieujawniony gabinet
Prawo dla Ciebie
Nowe prawo dla dronów: znikają loty "rekreacyjne i sportowe"
Edukacja i wychowanie
Afera w Collegium Humanum. Wykładowca: w Polsce nie ma drugiej takiej „drukarni”
Edukacja i wychowanie
Rozporządzenie o likwidacji zadań domowych niezgodne z Konstytucją?
Praca, Emerytury i renty
Są nowe tablice GUS o długości trwania życia. Emerytury będą niższe