Co zrobić, gdy nie jest znany wierzyciel

Dłużnik może złożyć przedmiot świadczenia do depozytu sądowego m.in. w następujących przypadkach (pozostałe – określone w k.c.– pomijam w tym artykule):

- jeżeli wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, czyli nie można mu postawić zarzutu niedbalstwa, nie wie, kto jest wierzycielem albo nie zna jego miejsca zamieszkania lub siedziby >patrz przykład 1 i 2;

- jeżeli wierzyciel nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych ani przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia >patrz przykład 3;

- jeżeli powstał spór, kto jest wierzycielem >patrz przykład 4;

- jeżeli z powodu innych okoliczności dotyczących osoby wierzyciela świadczenie nie może być spełnione >patrz przykład 5.

Przykład 1

Pani Inga zalała lokal użytkowy znajdujący się pod jej firmą. Jest on wynajmowany. Mimo podjętych czynności (kiedy najemca odmówił podania danych personalnych właściciela) pani Inga nie zdołała ustalić, kto jest jego właścicielem. Najemca przedstawił kosztorys usunięcia szkody na kwotę 500 zł. W tej sytuacji, jeżeli oczywiście pani Inga nie kwestionuje tej sumy, może ona złożyć wniosek o zezwolenie na złożenie wskazanej kwoty do depozytu sądowego, uzasadniając to niemożnością ustalenia osoby wierzyciela.

Przykład 2

Pani Bianka zawarła z panią Kamilą umowę sprzedaży wózka widłowego. Nabywca (pani Kamila) miała za trzy tygodnie uiścić pozostałą do zapłaty kwotę w siedzibie firmy pani Bianki. Przed upływem terminu płatności pani Bianka opuściła jednak tę siedzibę, potem zlikwidowała firmę i wyprowadziła się, nie pozostawiając żadnych danych kontaktowych. Krewni nie wiedzieli, gdzie się przeprowadziła, nie zgodzili się również na przekazanie jej pieniędzy, w razie gdyby się pojawiła. Wątpliwości nie usunęła także informacja uzyskana z Centralnego Biura Adresowego MSWiA. W opisanym przypadku zatem pani Kamila może skierować wniosek o zezwolenie na złożenie pozostałej do uiszczenia sumy do depozytu sądowego, motywując to bezskuteczną próbą ustalenia, gdzie aktualnie ma siedzibę ewentualna nowa firma/mieszka pani Bianka (do wniosku należy załączyć pismo z CBA – MSWiA).

Przykład 3

Sytuacja jak w przykładzie 2. Przed otrzymaniem reszty pieniędzy pani Bianka została ubezwłasnowolniona częściowo, nie ma też przedstawiciela uprawnionego do przyjęcia świadczenia, tj. pozostałej części kwoty wynikającej z transakcji sprzedaży wózka widłowego. Pani Kamila może zatem skierować wniosek o zezwolenie na złożenie pieniędzy w depozycie sądowym. Pani Bianka mianowicie nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, a także reprezentanta uprawnionego do przyjęcia określonej kwoty ze sprzedaży wózka widłowego.

Przykład 4

Pan Michał uszkodził betoniarkę. Za wyrządzoną szkodę w wysokości 10 tys. zł zamierzał zapłacić panu Edwinowi (przedsiębiorcy), którego uważał za właściciela tej rzeczy. Przed wpłatą uzyskał informację, że w sądzie toczy się spór o stwierdzenie zasiedzenia betoniarki przez pana Grzegorza. Pan Michał może złożyć wniosek o zezwolenie na złożenie 10 tys. zł do depozytu ze względu na wątpliwość, kto jest wierzycielem.

Przykład 5

Pani Olga bez uzasadnienia odmówiła przyjęcia od swojej dłużniczki pani Donaty 30 tys. zł. Nie wyraziła również zgody na to, aby nadać te pieniądze przekazem pocztowym na adres domowy (firmę zlikwidowała, podobnie jak rachunki bankowe). Pani Donata może złożyć wniosek o zezwolenie na ich zdeponowanie w sądzie.

O złożeniu przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego dłużnik powinien niezwłocznie zawiadomić wierzyciela, chyba że napotyka to trudne do przezwyciężenia przeszkody >patrz przykład 6. Zawiadomienie wymaga formy pisemnej (wyłącznie dla celów dowodowych, a nie pod rygorem nieważności) >patrz wzór zawiadomienia wierzyciela o złożeniu przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego. W razie niewykonania tego obowiązku dłużnik jest odpowiedzialny za szkodę (chodzi o faktyczną stratę oraz utracone korzyści powstałe od momentu, w którym wierzyciel mógłby dysponować rzeczą, gdyby otrzymał zawiadomienie) >patrz przykład 7.

Przykład 6

Sytuacja jak w przykładzie 2. Ze względu na brak informacji o miejscu zamieszkania (siedzibie ewentualnej nowej firmy) pani Bianki pani Kamila nie ma możliwości wystosowania do niej pisemnego zawiadomienia o złożeniu określonej kwoty do depozytu sądowego. Podjęła starania mające na celu namierzenie wierzyciela, o czym świadczy pismo z CBA – MSWiA. Pani Kamila nie poniesie żadnej odpowiedzialności za potencjalną szkodę wyrządzoną złożeniem pieniędzy do depozytu sądowego.

Przykład 7

Pani Melania nie zgodziła się na przyjęcie w gotówce 60 tys. zł od swojego dłużnika pani Kariny. Odmówiła założenia konta, na który dłużniczka mogłaby przelać wskazaną sumę (wcześniej pani Melania zlikwidowała rachunek firmowy, a nowego jeszcze nie założyła). Pani Karina ze względu na wysokie koszty nie chciała nadać owej sumy przekazem pocztowym na adres siedziby firmy wierzycielki. Zdecydowała się na złożenie pieniędzy do depozytu. Nie poinformowała o swoich planach pani Melanii, mimo że znała adres jej firmy. Ta natomiast, gdyby otrzymała stosowne zawiadomienie, natychmiast odebrałaby z depozytu 60 tys. zł, dzięki czemu uniknęłaby konieczności zaciągnięcia pożyczki 20 tys. zł na pokrycie należności wobec swojego wierzyciela. Jeżeli pani Melania udowodni adekwatny związek przyczynowy między wzięciem 20 tys. zł pożyczki a brakiem zawiadomienia o złożeniu 60 tys. zł do depozytu, pani Karina będzie musiała naprawić powstałą szkodę.

Dopóki wierzyciel nie zażądał wydania przedmiotu świadczenia z depozytu sądowego, dłużnik może go odebrać. Gdy tak się stanie (czyli dłużnik dokona odbioru), złożenie do depozytu uważa się za niebyłe >patrz przykład 8.

Przykład 8

Sytuacja jak w przykładzie 7. Pani Karina złożyła wniosek o odebranie depozytu, w tym samym dniu do sądu wpłynęło żądanie pani Melanii wydania jej przedmiotu świadczenia. W takim przypadku wniosek pani Kariny zostanie uwzględniony.

Wyeksponowania wymaga okoliczność, iż ważne złożenie do depozytu sądowego ma takie same skutki jak spełnienie świadczenia i zobowiązuje wierzyciela do zwrotu dłużnikowi kosztów złożenia >patrz przykład 9.

Przykład 9

Sytuacja jak w przykładzie 4. Gdyby pan Michał zdecydował się na złożenie 10 tys. zł do depozytu, byłoby to ważne, ponieważ nie mógł ustalić, kto jest wierzycielem (a więc z powodu wymienionego w art. 467 pkt 3 k.c. nie mógł wykonać zobowiązania), a przedmiot świadczenia, tj. pieniądze, nadaje się do złożenia w depozycie sądowym. Pan Michał ma więc prawo domagać się od wierzyciela zwrotu kosztów złożenia. Opisana sytuacja jest równoznaczna w skutkach ze spłatą 10 tys zł.

W sprawach o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego właściwy jest sąd miejsca wykonania zobowiązania. Jeżeli jednak miejsca tego nie da się ustalić, właściwy jest sąd miejsca zamieszkania wierzyciela, a gdy wierzyciel jest nieznany lub gdy nie jest znane miejsce jego zamieszkania – sąd miejsca zamieszkania dłużnika. W sytuacji zaś, w której zobowiązanie jest zabezpieczone wpisem w księdze wieczystej, właściwy jest sąd miejsca położenia nieruchomości.

We wniosku o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego >patrz wzór – należy:

- określić zobowiązanie, przy którego wykonaniu składa się przedmiot;

- przytoczyć okoliczności uzasadniające złożenie;

- dokładnie oznaczyć przedmiot, który ma być złożony;

- wskazać osobę, której przedmiot ma być wydany, oraz warunki, pod którymi wydanie ma nastąpić >patrz wzór wniosku o zezwolenie na złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego.

Przedmiotowy wniosek podlega opłacie sądowej w kwocie 100 zł.

W postępowaniu o złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego sąd nie bada prawdziwości twierdzeń we wniosku, ograniczając się do oceny, czy według przytoczonych okoliczności złożenie do depozytu jest prawnie uzasadnione.

Złożenie przedmiotu świadczenia do depozytu sądowego może być dokonane dopiero po uzyskaniu zezwolenia sądu. Jeżeli jednak przedmiotem świadczenia są pieniądze polskie, złożenie do depozytu może być dokonane również przed uzyskaniem zezwolenia sądu. W takim wypadku dłużnik powinien – równocześnie ze złożeniem pieniędzy – zgłosić wniosek o zezwolenie na złożenie do depozytu. W razie uwzględnienia tego wniosku złożenie do depozytu uważa się za dokonane w chwili, w której rzeczywiście nastąpiło. Jeżeli przedmiotem świadczenia są pieniądze, złożenie do depozytu sądowego następuje przez wpłatę na rachunek depozytowy ministra finansów.

Po przyjęciu depozytu sąd wydaje dłużnikowi pokwitowanie.