Nabycie wypełnionego weksla in blanco w drodze indosu

Zarówno weksle wypełnione jak również te, których nie wypełniono, mogą być zbywane i przenoszone w drodze indosu.

Jeżeli weksel był pierwotnie wystawiony, jako weksel in blanco to wierzyciel wekslowy (remitent) może go zbyć, i poniższe opracowanie dotyczyć będzie weksli wręczonych remitentowi, jako in blanco a następnie przez remitenta wypełnionych i dalej zbytych.

Podkreślenia wymaga fakt, iż z praktycznego punktu widzenia a także ze względu na bezpieczeństwo nabywcy weksla, zdecydowanie pewniej jest, kiedy nabywa on w drodze indosu wypełniony weksel.

Korzysta on, bowiem wtedy z ochrony, jaka przyznaje mu prawo wekslowe, a dokładnie art. 10 Prawa Wekslowego:

Jeżeli weksel, niezupełny w chwili wystawienia, uzupełniony został niezgodnie z zawartym porozumieniem, nie można wobec posiadacza zasłaniać się zarzutem, że nie zastosowano się do tego porozumienia, chyba, że posiadacz nabył weksel w złej wierze albo przy nabyciu dopuścił się rażącego niedbalstwa.

W przypadku przeniesienia weksla wystawionego in blanco po jego uzupełnieniu mamy do czynienia z ochroną dobrej wiary osób trzecich (nabywców) tak- Jastrzębski Jacek, Kaliński Maciej, Komentarz do ustawy - Prawo wekslowe, [w:] Prawo wekslowe i czekowe. Komentarz, wyd. III, Opublikowano: LexisNexis 2014.

Dobra wiara nabywcy nie musi, bowiem polegać na tym, aby nie wiedział on i nie musiał wiedzieć o tym, że weksel został wystawiony, jako niezupełny. Tej dobrej wiary nie niweczy w szczególności fakt, iż nabywca wiedział lub powinien był wiedzieć, że weksel był uzupełniany po jego wydaniu przez wystawcę. Przykładowo, jeżeli weksel został uzupełniony innym charakterem pisma i innym kolorem tuszu, niż znajdujący się na nim podpis wystawy i ewentualne elementy umieszczone przez niego na wekslu, to jego nabywca będzie korzystał z domniemania dobrej wiary, przedmiotem zaś jego rażącego niedbalstwa musiałaby być nie okoliczność, że weksel był uzupełniany po jego wystawieniu, lecz fakt jego uzupełnienia niezgodnie z porozumieniem zawartym przy wydaniu weksla. W sytuacji, gdy z treści i formy weksla ewidentnie wynika, że był on wydany, jako weksel in blanco, a następnie został uzupełniony przez inną osobę, dobra wiara nabywcy podlega ochronie.

Konkludując, różnica między stosowaniem art. 10 Prawa Wekslowego przy nabyciu weksla uzupełnionego oraz nieuzupełnionego występuje w tym ujęciu głównie w płaszczyźnie oceny dobrej wiary nabywcy.

Inaczej należy, bowiem oceniać rażące niedbalstwo osoby nabywającej weksel zawierający wszystkie elementy ustawowe, inaczej zaś podmiotu, który nabywa weksel nieuzupełniony i uzyskuje od zbywcy informacje, co do sposobu dopuszczalnego uzupełnienia. W tym drugim przypadku łatwiej będzie wykazać dłużnikowi rażące niedbalstwo nabywcy, przy czym nawet wówczas kontrowersyjne może być wprowadzenie generalnego obowiązku zasięgania informacji o treści porozumienia wekslowego u dłużnika (por. Rosenblüth 1936, t. I, s. 199).

Zarzut wypełnienia weksla in blanco niezgodnie z zawartym porozumieniem może być skuteczny wobec osoby, która otrzymała weksel bezpośrednio od wystawcy i uzupełniła go albo nabyła weksel in blanco niewypełniony (orzeczenie SN z dnia 11-25 czerwca 1931 r., I C 606/31, OSP 1932, poz. 445; M. Czarnecki, L. Bagińska, Prawo..., s. 77; A. Szpunar, Komentarz..., s. 102).

Wystawca weksla nie może powoływać się na to, iż weksel został wypełniony w sposób sprzeczny z zawartym porozumieniem, wobec osoby trzeciej, która nabyła weksel już po jego wypełnieniu (orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 8 października 1936 r., I C 423/36, MPHW 1937, poz. 76 oraz A.D. Szczygielski w glosie do tego orzeczenia, s. 94).

Ocena prawna będzie zupełnie inna jednakże, jeżeli remitent wypełnił weksel i następnie zbył go na rzecz nabywcy.

Przepis art. 10 Pr. W. nic nie mówi na temat sytuacji prawnej nabywcy wypełnionego już weksla. Tak- Szpunar Adam, Komentarz do ustawy - Prawo wekslowe, [w:] Komentarz do prawa wekslowego i czekowego, Opublikowano: Wyd. Prawnicze 2001 rok.

Jeżeli nastąpiło nabycie w dobrej wierze wypełnionego już weksla to jego ocena prawna kształtuję się zupełnie inaczej aniżeli ta wyrażona w art. 10 Pr. W.

Pod tym względem jest rzeczą obojętną, kto z kolejnych nabywców dochodzi roszczeń przeciw dłużnikowi.

Jak stanowi art. 10 Pr. W. Posiadaczowi wypełnionego weksla nie można przeciwstawić zarzutu, że pierwszy wierzyciel nie zastosował się do zawartego porozumienia.

Oznacza to zarazem, że kolejnym nabywcom nie można przeciwstawić zarzutów subiektywnych, opartych na stosunkach dłużnika z pierwszym wierzycielem.

W tym punkcie przejawia się wyraźnie ryzyko związane z wystawieniem weksla in blanco. Tak- Szpunar Adam, Komentarz do ustawy - Prawo wekslowe, [w:] Komentarz do prawa wekslowego i czekowego, Opublikowano: Wyd. Prawnicze 2001 rok.

Na szczególną uwagę zasługuje wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 maja 1999 r., II CKN 282/98, (OSP 1999, nr 11, poz. 200 z aprobującą glosą A. Szpunara).

Jeżeli weksel gwarancyjny wystawiony przez kredytobiorcę na zabezpieczenie kredytu zostanie przez pierwszego remitenta przeniesiony w drodze indosu, to osoba, przeciwko której indosatariusz dochodzi praw z weksla, nie może wobec niego zasłaniać się zarzutami opartymi na kwestionowaniu ważności umowy kredytowej, także wynikającymi z art. 36 i 37 k.r.o.

W powyższym orzeczeniu chodziło o weksel gwarancyjny wystawiony przez kredytobiorcę. Weksel taki został przeniesiony przez remitenta w drodze indosu. Wobec indosatariusza dłużnik nie może zasłaniać się zarzutami dotyczącymi ważności umowy kredytowej, także wynikającymi z przepisów prawa rodzinnego.

Konkludując powyższe w wypadku, kiedy chcemy nabyć weksel celem jego samodzielnego w późniejszym czasie dochodzenia, nabycie go w całości wypełnionego uchroni nas od zarzutów, które ewentualnie może podnieść dłużnik wekslowy, a które oparte będą na jego stosunkach osobistych z pierwotnym wierzycielem ( remitentem). Jest to gwarant szybkiego trybu dochodzenia należności wekslowej.