- Jestem wspólnikiem 4-osobowej spółki jawnej. Umowa podmiotu nie zawierała zapisów dotyczących zasad wypłaty wspólnikom zysku oraz zaliczek z tytułu przyszłych profitów spółki. W listopadzie 2016 r. wypłaciłem, wraz z pozostałymi wspólnikami, z kasy spółki łącznie 80 tys. zł tytułem zaliczki na poczet przyszłych zysków. W okresie od grudnia 2016 r. do końca lutego br. spółka odnotowała jednak stratę. Dlatego też, na początku marca 2017 r., złożyliśmy wniosek o ogłoszenie jej upadłości (likwidacyjnej). Sąd zaś go uwzględnił. Natomiast syndyk wystosował do nas wezwanie do solidarnej zapłaty na jego rzecz ww. kwoty 80 tys. zł. Czy jego roszczenie jest zasadne. Czy syndyk może domagać się od wspólników sp.j. zwrotu zaliczki wypłaconej – przed ogłoszeniem upadłości tej spółki – na poczet jej przyszłych profitów? – pyta czytelnik.
Odpowiedź na pytanie zacznę od tego, że w spółce jawnej, w odróżnieniu od sp. z o.o., do wypłaty udziału w zysku nie jest niezbędne podjęcie przez wspólników uchwały o przeznaczeniu zysku do wypłaty. Dopuszczalne jest zatem pobieranie przez wspólników określonych kwot z tego tytułu bez podjęcia uchwały, a jedynie za zgodą wszystkich wspólników. Na takich samych warunkach możliwe jest także pobieranie przez wspólników zaliczek na poczet przyszłego zysku, niepodlegających rozliczeniu, jeśli spółka nie osiągnie zysku. Oznacza to, że w razie nie osiągnięcia zysku, wspólnik, który za zgodą wszystkich pozostałych wspólników pobrał kwotowe zaliczki na poczet udziału w zysku, nie ma obowiązku zwracać do kasy spółki jakiejkolwiek kwoty tytułem rozliczenia tej zaliczki. Owo rozliczenie następuje dopiero w kolejnym okresie obrachunkowym, w którym spółka osiągnie zysk. Powyższe wynika z uzasadnienia wyroku SN z 5 marca 2009 roku wydanego w sprawie o sygn. akt: III CSK 290/08.
Oczywiste jest zatem, że kwota 80 tys. zł mogłaby zostać pobrana, a następnie rozliczona, przez czytelnika i pozostałych trzech wspólników, gdyby zaistniała sytuacja dająca podstawę do przyjęcia, że zysk w spółce zostanie osiągnięty. Pogląd ten znajduje odzwierciedlenie w uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 25 lipca 2014 r., sygn. akt: I ACa 235/14. Skoro zaś, na wniosek uczestników podmiotu, wszczęto postępowanie upadłościowe, w dodatku z opcją likwidacji jego majątku, to znaczy, że wspólnicy sami wykluczyli ewentualność wygenerowania przez spółkę profitów.
Stąd też należy przyjąć, że podstawa świadczenia - tj. zaliczki w łącznej wysokości 80 tys. zł na poczet przyszłego zysku wobec jego niewypracowania przez spółkę odpadła w momencie uprawomocnienia się postanowienia sądu o ogłoszeniu upadłości podmiotu.
Zgodnie z art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.
