AML: znaczące zmiany zbliżają się wielkimi krokami

Poniżej wskazuję najważniejsze zmiany – proponowane w projekcie o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu oraz niektórych innych ustaw – które mogą wpłynąć wprost na sytuację instytucji obowiązanych i wiązać się z koniecznością przeglądu funkcjonujących w nich procesów oraz procedur.

Rozszerzenie katalogu instytucji obowiązanych

Do grona instytucji obowiązanych dodano:

a. przedsiębiorców innych niż doradcy podatkowi i biegli rewidenci, których podstawową działalnością gospodarczą jest świadczenie usług polegających na sporządzaniu deklaracji, prowadzeniu ksiąg podatkowych, udzielaniu porad, opinii lub wyjaśnień z zakresu przepisów prawa podatkowego lub celnego, niebędących innymi instytucjami obowiązanymi;

Czytaj także: AML w obrocie nieruchomościami

b. przedsiębiorców prowadzących działalność polegającą na:

I obrocie lub pośrednictwie w obrocie dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi oraz antykami, w tym gdy działalność taka jest prowadzona w galeriach sztuki lub domach aukcyjnych, z wykorzystaniem wolnego portu, rozumianego jako strefa lub pomieszczenie, na obszarze których towary są traktowane jako nieznajdujące się na obszarze celnym państw członkowskich lub państw trzecich, w tym z wykorzystaniem wolnego obszaru celnego,

II przechowywaniu dzieł sztuki, przedmiotów kolekcjonerskich oraz antyków w rozumieniu ustawy o VAT, gdy działalność taka jest prowadzona z wykorzystaniem wolnego portu, w zakresie transakcji o wartości równej lub przekraczającej równowartość 10 000 euro, bez względu na to, czy transakcja jest przeprowadzana jako pojedyncza operacja, czy kilka operacji, które wydają się być ze sobą powiązane.

PEP

Projekt ma implementować do krajowego porządku prawnego wymóg wynikający z Dyrektywy V AML, zgodnie z którym każde państwo członkowskie zobowiązane zostało do opracowania oraz publikacji listy tzw. „krajowych PEP-ów", a więc osób, które zgodnie z przepisami krajowymi kwalifikowane są jako osoby zajmujące eksponowane stanowiska polityczne. Wykaz tych stanowisk i funkcji publicznych miałby zostać określony w formie rozporządzenia Ministra Finansów. W związku z faktem, że wyczerpujące wyliczenie „krajowych PEP-ów" zawarte zostanie w ww. rozporządzeniu, w celu uniknięcia wątpliwości interpretacyjnych dokonano korekty definicji PEP w Ustawie AML. Polega ona na usunięciu z poszczególnych jednostek redakcyjnych wskazań stanowisk oraz funkcji określonych w polskim porządku prawnym.

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR)

Projekt rozszerza katalog podmiotów, które będą zobowiązane do zgłaszania informacji o beneficjentach rzeczywistych do CRBR o:

a. trusty, których powiernicy lub osoby zajmujące stanowiska równoważne mają miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium RP lub nawiązują stosunki gospodarcze lub nabywają nieruchomość na terytorium RP, w imieniu lub na rzecz trustu,

b. spółki partnerskie,

c. europejskie zgrupowania interesów gospodarczych,

d. spółki europejskie,

e. spółdzielnie,

f. spółdzielnie europejskie,

g. stowarzyszenia podlegające wpisowi do KRS oraz

h. fundacje.

Projekt nakłada także nowy obowiązek na instytucję obowiązaną. W przypadku, gdy poweźmie ona potwierdzoną wątpliwość co do prawidłowości danych zawartych w CRBR – będzie zobowiązana zgłosić taką wątpliwość podmiotowi prowadzącemu rejestr CRBR, tj. Ministrowi Finansów.

Dodatkowo, beneficjent rzeczywisty, który nie dopełnił obowiązku podania instytucji obowiązanej danych niezbędnych do zgłoszenia go w CRBR, podlegać będzie karze pieniężnej do wysokości 50 000 zł.

Działalność na rzecz spółek lub trustów oraz działalność w zakresie walut wirtualnych

Państwa członkowskie obowiązane są zapewnić, aby podmioty świadczące m.in. usługi wymiany walut pomiędzy walutami wirtualnymi a fiducjarnymi podlegały obowiązkowi uzyskania rejestracji. Na takie podmioty został nałożony obowiązek uzyskania zezwolenia lub rejestracji. W związku z tym, projekt wprowadza nowy Rozdział 11a, który reguluje działalność na rzecz spółek lub trustów (art. 2 ust. 1 pkt. 16 ustawy AML) oraz działalność w zakresie walut wirtualnych (art. 2 ust. 1 pkt 12 ustawy AML). W Rozdziale 11a wskazane zostanie, że jest to działalność regulowana i wymagająca wpisu do odpowiedniego rejestru, prowadzonego przez Ministra Finansów. Główne zasady działania rejestru określa projekt.

Należy zaznaczyć, że zgodnie z projektem podmiot prowadzący działalność na rzecz spółek lub trustów – lub podmiot prowadzący działalność w zakresie walut wirtualnych, które nie dopełniły obowiązku uzyskania wpisu do odpowiedniego rejestru działalności – podlegać może karze pieniężnej do wysokości 100 000 zł.

Projekt wskazuje także, że osoby zajmujące kierownicze stanowiska w ww. podmiotach muszą być osobami spełniającymi wymogi dotyczące kompetencji i reputacji, a także wymóg niekaralności.

Rozszerzenie katalogu kar administracyjnych

Projekt wprowadza również zmiany w zakresie kar administracyjnych. Rozszerza m.in. katalog obowiązków, których niedopełnienie skutkować będzie nałożeniem kary pieniężnej na instytucję obowiązaną, o następujące:

- niewyznaczenie osoby odpowiedzialnej za wdrażanie obowiązków określonych w ustawie AML spośród członków zarządu lub innego organu zarządzającego,

- niezachowanie w tajemnicy informacji o planowanym wszczęciu oraz o prowadzeniu analiz dotyczących prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu,

- niewykonanie zaleceń pokontrolnych,

- niedopełnienie obowiązków związanych z uzyskaniem zezwolenia na utworzenie oddziału lub przedstawicielstwa w państwie trzecim wysokiego ryzyka.

Sygnaliści

W projekcie znalazły się zapisy, które obligują instytucje obowiązane do zapewnienia swoim pracownikom odpowiedniego stopnia ochrony przed negatywnymi działaniami, w tym w szczególności działaniami o charakterze represyjnym lub polegającymi na kierowaniu gróźb karalnych pod adresem takich osób. Zobowiązanie to odnosi się także do osób działających na rzecz instytucji obowiązanych i wykonujących czynności związane z raportowaniem GIIF lub właściwemu prokuratorowi podejrzeń popełniania przestępstw.

Sygnaliści narażeni na działania represyjne będą natomiast uprawnieni do zgłaszania takich przypadków bezpośrednio do GIIF. Minister Finansów zostanie zobowiązany do określenia w drodze rozporządzenia sposobu odbierania takich zgłoszeń i sposób postępowania z nimi, mając na względzie konieczność ochrony sygnalisty.

Identyfikacja UBO

Projektowane przepisy ograniczają obowiązek ustalenia niezbędnych danych w ramach identyfikacji beneficjenta rzeczywistego do imienia i nazwiska. Aktualnie instytucja obowiązana musi dodatkowo ustalić obywatelstwo beneficjenta rzeczywistego. Po zmianie instytucja będzie musiała je ustalić o ile będzie posiadać dane w tym zakresie.

Instytucje obowiązane mają także zostać zobowiązane do dokumentowania utrudnień stwierdzonych w związku z weryfikacją tożsamości UBO oraz czynności podejmowanych w związku z identyfikacją jako UBO osoby zajmującej wyższe stanowisko kierownicze.

Przesłanki wyższego ryzyka prania pieniędzy

Projekt zakłada rozszerzenie katalogu okoliczności mogących wskazywać na wyższe ryzyko prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu. Dodaje m.in. punkt, zgodnie z którym o takiej sytuacji może świadczyć powiązanie stosunków gospodarczych lub transakcji okazjonalnej ze wskazanymi towarami, charakteryzującymi się wysoką wartością lub potencjalnym pochodzeniem z czynu zabronionego (przykładowo kość słoniowa).